1830

**1830. po kalendarima**
Gregorijanski	1830. (MDCCCXXX)
Ab urbe condita	2583.
Islamski	1245–1246.
Iranski	1208–1209.
Hebrejski	5590–5591.
Bizantski	7338–7339.
Koptski	1546–1547.
	Hindu kalendari
• Vikram Samvat	1885–1886.
• Shaka Samvat	1752–1753.
• Kali Yuga	4931–4932.
	Kineski
• Kontinualno	4466–4467.
• 60 godina	Yang Metal Tigar; (od kineske Ng.)
Holocenski kalendar	11830.
	p • r • u
	Podrobnije: Kalendarska era

Milenijum:	2. milenijum
Vjekovi:	18. vijek – 19. vijek – 20. vijek
Decenija:	1800-e 1810-e 1820-e – 1830-e – 1840-e 1850-e 1860-e
Godine:	1827 1828 1829 – 1830 – 1831 1832 1833

Ovo je članak o godini 1830.

Godina 1830. (MDCCCXXX) bila je redovna godina koja počinje u petak po gregorijanskom, odn. redovna godina koja počinje u srijedu po 12 dana zaostajućem julijanskom kalendaru (linkovi pokazuju godišnje kalendare).

Revolucije u Francuskoj, Nizozemskoj i Poljskoj.

Događaji

Januar/Siječanj – Mart/Ožujak

1. 1. - Učitelj Đorđe Nikolajević otvario prvu srpsku osnovnu školu u Dubrovniku pod austrijskom vlašću, ali dalmatinski namesnik Franjo Tomašić je zatvara već posle mesec dana^[1].
januar - Izlazi prvi tom Lyellovih "Principa geologije" koji dokazuju da je planeta mnogo starija od nekoliko hiljada godina.
3. 2. – Londonski protokol: Grčka formalno stječe nezavisnost od Otomanskog Carstva čime je završen Grčki rat za nezavisnost. Za kralja će biti predložen Leopold od Saxe-Coburga i Gothe ali on će odbiti.
5 - 9. 2. (24 - 28. 1. po j.k.) - Velika narodna skupština u Kragujevcu^[2].
februar - Poslata sedma srpska deputacija u Carigrad^[3].
15. 2. - Na beogradskoj staroj Sabornoj crkvi postavljena prva zvona - zvonila su, mada je paša pretio da će gađati grad topovima.^[4]
25. 2. - "Bitka kod Ernanija" (Bataille d'Hernani): premijera Hugoove drame Hernani praćena demonstracijama i polemikom između romantičara i klasicista.
28. 2. - 12. 3. - Dve ledene brane izazvale poplave u Beču u kojima su stradale 74 osobe.
26. 3. – Knjiga Mormona štampana u gradu Palmyra, New York.
29. 3. - U Španiji donesena Pragmatička sankcija kojom se omogućuje žensko nasledstvo prestola.

April/Travanj – Jun/Lipanj

6. 4. – Joseph Smith i 5 sljedbenika u sjeverozapadnom New Yorku osnivaju Crkvu Krista (kasnije nazvanu Crkva Isusa Krista Svetaca Posljednjih dana), prvu crkvu pokreta Svetaca Posljednjih dana.
8. 4. - Meksiko zabranjuje doseljavanje iz SAD u Teksas.
27. 4. – Predsednik Velike Kolumbije Simón Bolívar daje ostavku (ima nameru da ode u Evropu ali umire u decembru).
proleće - Progoni Srba u pograničnim krajevima Turske koji trebaju pripasti Srbiji (Šest nahija)^[5].
april/maj - Po naredbi Petra Lazarevića, upravnika beogradske policije, varoš dobila ulično osvetljenje - fenjere sa svećama^[6].
6. 5. - U Požarevcu postrojena prva četa Knjaževe garde - Gvardije (danas dan Gardijske brigade Vojske Srbije).
13. 5. – Ekvador se otcjepljuje od Velike Kolumbije.
28. 5. – Kongres SAD donosi Zakon o preseljenju Indijanaca (Indian Removal Act) - na meti je Pet civilizovanih plemena na jugu.
11. 6. (20. sivan 5590) - Sarajevski rabin Moše Danon umro kod Stoca na putu za Jerusalim - njegov grob će postati mesto hodočašća za Jevreje.
14. 6. – Započinje Francuska invazija Alžira - Francuzi će ostati u toj zemlji do 1962.
26. 6. – William IV nasljeđuje brata Georgea IV kao kralj Ujedinjenog Kraljevstva i Hanovera (do 1837).

