Empèri koshan
|
Empèri koshan
| |
|---|---|
 | |
| L'Empèri koshan vèrs 150 | |
| Caracteristicas | |
| Region: | Bactriana, Gandhara, Nòrd d'Índia |
| Epòca: | sègle I apC-Sègle IV |
| Lengas: | bactrian |
L'Empèri koshan es un estat installat en Bactriana al sègle Ièr apC e que s'espandiguèt dins lo Nòrd d'Índia.
Origina
[modificar | Modificar lo còdi]Segon las fonts chinesas ancianas, los yuezhi emigrats dels limits de China en Bactriana en 129 apC, fondèron cinc reialmes[1]. Foguèron units jos l'autoritat d'un rei unic vèrs lo mitan del Sègle I apC, Kujula Kadphises, que fondèt l'Empèri koshan[2].
Apogèu de l'Empèri
[modificar | Modificar lo còdi]
Kujula kadphises paréis aver profiechat de la fin del rei indopart Gondofares, vèrs 40 apC[3]. Dintrèt dins la valada de Kabol e dins lo Gandhara ont desfaguèt lo darrièr rei grecobactrian.
Lo màger rei koshan es Kanishka, conegut per las inscripcions de Surkh-Kotal e aquela de Rabatak, descubèrtas en Afghanistan dins las annadas 1950 e en 1993. Kanishka regnèt de 127 a 150 sus un empèri que s'espandiguèt sus lo Panjab, l'Haryana, lo Sindh e l'Uttar Pradesh dusqua Benarés[2]. Sas capitalas èran Purushapura, près de Peshawar e Mathura, al Sud de Delhi[4].
Lo reialme koshan aviá de relacions comercialas amb l'Empèri roman e China, çò que li donava una posicion centrala dins lo comèrci internacional del temps[4].
Decadéncia
[modificar | Modificar lo còdi]Après Vasudeva Ièr, que regnèt dusqua 230, l'empèri comencèt a s'afeblir. Los sassanids volguèron tornar conquistar una region qu'aviá fach partida de l'Empèri Aquemenida. Poguèron prene lo Nòrd-Oèst del domeni koshan e i establir en 248 un reialme vassal, dirigit per los reis koshanshahs[5].
Al sègle IV, los darrièrs koshans possedon sonque un pichon territòri, dins lo Gandhara[6], e son benlèu vassals de Samudragupta, lo filh de Chandragupta Ièr vengut rei en 355[5]. Dins l'Oèst, en Afghanistan, una dinastia eftalita, los kidaritas, ensaja de fondar un reialme independent[5].
Dinastia
[modificar | Modificar lo còdi]Los primièrs reis koshans se succediguèron de paire en filh: Kujula Kadphises, seguit per Vima Takto, puèi Vima Kadphises, Kanishka. Venguèron puèi Huvishka, Vasudeva Ièr, Kanishka II, Vasishka, Kanishka III. Los darrièrs reis, Vasudeva II, Mahi, Shaka e Kipunadha, son coneguts que per l'estudi de la numismatica.
Lenga
[modificar | Modificar lo còdi]Los koshans parlavan una lenga iraniana orientala, lo bactrian, qu'es donc pròcha de las autras lengas iranianas mejanas conegudas en Asia Centrala e al Turkestan, lo sogdian, lo khotanés e lo khwarezmian. La lenga utilizada dins las inscripcions reialas de Kanishka, mòstra l'usança pels koshans de l'eretatge grèc en Bactriana, qu'es escricha amb l'alfabet grèc.
Referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ Bracey n. d., The Yuchi in Bactria.
- ↑ 2,0 et 2,1 Witzel 2003, p. 100.
- ↑ Bracey n. d., Foundations of an Empire.
- ↑ 4,0 et 4,1 Witzel 2003, p. 101.
- ↑ 5,0 5,1 et 5,2 Bracey n. d., The Later Kushans, Kidarites, Kushanshahs.
- ↑ Witzel 2003, p. 113.
Fonts
[modificar | Modificar lo còdi]- (en) Robert Bracey, n. d., Foundations of the Empire.
- (en) Robert Bracey, n. d., The Yu-Chi in Bactria.
- (en) Robert Bracey, n. d., The Later Kushans, Kidarites, Kushanshahs.
- (de) Michael Witzel, 2003, Das alte Indien, C. H. Beck Wissen, Munic, Verlag C. H. Beck.
- (de) Collectiu, 1998, Der Grosse Ploetz. Die Daten-Enzyklopädie der Weltgeschichte, Komet.