Jump to content

کوشانيان

د ويکيپېډيا، وړیا پوهنغونډ له خوا
کوشانيان
Βασιλεία Κοσσανῶν (زړه يوناني) ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
اړوند
پلازمېنه
ټوليز مالومات
عمومي مالومات
رسمي ژبه
دین
ځایناستی
Kidarites (en) ژباړل — Gupta Empire (en) ژباړل ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
اړين مالومات
د ړنګېدو وخت
۰۳۷۵ (Gregorian) ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
نور مالومات
کورډي‌نېشن
۳۴°۵۹′شمال ۶۹°۱۸′ختیځ / 34.98°شمال 69.3°ختيځ / 34.98; 69.3 ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
Map

سمول - سرچینه سمول - ويکي‌ډېټا سموللاسوند وګورئ

کوشاني سترواکي یوه ترکیبي سترواکي وه، چې د له خوا د لومړۍ پېړۍ په پیل کې د باختر په قلمرو کې جوړه شوه. دغې سترواکۍ پراختیا ومونده او د نن ورځې افغانستان، پاکستان، نیپال او د شمالي هند ډېری برخې چې لږ تر لږه سکتا او سرنات چې بنارس ته نږدې و، په کې شاملېدل، چېرې چې د لوی کنشکا مهال ته اړوند ډبرلیکونه موندل شوي دي. [۱][۲][۳][۴]

کوشانیان په ډېر احتمال سره د یوچي کنفدریشن له پنځو نه یوه ډله وه، چې په احتمالي توګه د توچاري نژاد، اندو-اروپايي کوچیان و، کومو چې د چین له شمال لویدیځ (سینکیانګ او جانسو) نه کډه کړې وه او په لرغوني باختر کې مېشت شوي و. د دغې سلسلې بنسټ اېښودونکي کوجولو کدفیزس، له یوناني باختري دودونو وروسته د یونان د مذهبي نظریو او ایکنوګرافي پلوی و، د هندویزم کلتور پیروي یې کوله او د هندو رب النوع شیوا عبادت یې کاوه. کوشانیان په عام ډول تر ډېره د بودیزم کلک ملاتړي وو، چې د کنشکا د سترواکۍ په پیل سره دوی په خپلو عبادت ځایونو کې د زردشتي دین عناصر وګومارل. دوی مرکزي اسیا او چین ته د بودیزم په لېږدولو کې مهم رول ولوباوه.[۵][۶][۷][۸][۹][۱۰][۱۱][۱۲][۱۳][۱۴]

په ډېر احتمال سره کوشانیانو په پیل کې په خپلو مدیریتي چارو کې یوناني ژبه کاروله، خو ډېر ژر یې له باختري ژبې په کار اخیستو پیل وکړ. کنشکا خپل ځواکونه د شمال قره قورم غرونو ته ولېږل او له ګندهارا نه چین ته مستقیم سړک یې نږدې د یوې پېړۍ لپاره تر کنترول لاندې و، چې ټول قره قورم ته د سفر لپاره د لېوالتیا او چین ته د ماهیانا بودیزم د لېږد باعث وګرځېدل. کوشانیانو د روم له سترواکۍ، د فارس له ساسانیانو، اکسومیت سترواکۍ او د چین له هان کورنۍ سره دیپلوماتیکې اړیکې لرلې. کوشاني سترواکي د روم سترواکۍ او چین ترمنځ د سوداګریزو اړیکو مرکز و: د الین دانیلو پر باور: « د یو مهال لپاره، د کوشانیانو سترواکي د ګڼ شمېر تمدنونو مرکز وه». په داسې حال کې چې ، د دغې سترواکۍ له پولو بهر فلسفه، هنر او علوم رامنځته شول، د دغې سترواکۍ د تاریخ لومړني لیکلي آثار نن ورځ د نورو ژبو په کتیبو او راپورونو په ځانګړې توګه په چینايي کې راغلي دي.[۱۵][۱۶]

کوشاني سترواکي په درېیمه میلادي پېړۍ کې په نیمه شاهي واکمنۍ بدله شو، هغه مهال چې ساسانیانو په لوېدیځ برید وکړ او د سوګدایانا(سغد)، باختر او ګندهارا کې یې کوشاني- ساساني پاچهي جوړه کړه. په څلورمه پېړۍ کې د هندي سلسلې، ګوپتایانو له خوا له ختیځ نه تر فشار لاندې راغله. د کوشانیانو او کوشاني- ساساني پاچهي په پایله کې د شمال له لوري د برید کوونکو له خوا چې کیداریان او هفتالیان بلل کېدل، له منځه ولاړه.