Jul/Srpanj – Septembar/Rujan

5. 7. - Francuzi ušli u grad Alžir.
17. 7. – Barthélemy Thimonnier u Francuskoj dobiva patent (#7454) za šivaći stroj.
18. 7. – Urugvaj usvaja prvi ustav.
26. 7. - Objavljene tzv. Julske ordinanse kojima francuski kralj Šarl X ukida slobodu štampe, raspušta sadašnju skupštinu i sužava prava buduće.
27 - 29. 7. – Francuska: Julska revolucija ili "Tri slavna dana" - uspostavljena privremena vlada.

2. 8. - Abdikacija francuskog kralja Šarla X a posle 20 minuta i njegovog sina "Luja XIX" - sledećih sedam dana nominalni kralj je 9-godišnji "Anri V".
5. 8. - Hrvatski sabor se okupio u Zagrebu - zalaže se za obligatno učenje madžarskog, ali službeni jezik ostaje latinski^[7].
9. 8. - Luj-Filip iz orleanske loze postaje Kralj Francuza (do 1848).
15. 8. – Otomanski sultan Mehmed II izdao hatišerif o autonomiji Srbije.
18. 8. - Pismo pape Pija VIII biskupu Rena - Rimokatolička crkva se udaljava od zabrane kamate.
25. 8. – Neredima u Briselu počinje Belgijska revolucija.
28. 8. - Prva američka parna lokomotiva Tom Thumb se trka sa kolima sa konjskom vučom - gubi zbog kvara ali prednost je jasna.
30. 8. - Neredi u Aachenu, guši ih građanska milicija.
31. 8. - Edwin Beard Budding u Britaniji dobio patent za kosilicu za travu.

7. 9. - Gomila zapalila vojvodsku palatu u Braunschweigu.
15. 9. - Svečano otvorena Liverpool and Manchester Railway, prva međugradska železnica sa redovnim rasporedom i isključivom parnom snagom, sa duplim kolosekom. Poginuo političar William Huskisson.
16 - 20. 9. - Neredi u Berlinu, nazvani Krojačka revolucija (Schneiderrevolution).
22. 9. - Valensijski kongres usvaja ustav čime je dovršena separacija Države Venecuele od Velike Kolumbije. Ostatak V. K. čini Republiku Novu Granadu.
28. 9. - Nadvojvoda Ferdinand okrunjen za ugarsko-hrvatskog kralja u Požunu, kao Ferdinand V. Ugarski sabor zatim neuspešno želi uvesti mađarski jezik kao službeni u svim uredima i dati protestantima građansko pravo i u Hrvatskoj (protivno tamošnjem zakonu iz 1608) - Mađari smatraju Hrvatsku prostim dijelom Ugarske^[8].

Oktobar/Listopad – Decembar/Prosinac

4. 10. - Proglašena nezavisnost Belgije od Ujedinjene Kraljevine Nizozemske.
oktobar - Restauracija i regeneracija u Švajcarskoj: nakon restauracije kreće regeneracija - početak usvajanja liberalnijih ustava u većini kantona.
30. 10. (18. 10. po j.k.) - Umro crnogorski vladika Petar I, nasleđuje ga sinovac Rade Tomov - Petar II Petrović Njegoš^[9]^[10] (do 1851).
8. 11. - Ferdinand II postaje kralj Dvije Sicilije.
novembar - Crnogorski guvernadur Vukolaj Radonjić ulazio u kontakt sa Austrijancima, zbog čega su ga glavari 17. 11. lišili čina a Njegoš uspeo da mu poštede život^[10]^[11].
novembar - Izdat Stendhalov roman "Crveno i crno".
29. 11. - Mladi poljski oficiri započinju Novembarski ustanak u Varšavi.
30. 11. - Umro papa Pio VIII., dogodine ga nasljeđuje Grgur XVI.

5. 12. - Praizvedba Berliozove "Fantastične simfonije" u Parizu.
6. 12. - Osnovana United States Naval Observatory (Mornarička opservatorija Sjedinjenih Država).
12. 12. (30. 11. po j.k., Sv. Andrija Prvozvani) - Velika narodna skupština u Beogradu^[2]: pročitan Sultanov hatišerif - autonomija za Srbiju. Knezu Milošu beratom potvrđeno nasledno kneževsko dostojanstvo (pročitao pisar Lazar Zuban^[12]^[13]).
20. 12. - Londonski protokol: velike sile priznaju nezavisnost Belgije.
24 - 29. 12. - Božićni neredi u Münchenu (Münchner Weihnachtstumulte).

