Zamek Chojnik
50°50′01″N 15°38′37″E/50,833611 15,643611 nr rej. 85 z 25.11.1949 r.
| |
 Zamek Chojnik | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Ukończenie budowy |
XV/XVI wiek |
| Zniszczono |
spłonął w 1675 r. |
Położenie na mapie Jeleniej Góry  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
| 50°50′01″N 15°38′37″E/50,833611 15,643611
| |
| Strona internetowa | |
.jpg)
Zamek Chojnik (niem. Kynast[1]) – zabytkowy zamek[2] usytuowany nieopodal Jeleniej Góry-Sobieszowa, na szczycie góry Chojnik w Karkonoszach. Góra ta wznosi się na wysokość 627 metrów n.p.m., a od jej południowo-wschodniej strony znajduje się 150-metrowe urwisko opadające do tzw. Piekielnej Doliny. Warownia znajduje się na terenie obszaru ochrony ścisłej, który jest częścią Karkonoskiego Parku Narodowego.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Zamek murowany został wzniesiony w latach 50. XIV wieku[3]. Pierwsza pisemna wzmianka o zamku pochodzi z 1364 r.[4] 9 września 1399 roku starosta księstwa świdnicko-jaworskiego Benesz z Choustnik za zgodą króla Czech Wacława IV zastawił zamek Gotsche II Schofowi zastrzegając prawo wykupu zastawu[3]. 16 maja 1400 Gotsche II zapłacił sumę zastawną. Prawo do czerpania dochodów z zamku miał także starosta królewski. 8 października 1418 król czeski nadał synom Gotsche II dobra ojcowskie. Dokument potwierdził starosta Heinze von Laasan 5 maja 1419 roku. Od tego momentu zamek był własnością rodziny Schaffgotschów[4].
7 maja 1393 Gotsche II Schoff ufundował ołtarz św. Jadwigi. Prawo patronatu zachował dla siebie i swoich prawych następców[4].
Pierwsza większa rozbudowa zamku nastąpiła w XV wieku, kiedy to dobudowano północne skrzydło[3]. Wtedy powstał dziedziniec na którym około 1410 roku postawiono pręgierz[3]. W pierwszej połowie XVI wieku zapewne z powodu trwogi tureckiej dokonano kolejnej modernizacji budowli[3]. Zamek otoczono murami ze strzelnicami dostosowanymi do użycia broni palnej[3]. Przypuszczalnie w tym okresie po stronie wschodniej i północno-wschodniej zamku dolnego powstała kuchnia z dużym kominem, zabudowania przy bramie dolnej i w międzymurzu (dom komendanta i stajnie)[3]. Wtedy także lub nieco później wykonano sgraffitowe boniowanie elewacji, dodano półkoliste attyki i renesansową kamieniarkę. Zapewne ok. 1560 r. powstała po stronie północnej niska basteja. W latach 1588–1589 cieśla Jakob Liewig ze Szklarskiej Poręby na polecenie Johanna Ulricha Schaffgotscha podwyższył stołp o szachulcową, ósmioboczną nadbudówkę z cebulastym hełmem[1].
Na początku XVII w. właścicielem zamku był Hans Ulrich von Schaffgotsch. Podczas wojny trzydziestoletniej był on stronnikiem cesarza Ferdynanda II i służył w jego armii pod dowództwem Albrechta Wallensteina. Kiedy cesarz stracił zaufanie do swojego generała, w 1634 r. Hans Ulryk jako jego podwładny został aresztowany i rok później, po oskarżeniu o zdradę, ścięty. Wszystkie dobra rodzinne Schaffgotschów skonfiskowano. W 1641 r. syn Hansa Ulryka, Krzysztof Leopold, odzyskał większość utraconych dóbr w tym zamek Chojnik. Warunkiem było przejście na katolicyzm[5].
31 sierpnia 1675 r. podczas burzy w zamek trafił piorun[3]. Wybuchł pożar, w którym ucierpiał zamek górny i zwieńczenie wieży[3]. Po pożarze budowla popadła w ruinę, której już nigdy nie odbudowano[3]. W XIX wieku zamek stał się atrakcją turystyczną odwiedzaną przez kuracjuszy z Cieplic[3]. W 1822 r. zorganizowano pod zamkiem punkt wynajmu przewodników i tragarzy. W ruinach zamku otwarto gospodę, w której prowadzono księgi pamiątkowe[3]. W 1823 roku wybudowano schody na wieżę[3]. W 1860 r. adaptowano północną basteję na schronisko turystyczne[1].
Po II wojnie światowej zamek udostępniono już w 1945 r. Dwa lata później otwarto ponownie schronisko. Prace remontowe przeprowadzono w 1949 roku. Wówczas to urządzono także małe muzeum w tzw. salce gotyckiej schroniska. W styczniu 1963 r. z powodu groźby zawalenia zamek zamknięto. Remont rozpoczął się jesienią tego samego roku. Formalnie zakończył się dopiero 10 lat później. Już w listopadzie 1973 r. Sanepid zamknął schronisko. Po remoncie otwarto je w czerwcu 1975 r. W latach 70. XX w. wzmocniono mury wieży, a w latach 80. XX w. odbudowano kuchnię, odgruzowano dziedziniec i cysterny. Od 1991 r. na zamku odbywa się jeden z największych w Polsce turniejów kuszniczych "O Złoty Bełt Zamku Chojnik"[3]. W 1993 roku zamek stał się siedzibą Bractwa Rycerskiego Zamku Chojnik, które przejęło organizację turnieju. W latach 1993–1994 wykonano metalowe schody na wieżę i zrekonstruowano ganek straży. W 2007 r. ustawiono granitowy pomnik upamiętniający wizytę w 1956 roku Karola Wojtyły z grupą studentów[1].