لومړني کوشانیان

[سمول]

د سغد او باختر په سیمو کې له میلاد نه یوه یا دوه پېړۍ وړاندې له کوشانیانو نه آثار پاتې شوي، له هغه ځایه چې دوی ساکایان بې ځایه کړي و او د سویل پر لور تللي و. د دوی د لرغون پېژندنې جوړښتونه په تخت سنګین، سرخ کوتل (تاریخي معبد) او د خلچیان په ماڼۍ کې پېژندل شوي دي. کوشانیانو د هلنستیک لرغونې دورې په ړنګو ښارونو، لکه:  آی خانم کې کلاوې جوړې کړې وې. دغې دورې ته اړوندې ګڼ شمېر مجسمې او کتیبې پېژندل شوې چې په آسونو سواره غشي لرونکي په کې انځور شوي دي، چې په پام وړ توګه د خلچیانو کوشاني شاهزاده، چې په مصنوعي بڼه جوړه شوې کوپړۍ لري او په مرکزي اسیا کې د کوچیانو څرګندويي کوي. داسې هم انګیرل کېږي چی، له سکایانو سره د کوشانیانو جګړه انځور کوي. په دغو انځورونو کې یوچیان په دبدبه لرونکي چلند سره ښودل شوي او سکایان یې له یوه اړخه د برېتونو لرونکي او ویروونکو څېرو سره انځور کړي دي.[۱۷][۱۸][۱۹][۲۰][۲۱]

چینایانو په پیل کې دغه وګړي د یوچیانو په توګه یاد کړي او ویلي یې دي چې، دوی کوشاني سترواکي تاسیس کړه، په داسې حال کې چې د یوچي او کوشانیانو ترمنځ اړیکه تر اوسه معلومه نه ده. د بان ګو (Ban Gu)، د هان کتاب (Book of Han) موږ ته وایي چې: کوشانیانو (کوی-شانګ) له میلاد نه ۱۲۸ کاله وړاندې باختر ووېشه. د فان یي (Fan Ye) د وروستي هان کتاب (Book of Later Han) «دغې موضوع ته اشاره کوي چې: څه ډول د کوشانیانو مشر چیو-شیو- چیو (Ch'iu-shiu-ch'ueh) (دسکایانو )، د یوچیه د ټولو قبیلو په تسلمېدو سره کوشاني سترواکي رامنځته کړه».[۲۲]

لومړنی مستند شوی واکمن او لومړنی هغه چې ځان یې د کوشانیانو واکمن وباله، هرایوس و. هغه په خپلو سیکو کې خپل ځان په لاتیني ژبه «مستبد یا ظالم واکمن» (tyrant) وباله او هم یې د خپلې کوپړۍ شکل بدل وښود. کېدای شي، هغه د یونانیانو له متحدینو نه و او دسیکې په وهلو یا ضرب کې یې هم له دغه سبک نه ګټنه کوله. کیدای شي هریوس د لومړني کوشاني سترواک پلار وي.

بېلابېلې کلتوري اغېزې

[سمول]

له میلاد نه یوه پېړۍ وړاندې، ګویش وانګ (چینايي:貴霜) په یوچي قبیلو کې مشهور شو او د کجولا کدفیزس تر مشرۍ لاندې یې یو پیاوړی کانفدریشن رامنځته کړ. په لوېدیځ کې د ګویش وانګ نوم ومنل شو او کوشان ته یې بدلون ورکړ، څو کانفدریشن څرګند کړي، په داسې حال کې چې چینایانو ورته یوچي  ویل.[۲۳]

کوشانیانو چې په تدریج سره د سکایانو له قبیلو نه د دغې سیمې کنترول ترلاسه کړ، د سویل خوا ته چې په دودیز ډول د ګندهارا (هغه سیمه چې تر ډېره د خیبر پښتونخوا پېښور اوټوله خیبر پښتونخوا سیمه په کې شاملېدله) په نوم پېژندل کېده ،پرمختګ یې وکړ او په بګرام او چارسده کې یې دوه پلازمېنې جوړې کړې چې وروسته په ترتیب سره د کاپیسا او پوشکلاوتي په نوم یادېدلې.[۲۴]

کوشانیانو، د باختر د هلنستیکي کلتور عناصر ومنل. هغوی یوناني الفبا د خپلې ژبې په تناسب ومنله (د یو حرف Þ «ش» یا «sh» په زیاتولو لکه په «کوشان» کې) او د یوناني موډل له مخې یې د سیکو په جوړولو پیل وکړ. د کنشکا له پاچهۍ وړاندې یې د یوناني افسانو ژبه له پالي افسانو (په خروشتي لیک) په خپلو سیکو کې کار اخیست. د کنشکا د واکمنۍ په نیمايي کې، هغوی د کوشاني ژبې له افسانو ( په یوناني اقتباسي لیک) له یوناني افسانو (یوناني لیک) او پارکریت افسانو (په خوشتي لیک) نه کار واخیست.[۲۵]

