Lisandar
Lisandar ili Lizandar ( ? - 395. pne., grčki: Λύσανδρος, Lýsandros) bio spartanski vojskovođa najpoznatiji po tome što je u bitci kod Egospotama 405. pne. nanio odlučujući poraz Ateni te, godinu dana kasnije, prislio Atenu na kapitulaciju kojom je završen dugotrajni peloponeski rat.
O ranom Lisandrovom životu se malo zna, osim da je, kao i Gilip, bio relativno skromnog porijekla, ali i napredovao u službi zbog vojničkog talenta. Godine 407. pne. imenovan je komandantom spartanske flote, koja je prethodnih godina pretrpila niz poraza. Na njenom čelu je došao u Efez, gdje je sklopio savez sa perzijskim princom i satrapom Kirom. Koristeći perzijska financijska sredstva, obnovio je spartansku flotu te s njom porazio Atenjane u bitci kod Notijuma. Međutim, nakon toga je, u skladu sa spartanskim zakonima o rotaciji komandanata, smijenjen, što su Atenjani iskoristili da Spartancima nanesu još jedan težak poraz kod kod Arginuskih otoka. Lisandar je ponovno stao na čelo flote te porazio Atenjane kod Egospotama, te potom osvojio Bizantij, Halkedon i druga atenska uporišta preko kojih se kontrolirao uvoz žita u Grčku s obala Crnog mora.
Njegova flota je potom 404. pne. doplovila pred Atenu, koju je opsjeo spartanski kralj Pauzanija. Ostavši bez hrane, Atena je prisiljena na kapitulaciju, pri čemu je atenski vojskovođa Teramen nakon tromjesečnih pregovora pristao na sve spartanske zahtjeve. Lisandar je potom u Ateni instalirao oligarhijski pro-spartanski režim Tridesetorice tirana, koji je podržavao i spartanski garnizon na čelu s Lisandrom. Taj je režim, pak, nakon što su demokratski ustanici pod Trazibulom porazili oligarhe i Lisandrov garnizon u bitci kod Munihije. Pauzanija je, pak, odbio Lisandrov zahtjev da ponovno objavi rat Ateni, te je posebnim ugovorom poraženom neprijatelju priznao pravo da vrati svoj demokratski sistem.
Lisandar se potom okrenuo ka Egejskom moru, gdje je uspostavljao spartanske garnizone i pro-spartanske oligarhijske režime u polisima nekadašnjeg Delskog saveza te tako učvrščivao spartansku hegemoniju. Potom je odlučio pomoći svom starom savezniku Kiru kada se pobunio protiv svog brata, novog perzijskog kralja Artakserksa II. Kada je Kir poražen u bitci kod Kunakse, pobjednički kralj se namjeravao osvetiti pro-kirovskim grčkim gradovima na obali Male Azije.
Lisandar je zbog toga doveo do izbijanja rata između Perzije i Sparte godine 396. pne., a godine 395. pne. je izazvao i sukob sa tradicionalnom spartanskom saveznicom Tebom, poznat kao korintski rat. U njemu je i poginuo tokom bitke kod Halijarta gdje je spartanska vojska poražena.
- Ancient/classical history (Lysander) – About.com
- Lysander by Plutarch – The Internet Classics Archive on MIT
- Lysander on Lycurgus.org – Lycurgus.org Site of Ancient Greece