Architektura
[edytuj | edytuj kod]Zamek Chojnik składa się z zamku dolnego otoczonego fortyfikacjami. Po stronie północnej wznosi się cylindryczna wieża, a w północno-wschodnim narożniku baszta łupinowa. Wzdłuż murów kurtynowych znajdują się budynki mieszkalne i gospodarcze. Brama łączy go z zamkiem średnim. W jego centrum znajduje się pręgierz o wysokości 3,9 m. Widoczne są pozostałości budynku mieszkalnego załogi, dawnej kuchni, cysterny na wodę i tzw. Sali sądowej. Kolejna brama łączy zamek średni z zamkiem górnym. Na nim widoczne są pozostałości późnogotyckiej kaplicy zamkowej, pałacu oraz wejście na wieżę[1].
Zamek Chojnik w legendach i literaturze
[edytuj | edytuj kod]Z zamkiem Chojnik związana jest legenda o księżniczce Kunegundzie, córce zamożnego właściciela zamku. O jej rękę starało się wielu zacnych rycerzy przybywających na zamek, jednakże księżniczka postawiła śmiałkom jeden warunek. Zostanie żoną tego, kto w pełnej zbroi objedzie na swoim wierzchowcu wokół murów zamkowych. Wszyscy wiedzieli, że zadanie to było niemalże niewykonalne z powodu stromych zboczy góry, jednak niejeden rycerz próbował swych sił. Wszyscy ginęli spadając w przepaść, a co mądrzejsi rezygnowali zawczasu. Wiele lat upłynęło i wielu młodzieńców straciło życie, aż na zamku pojawił się rycerz, który od razu spodobał się Kunegundzie. Chciała nawet dla niego zrezygnować ze śmiertelnej próby, ale dumny śmiałek siedząc w siodle podjął wyzwanie. Objechał zamek, a jego koń utrzymał się na urwistym szlaku. Księżniczka pospieszyła mu na powitanie. Ten jednak ani drgnął i odrzekł, iż nie chce wiązać się z Kunegundą, gdyż przez jej okrutny pomysł zginęło tylu niewinnych ludzi. Następnie odjechał, a księżniczka, nie mogąc znieść upokorzenia rzuciła się w górską przepaść[6]. Jeden z rycerzy – ofiar okrutnej księżniczki nawiedza ponoć zamek pod postacią ducha pojawiającego się pod postacią jeźdźca na koniu[7].
Friedrich Schiller wykorzystał opowieść o księżniczce Kunegundzie w utworze Der Handschuh (1822). Przełożył go na polski Adam Mickiewicz nadając tytuł Rękawiczka i zmieniając imię głównej bohaterki na Marta. Theodor Körner napisał balladę Der Kynast opublikowaną pośmiertnie w 1835 roku. Friedrich Rückert jest autorem ballady Die Begrüssung auf dem Kynast. W 1946 Józef Sykulski napisał sztukę Kunegunda księżniczka na zamku Kynast. Inną wersję legendy zamieścił w opublikowanym w tym samym roku przewodniku Piastowski zamek Chojnasty koło Jeleniej Góry[1].
O Chojniku w 1872 pisał w swoim wierszu W zwaliskach Adam Chodyński. Wspomniany jest również w trylogii husyckiej Andrzeja Sapkowskiego jako siedziba rodowa Schaffów.
Szlaki turystyczne
[edytuj | edytuj kod]
do Sobieszowa przez Głazowisko,
do Sobieszowa i do Podgórzyna Górnego,
przez Żelazny Mostek do Podgórzyna Dolnego[8].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f M. Chorowska, T. Dudziak, K. Jaworski, A. Kwaśniewski, Zamki i dwory obronne w Sudetach, t. 2, Księstwo Jaworskie, Wrocław 2009, s. 41, 46, 48-49, 51-53, 55
- ↑ NID: Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków, woj. dolnośląskie. nid.pl, 2023-06-30. [dostęp 2023-07-19]. (pol.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Romuald Łuczyński: Zamki, dwory i pałace w Sudetach. Legnica: Stowarzyszenie „Wspólnota Akademicka”, 2008, s. 50-58. ISBN 978-83-89102-63-8.
- ↑ a b c W. Wereszczyński, Proces rozbudowy majątku Gotsche II Schoffa, założyciela rodu z Chojnika i Gryfa (część II), [w:] Rocznik Jeleniogórski 2003, ss. 46-47, 57, 124-125.
- ↑ A. Kwaśniewski, Herb Schaffgotschów – fakty i legendy, [w:] Karkonosz nr 10/1993, s. 89-90.
- ↑ J. Janczak, Legendy zamków śląskich, Wrocław 1995, s. 19-23.
- ↑ Wernichowska B., Kozłowski M.; Duchy polskie (...); Wydawnictwo PTTK "Kraj"; Warszawa; 1983; s.14-15; ISBN 83-7005-065-4
- ↑ Mapa turystyczna. [dostęp 2020-09-26].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Romuald Łuczyński: Zamki, dwory i pałace w Sudetach. Legnica: Stowarzyszenie „Wspólnota Akademicka”, 2008, ISBN 978-83-89102-63-8.
- A. Kuzio-Podrucki, Schaffgotschowie. Dzieje wielkiego rodu z Europy Środkowej, Katowice 2024, ISBN 978-8367152-61-7
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Strona Zamku Chojnik
- Viktor Schaetzke, Der Kynast,Schweidnitz [1927].
- Archiwalne widoki i publikacje o zamku w bibliotece Polona
| Dwory | |
|---|---|
| Pałace | |
| Wieże rycerskie | |
| Zamki |