سرچینې

[سمول]
  1. ↑ Rosenfield 1967, p. 7
  2. ↑ Anonymous. "The History of Pakistan: The Kushans". Archived from the original on 2015-07-07. نه اخيستل شوی 2021-12-28. {{cite web}}: External link in |خونديځ تړی= (help); Unknown parameter |تاريخ الأرشيف= ignored (help); Unknown parameter |تاريخ الوصول= ignored (help); Unknown parameter |خونديځ-تړی= ignored (help); Unknown parameter |مسار الأرشيف= ignored (help)
  3. ↑ Si-Yu-Ki: Buddhist Records of the Western World. The mission of Sung-Yun and Hwei-Săng [by Hsüan-chih Yang] Ta-T'ang si-yu-ki. Books 1–5. Translated by Samuel Beal. London: Kegan Paul, Trench, Trubner & Co. 1906.
  4. ↑ Hill 2009، مم. 29, 318–350.
  5. ↑ Runion, Meredith L. (2007). The history of Afghanistan. Westport: Greenwood Press. p. 46. ISBN 978-0-313-33798-7. The Yuezhi people conquered Bactria in the second century BCE. and divided the country into five chiefdoms, one of which would become the Kushan Empire. Recognizing the importance of unification, these five tribes combined under the one dominate Kushan tribe, and the primary rulers descended from the Yuezhi.
  6. ↑ Liu, Xinru (2001). "The Silk Road: Overland Trade and Cultural Interactions in Eurasia". In Adas, Michael (ed.). Agricultural and pastoral societies in ancient and classical history. Philadelphia: Temple University Press. p. 156. ISBN 978-1-56639-832-9.
  7. ↑ Narain 1990, pp. 152–155 "[W]e must identify them [Tocharians] with the Yueh-chih of the Chinese sources... [C]onsensus of scholarly opinion identifies the Yueh-chih with the Tokharians... [T]he Indo-European ethnic origin of the Yuehchih = Tokharians is generally accepted... Yueh-chih = Tokharian people... Yueh-chih = Tokharians..."
  8. ↑ Beckwith 2009, p. 380 "The identity of the Tokharoi and Yüeh-chih people is quite certain, and has been clear for at least half a century, though this has not become widely known outside the tiny number of philologists who work on early Central Eurasian and early Chinese history and linguistics."
  9. ↑ Pulleyblank 1966, pp. 9–39
  10. ↑ Mallory 1997, pp. 591–593 "[T]he Tocharians have frequently been identified in Chinese historical sources as a people known as the Yuezhi..."
  11. ↑ Loewe & Shaughnessy 1999, pp. 87–88 "Pulleyblank has identified the Yuezhi... Wusun... the Dayuan... the Kangju... and the people of Yanqi... all names occurring in the Chinese historical sources for the Han dynasty, as Tocharian speakers."
  12. ↑ Panel with the god Shiva/Oesho and worshiper. Metropolitan Museum of Art.
  13. ↑ Dani, Ahmad Hasan; Masson, V. M.; Harmatta, J.; Puri, Baij Nath; Etemadi, G. F.; Litvinskiĭ, B. A. (1992–2005). History of civilizations of Central Asia. Paris: UNESCO. pp. 317–318. ISBN 92-3-102719-0. OCLC 28186754.کينډۍ:Full citation needed
  14. ↑ Grenet, Frantz (2015). "Zoroastrianism among the Kushans". In Falk, Harry (ed.). Kushan histories. Literary sources and selected papers from a symposium at Berlin, December 5 to 7, 2013. Bremen: Hempen Verlag.
  15. ↑ Daniélou, Alain (2003). A Brief History of India. Simon and Schuster. p. 111. ISBN 9781594777943.
  16. ↑ Hill 2009، م. 36 and notes.
  17. ↑ Grousset 1970, pp. 31-32
  18. ↑ Lebedynsky 2006، م. 15.
  19. ↑ Fedorov, Michael (2004). "On the origin of the Kushans with reference to numismatic and anthropological data" (PDF). Oriental Numismatic Society. 181 (Autumn): 32. Archived from the original (PDF) on 2019-10-06. نه اخيستل شوی 2021-12-28.کينډۍ:Free access
  20. ↑ Abdullaev, Kazim (2007). "Nomad Migration in Central Asia (in After Alexander: Central Asia before Islam)". Proceedings of the British Academy. 133: 89. The knights in chain-mail armour have analogies in the Khalchayan reliefs depicting a battle of the Yuezhi against a Saka tribe (probably the Sakaraules). Apart from the chain-mail armour worn by the heavy cavalry of the enemies of the Yuezhi, the other characteristic sign of these warriors is long side-whiskers (...) We think it is possible to identify all these grotesque personages with long side-whiskers as enemies of the Yuezhi and relate them to the Sakaraules (...) Indeed these expressive figures with side-whiskers differ greatly from the tranquil and majestic faces and poses of the Yuezhi depictions.
  21. ↑ Lebedynsky 2006، م. 62.
  22. ↑ Grousset 1970, pp. 31-32
  23. ↑ Benjamin, Craig (16 April 2015). The Cambridge World History: Volume 4, A World with States, Empires and Networks 1200 BCE–900 CE. Cambridge University Press. p. 477 ff. ISBN 978-1-316-29830-5. It is generally agreed that the Kushans were one of the five tribes of the Yuezhi...
  24. ↑ Starr, S. Frederick (2013). Lost Enlightenment: Central Asia's Golden Age from the Arab Conquest to Tamerlane. Princeton, NJ: Princeton University Press. p. 53.
  25. ↑ Bopearachchi 2007، م. 45.
"https://ps.wikipedia.org/w/index.php?title=کوشانيان&oldid=336505" نه اخيستل شوی