لونگ

لونگ

پچھان
دیس:	بوٹے
برادری:	پھلوالے بوٹے
ٹبر:	میندی ٹبر
سائینسی ناں:	Syzygium aromaticum

لونگ میندی ٹبر دا اک بوٹا اے تے اوہدے پھل دا سکیا انگ اے جیہڑا اپنی خوشبو لئی مشہور اے تے کھانیاں چ ورتیا جاندا اے۔ ایہناں دا اصل دیس ملوکو جزیرے نیں جیہڑے انڈونیشیا وچ آندے نیں۔

لونگ نوں انگریزی وچّ کلوو (clove) آکھدے ہن جو لیٹن شبد کلیوس (clavus) توں نکلیا ہے۔ اس شبد توں کلّ جاں کنڈے دا بودھ ہندا ہے اتے لونگ دا اکار وی سگویں ہے۔ دوجے پاسے لونگ دا لیٹن نام پپر (Piper) سنسکرت/ملیالم/تامل دے پپلِ توں آیا ہویا لگدا ہے۔

وکھالہ

لونگ دا رکھ اک سدا بہار رکھ اے جیہڑا 8–12 میٹر اتے جاندا اے۔ ایھدے وڈے پتے تے رتے پھل ہوندے نیں جیہڑے گچھیاں وچ ہوندے نیں۔ پھل شروع وچ ہلکے پیلے فیر ہرے تے انت تے رتے ہوجاندے نیں تے اودوں ایہ توڑن لئی تیار ہوندے نیں۔ توڑے لونگ 1.5–2.0 سینٹی میٹر لمے ہوندے نیں۔

جان پہچان

بیج وچّ بوٹے ہولی-ہولی پنپدے ہن، اس لئی نرسری دے بوٹے جدوں 4 فٹّ اچے ہو جاندے ہن تدّ اوہناں نوں ورکھا دے شروع ہندے ہی 20-30 فٹّ دی دوری اتے لگا دندے ہن۔ پہلے سال تیز دھپّ اتے ہوا نال بوٹیاں نوں نقصان پجدا ہے۔ چھویں سال پھل لگنے شروع ہو جاندے ہن اتے 12 توں 25 سال تکّ چنگی اپج ہندی ہے، اتے 150 سال تکّ رکھ کولوں تھوڑھا بہت لونگ ملدا رہندا ہے: ہر اک رکھ توں ڈھائی ولوں تنّ کلوگرام تکّ لونگ نکلدا ہے۔

لونگ دے پھل گچھیاں وچّ لال رنگ دے کھڑدے ہن، پر پشپ کھڑن توں پہلے ہی توڑ لئے جاندے ہن۔ تازیاں کلیاں دا رنگ لالی تے جاں ہرا رہندا ہے۔ لونگ دے چار نکیلے بھاگ باہئدل (sepal) ہن اتے اندر دے گول حصے وچّ دل (petal) اتے اوہناں نوں ڈھکیا ہویا ضروری بھاگ ہے، پمنگ (ardroecium) اتے جایانگ (gynaeceum)। ہیٹھاں دا حصہ پھل دا ڈنٹھل ہے۔ جویں ہی ایہناں کلیاں دا رنگ حلقہ گلابی ہندا ہے اتے اوہ کھڑدیاں ہن، ایہناں نوں چن چن کے ہتھ نال توڑ لیا جاندا ہے۔ کدے کدے درخت دے ہیٹھاں کپڑا وچھا دندے ہن اتے شاکھا نوں ہلونا دے کے کلیاں نوں جھاڑ لیندے ہن۔ چنگے موسم وچّ ایہناں نوں دھپے سکا لیندے ہن، پر بدل ہون تاں ایہناں نوں اگّ اتے سکاؤندے ہن۔ کدے کدے کلیاں نوں سکاؤن توں پہلاں گرم پانی نال دھو لیندے ہے۔ سکاؤن دے بعد کیول 40 فیصدی لونگ بچدا ہے۔

پسار

ایہ انڈونیشیا، ہندستان، مڈغاسکر، زنجبار، پاکستان تے سری لنکا وچ اگایا جاندااے۔ تنزانیہ دا پیمبا جزیرہ ایہدی اگائی دا وڈا گڑھ اے۔

پیداواری دیس

چین وچّ لونگ دا پریوگ عیسیٰ توں تنّ شتابدی پوروَ توں ہندا چلا آ رہا ہے اتے رومن لوک وی اس توں چنگی طرحاں واقف سن، پر یورپی دیشاں وچّ اس دی جانکاری 16ویں شتابدی وچّ تدّ ہوئی جدوں پورتگالی لوکاں نے ملیکا ٹاپو وچّ اسنوں کھوج کڈھیا۔ سالاں تکّ اس دے ونج اتے پورتگالیاں اتے ڈچاں دی مناپلی رہی ہے۔

لونگ، ملیکا دا دیشج ہے، پر ہن سارے اشن کٹبندھی پردیشاں وچّ بہتات وچّ ملن لگ پیا ہے۔ جنجیبار وچّ کل اتپادن دا 90 فیصدی لونگ پیدا ہندا ہے، جسدا وڈا بھاگ بمبئی ولوں ہوکے باہر بھیجیا جاندا ہے۔ سماترا، جمیکا، براجیل، پیبا اتے ویسٹ انڈیز وچّ وی سمرتھّ لونگ اپجدا ہے۔

تریخ

لونگ دی سب توں پرانی نشانی شام چوں 1721 م پ دے اک پانڈے چوں ملی اے۔ تیسری صدی م پ دے اک چینی ہان ٹبر دے آگو نے اپنے ہر ملنوالے لئی ایہ لازمی کیتا سی جے اوہنوں ملن توں پہلے لوک لونگ چبان تاں جے اوہناں دے مونہ دی ہواڑ سجری ہوسکے۔

ورتن

لونگ ایشیائی تے افریقی دیساں دے کھانیاں وچ ورتیا جاندا اے۔ ایس دے تکھے سواد دا کارن ایہدے اندر یوجینول کیمیکل اے۔

لونگ نوں پیہکے، جاں ثابت کھادھ پدارتھ وچّ پاؤن نال، اوہ خوشبودار ہو جاندا ہے، اس لئی بھنّ بھنّ پرکار دے کھادھ پدارتھاں نوں خوشبودار بناؤن لئی اس دا پریوگ مصالے دی طرحاں کردے ہن۔ دند منجن، صابن، عطر وینلا اتے بوٹیاں دی آنترک رچنا دیکھن لئی اتے دوائی دے روپ وچّ اس تیل دا پریوگ ہندا ہے۔ لونگ دے پھل اتے پھل دے ڈنٹھل دا وی کدے کدے پریوگ کیتا جاندا ہے۔^[۱]