Kroz godinu

Izgrađen Konak kneginje Ljubice u Beogradu.
1829-30 - Skupština Vasojevića usvojila Vasojevićki zakon u 12 točaka.
Osmansko carstvo gubi Grčku, Alžir i Srbiju.
Knez Miloš sprečio nastajanje srpskih spahija namesto turskih, načelom da zemlja pripada onome ko je radi (Srbija će biti zemlja sitnog poseda).
Umro leskovački Šašit-paša - njegovi rođaci, naročito sestrići Osman i Selim Vrenčević, počinju čitlučenje sela i progon Srba (do 1832)^[14].
Skadarski Mustafa-paša Bušatlija raskinuo sa Portom, osvaja "severnu i zapadnu Makedoniju, kao i zapadnu Bugarsku do linije Sofija-Samokov-Dupnica-Ćustendil-Veles-Debar"^[15].
Hrvatski narodni preporod: Ljudevit Gaj u Budimu objavio Kratku osnovu horvatsko-slavenskog pravopisanja.
Protonotar Josip Kušević napisao De municipalibus iuribus et statutis regnorum Dalmatiae, Croatiae et Slavoniae čime dokazuje da je Hrvatska ravna Ugarskoj.
Tri franjevačka samostana mole od sultana dozvolu za podizanje škola "kao Grci i Srbi"^[16].
Pošto su Austrijanci regulisali svoju obalu Dunava i došlo do češćih poplava^[17], knez Miloš naredio da se naselje Poreč premesti i dobije naziv Milanovac (kasnije Donji -).

Sterijini "Naod Simeon", "Laža i paralaža" i prva verzija "Pokondirene tikve" (konačni oblik 1838).
Dalmatinski namjesnik grof Lilienberg odnio iz Risna jedan veliki ženski kameni kip^[18].
c. - Kapetan Stevan Milašinović iz Novog odlikovan jer je prvi razvio austrijsku zastavu na Misisipiju^[19].
Svećenik Sevastijan Ilić tiskao Dositejevu "Bukvicu", što se smatra prvom srpskom tiskanom knjigom u Hrvatskoj^[20].
c. - Sagrađen Dvorac Januševec.
Pokrenut Chemisches Zentralblatt (pod nazivom Pharmaceutisches Centralblatt) časopis o istraživanjima u farmaceutici i hemiji (izlazi do 1969).
c. - Hokusaijev "Veliki val kod Kanagawe".
Revolucije 1830. u Italiji: pobune u Modeni, Parmi i Papinskoj Državi.
Holanđani okončali Javanski rat nakon što su na prevaru zarobili i deportovali kneza Diponegoroa.
U Beču izbila prva epidemija kolere.

Rođenja

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1830.

9 - 18. 2. - Abdul Aziz, osmanski sultan († 1876)
27. 2. - Milojko Lešjanin, general († 1896)
13. 3. - Patrijarh srpski Georgije (Branković) († 1907)
9. 4. - Eadweard Muybridge, fotograf († 1904)
5. 5. - John Batterson Stetson, proizvođač šešira († 1906)
10. 5. - François-Marie Raoult, hemičar i fizičar († 1901)
5. 6. - Carmine Crocco, bandit, burbonski lojalista († 1905)
9. 6. - Erazmo Barčić, pravnik i političar († 1913)
10. 7. - Camille Pissarro, slikar († 1903)
18. 8. - Franjo Josip I - austrijski car, ugarsko-hrvatski kralj, veliki vojvoda Vojvodstva Srbije († 1916)
15. 9. - Porfirio Diaz, predsednik Meksika († 1915)
10. 10. - Izabela II, kraljica Španije († 1904)
10. 12. - Emily Dickinson, pesnikinja († 1886)
? - Bogoljub Petranović, sakupljač narodnih pesama († 1887)

Smrti

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1830.

