Klaipėda

Klajpeda lit. Klaipėda
Centar Klajpede
Osnovni podaci
Država	Litvanija
Okrug	Okrug Klajpeda
Opština	{{{opština}}}
Stanovništvo
Stanovništvo	187.442 (2005)
Položaj
Koordinate
Površina	98,35 (širi deo grada 1938,5) km²
Klajpeda Klajpeda (Litvanije)
Ostali podaci
Veb-strana	Zvanična prezentacija grada

Klajpeda (lit. Klaipėda, nem. Memel, rus. Klaйpeda, polj. Kłajpeda) je treći grad po veličini u Litvaniji, smešten u njenom zapadnom delu. Grad je upravno središte istoimenog Klajpeda okruga.

Klajpeda je i jedina velika luka Litvanije, smeštena na obalama Baltičkog mora. Luka Klajpeda danas povezuje Litvaniju sa Švedskom, Danskom i Nemačkom. Pored grada se nalaze popularna odmarališta Neringa i Palanga.

Poreklo naziva

Drevni, nemački naziv grada je Memel, koji izveden od naziva tevtonskog zamka na mestu današnjeg grada, Memelburga. Smatra se da je naziv kurškog porekla. Dati naziv kao službeni naziv grada bio od 1252-1923. i od 1939-1945..

Litvanski oblik Klajpeda se koristi u litvanskim izvorima od 15. veka. Kao jedini u zvaničnoj upotrebi od 1945. godine.

Prirodni uslovi

Klajpeda je smeštena u zapadnom delu Litvanije. Od glavnog grada Viljnusa grad je udaljen 310 km zapadno, a od Kaunasa, drugog po veličini grada u državi, 215 km zapadno.

Reljef: Grad Klajpeda se nalazi u jugoistočnom delu Baltičkog mora. Grad se obrazovao u ravničarskom, nekad močvarnom području, na severnom kraju Kurške lagune, koji je odeljen Kurškom prevlakom od glavnine mora. Strateški, Klajpeda je postavljena na ulazu u zaliv, pa se iz nje nadize veliki deo ovog dela Baltika.

Klima: U Klaipedi vlada Kontinentalna klima.

Vode: Klajpeda je smeštena na Baltičkom moru. Grad je velika luka, a severnood grada pruža se „litvanska rivijera" (Palanga, Neringa).

Istorija

Luka Klajpeda

Stara razglednica Klajpede

Pešačka ulica u starom jezgru Klajpede

Kroz skoro celu istoriju Klajpeda je bila deo Pruske, Nemačke i Litvanije. Arhitektura u gradu je slična građevinama u Engleskoj, Danskoj i Nemačkoj.

Oblast je naseljena u 7. veku od strane Baltičkih plemena. Tevtonski vitezovi podižu zamak Memelburg na ovom mestu 1252. godine. U sledećem razdoblju oko grada se obrazovalo gradsko naselje Memel, nastanjeno Nemcima, dok je okruženje ostalo litvansko. Između dva naroda je često dolazi do sukoba. 1379. godine grad su preuzeli litvanski kneževi. Na kraju, 1422. godine sporazumno je određena granica između tevtonskog Memela i litvanskog zaleđa, koja se održala sledećih 500 godina.

U 16. veku stanovništvo Memela je prihvatilo luteranstvo. U sledećem razdoblju grad je doživeo privredni i kulturni procvat. Gradsko stanovništvo je bilo poznato po obradi drveta. On je bio prekinut jedino Tridesetogodišnjim ratom u 17. veku. Grad je 1773. godine postao deo Istočne Pruske. Međutim, krajem 19. veka grad počinje zaostajati kao najseverniji i najistočniji grad u tadašnjoj Nemačkoj carevini. Grad je dalje imao izraziti nemački karakter.

Posle Prvog svetskog rata oblast Memela je stavljen apod međunarodnu upravu. Novoosnovana Litvanija je 1923. godine zauzela celu oblast i zvanično je priključila sebi sledeće godine. Grad dobija dvojni naziv Memel - Klajpeda. U ovim godinama dolazi do neprijateljstva Nemaca i Litvanaca u oblaati Memela. Sve ovo je zvaršeno ultimatumom Ribentropa Litvaniji 1939. godine, kojom je oblast Memela vraćena Nemačkoj. Međutim, već 1945. godine SSSR je zauzeo Memel, sada Klajpedu. U ovo vreme su matični Nemci iseljeni u maticu, a u grad su se doselili Litvanci i drugi narodi iz SSSR-a (poglavito Rusi i Belorusi). Posle sticanja nezavisnosti, Klajpeda je postala treći po veličnii grad i najveća luika Litvanije, ali je grad pretrpeo sunovrat privrede i soipanje stanovništva.

Stanovništvo

Danas je Klajpeda treći po veličini grad Litvanije i ima 187.442 (2005. g.), dok je pre imao 207.100 (1992. g.).

Etnički sastav: Tokom 20. veka došlo je do znatnih promena u etničkoj slici grada. Dok su na njegovom početku Nemci bili pretežno stanovništvo, danas su to narodi bivšeg SSSR-a sa litvanskom većinom:

• Litvanci 63,0%,
• Rusi 28,2%,
• Poljaci 4,8%,
• Belorusi 0,5%,
• ostali 3,5% .

Galerija slika

• 
  Staro jezgro Klajpede
• 
  Gradsko pozorište
• 
  Neboder Pilsotas

Poznate ličnosti

• Fridrih Vilhelm Avgust Argelander (de:Friedrich Wilhelm August Argelander)
• deda i otac Imanuela Kanta
• Simon Dah (en:Simon Dach)

Povezano

• Luke na Baltičkom moru

Spoljašnje veze

Klaipėda na Wikimedijinoj ostavi

• (en)(de)(ru)((lt)) www.klaipeda.lt Zvanična stranica grada Klajpede Arhivirano 2006-04-15 na Wayback Machine-u
• (en) www.ku.lt Univerzitet u Klajpedi