18. 1. - Georgije Magarašević, književnik i istoričar (* 1793)
17. 3. - Laurent de Gouvion Saint-Cyr, maršal Francuske (* 1764)
16. 5. - Joseph Fourier, matematičar i fizičar (* 1768)
4. 6. - Antonio José de Sucre, latinoamerički revolucionar (* 1795)
26. 6. - George IV, kralj Velike Britanije i Irske (* 1762)
30. 10. - Petar I Petrović Njegoš, crnogorski vladika (* 1748)
8. 11. - Francesco I, kralj Dvije Sicilije (* 1777)
18. 11. - Adam Weishaupt, filozof, osnivač Iluminata (* 1748)
30. 11. - Pio VIII., papa (* 1761)
8. 12. - Benjamin Constant, političar i pisac (* 1767)
17. 12. - Simón Bolívar, latinoamerički revolucionar (* 1783)
? - Pavel Đurković, slikar (* 1772)
? - Aleksa Karađorđević, najstariji Karađorđev sin (* 1801)

Reference

↑ Istorija s. n. V-2, 289
↑ ^2,0 ^2,1 Narodne skupštine za vreme prve vladavine Miloša i Mihaila Obrenovića (1815-1842), parlament.gov.rs
↑ Istorija s. n. V-1, 116
↑ "Politika", 3. jun 1922, str. 10
↑ Istorija s. n. V-1, 230
↑ Ulični fenjeri Arhivirano 2016-03-04 na Wayback Machine-u, staribeograd.com
↑ Šišić, 410
↑ Šišić, 411
↑ Testament svetog Petra Cetinjskog, rastko.rs
↑ ^10,0 ^10,1 Njegoš - Izabrana pisma, rastko.rs
↑ Crna Gora od kraja XV veka do 1914. godine, rastko.rs
↑ Jovanović, Vojislav M. (1954) O liku Filipa Višnjića i drugih guslara Vukova vremena, rastko.rs
↑ Pašić Slobodan (18. februar 2012.) Melenci: Zaboravili Lazara Zubana, Novosti
↑ Istorija s. n. V-1, 239
↑ Bogdanović, Dimitrije Knjiga o Kosovu... V Oslobodilački pokreti Srbu u XIX veku, rastko.rs
↑ Ćorović, Vladimir (1925) Bosna i Hercegovina - Kulturne prilike, rastko.rs
↑ Sofronijević, Mira (1995) Kapetan Miša Anastasijević - Podunavski Rotšild, rastko.rs
↑ Šerović, Petar D. Iz istorije staroga Risna, rastko.rs
↑ Matavulj, Simo Boka i Bokelji, rastko.rs
↑ Hrvatska enciklopedija, Ilić, Sevastijan, enciklopedija.hr

Literatura

Šišić, Ferdo. Povijest Hrvata - Pregled povijesti hrvatskoga naroda 1526.-1918., drugi dio. ISBN 953-214-198-7
Istorija srpskog naroda, Od Prvog ustanka do Berlinskog kongresa 1804-1878, Beograd 1981
- Peta knjiga prvi tom (V-1)
- Peta knjiga drugi tom (V-2)

[1] Istorija s. n. V-2, 289

[mmskup-2] 2,0 ^2,1 Narodne skupštine za vreme prve vladavine Miloša i Mihaila Obrenovića (1815-1842), parlament.gov.rs

[3] Istorija s. n. V-1, 116

[4] "Politika", 3. jun 1922, str. 10

[5] Istorija s. n. V-1, 230

[6] Ulični fenjeri Arhivirano 2016-03-04 na Wayback Machine-u, staribeograd.com

[7] Šišić, 410

[8] Šišić, 411

[9] Testament svetog Petra Cetinjskog, rastko.rs

[njegpisma-10] 10,0 ^10,1 Njegoš - Izabrana pisma, rastko.rs

[11] Crna Gora od kraja XV veka do 1914. godine, rastko.rs

[12] Jovanović, Vojislav M. (1954) O liku Filipa Višnjića i drugih guslara Vukova vremena, rastko.rs

[13] Pašić Slobodan (18. februar 2012.) Melenci: Zaboravili Lazara Zubana, Novosti

[14] Istorija s. n. V-1, 239

[15] Bogdanović, Dimitrije Knjiga o Kosovu... V Oslobodilački pokreti Srbu u XIX veku, rastko.rs

[16] Ćorović, Vladimir (1925) Bosna i Hercegovina - Kulturne prilike, rastko.rs

[17] Sofronijević, Mira (1995) Kapetan Miša Anastasijević - Podunavski Rotšild, rastko.rs

[18] Šerović, Petar D. Iz istorije staroga Risna, rastko.rs

[19] Matavulj, Simo Boka i Bokelji, rastko.rs

[20] Hrvatska enciklopedija, Ilić, Sevastijan, enciklopedija.hr

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]