Zamarła Turnia
.jpg) Południowa ściana Zamarłej Turni | |
| Państwo | |
|---|---|
| Pasmo | |
| Wysokość |
2179 m n.p.m. |
| Wybitność |
53 m |
| Pierwsze wejście |
9 sierpnia 1904 |
Położenie na mapie Karpat  | |
Położenie na mapie Tatr  | |
 49°13′09,9″N 20°01′28,1″E/49,219417 20,024472
| |
Zamarła Turnia (niem. Ödkarturm, słow. Zmrzlá veža, węg. Zamarła-torony)[1] – dwuwierzchołkowy szczyt w długiej wschodniej grani Świnicy w polskich Tatrach Wysokich. Wierzchołki – wschodni (2179 m) i zachodni (2178 m) – znajdują się w odległości kilkunastu metrów od siebie i rozdzielone są płytko wciętą szczerbiną[2]. Górną częścią północnej ściany Zamarłej Turni, omijając wierzchołki, przechodzi szlak Orlej Perci[3].
Zamarła Turnia położona jest pomiędzy Zmarzłymi Czubami we wschodniej grani Małego Koziego Wierchu (rozdziela je Zmarzła Przełęcz) oraz Kozimi Czubami (rozdziela je Kozia Przełęcz)[4].
Na północną stronę Zamarła Turnia opada do Dolinki Koziej. Słynna południowa ściana Zamarłej Turni opada w kierunku Dolinki Pustej (w Dolinie Pięciu Stawów Polskich) gładkimi ścianami – krzesanicami (różnica poziomów wynosi ok. 140 m), uchodzącymi długo za niemożliwe do przejścia[4].
Historia zdobycia
[edytuj | edytuj kod]Pierwsze odnotowane wejścia:
- ścianą północną:
- latem – prawdopodobnie Józef Bajer, Ignacy Król, Ludwik Pręgowski, 9 sierpnia 1904 r., na pewno Janusz Chmielowski i Klemens Bachleda, 1 października 1904 r.
- zimą – Józef Lesiecki, Leon Loria, Mariusz Zaruski, Stanisław Zdyb, 1 kwietnia 1911 r.
- ścianą południową:
- latem – Henryk Bednarski, Józef Lesiecki, Leon Loria, Stanisław Zdyb, 23 lipca 1910 r.
- zimą (w bardzo dobrych, nieomal letnich warunkach) – Jan Gnojek, Jan Sawicki, Jerzy Włoczkowski, 29 kwietnia 1934 r., drugie wejście – Paweł Vogel, Ludwik Ziemblic w kwietniu 1947 r.[5]
- ścianą zachodnią:
- Janusz Chmielowski, Zdzisław Kleszczyński, Mieczysław Świerz[6]
- latem – Halina Kruger-Syrokomska, Danuta Topczewska-Baranowska, 17 sierpnia 1960 r.[7]
Pierwsze przejście południowej ściany było ważnym punktem w historii taternictwa, a przez długi czas droga ta uchodziła za najtrudniejszą w Tatrach. Przy próbach powtórzenia drogi na ścianie południowej zginęło wielu taterników, m.in. Stanisław Bronikowski w 1917, plastyk Mieczysław Szczuka w 1927, siostry Marzena i Lida Skotnicówny 6 października 1929 (podczas próby pierwszego kobiecego przejścia drogi)[8]. 17 września 1932 r. Stanisław Motyka i Jan Sawicki pokonali ścianę trawersem od Zmarzłej do Koziej Przełęczy[5]. Obecnie na ścianie wytyczonych jest około 20 dróg i kilkadziesiąt wariantów o różnej skali trudności, do najciekawszych należą Kant Pietscha, Aligator, Bombay, Lewa Pilchówka, Prawa Pilchówka, Kant Heinricha, Komarniccy, Lewi Wrześniacy, Prawi Wrześniacy. Wciąż popularna jest również droga klasyczna[9].
Słynne są dwa przejścia południowej ściany bez asekuracji, których dokonał Jerzy Leporowski[8]. W Tatry przyjechał latem 1927 nie mając żadnego doświadczenia wspinaczkowego i nie znając środowiska taterników. Pewnego dnia dosiadł się do taterników w schronisku w Dolinie Pięciu Stawów i oświadczył, że trzy dni wcześniej pokonał bez asekuracji południową ścianę Zamarłej Turni – co wzbudziło niedowierzanie. Po chwili w obecności taterników pokonał ścianę po raz drugi, co było wielką sensacją[10][11].
Nazwa Zamarłej Turni została wymyślona w 1902 r. przez poetę Franciszka Henryka Nowickiego, choć do 1903 r. odnoszono ją do Małego Koziego Wierchu. Wypadkom na jej ścianach swoje wiersze poświęcili Julian Przyboś i Jalu Kurek. O wspinaczkach na tej ścianie nakręcono też dwa filmy: Adama Krzeptowskiego (brata Andrzeja) w 1933 oraz Sergiusza Sprudina w 1962 (Zamarła Turnia według scenariusza Jana Długosza z udziałem znanych polskich taterników)[12].
Szlaki turystyczne
[edytuj | edytuj kod]
– północną ścianą Zamarłej Turni przebiega znakowana czerwono Orla Perć z przełęczy Zawrat na Krzyżne (na odcinku Zawrat – Kozi Wierch od lipca 2007 r. ruch odbywa się wyłącznie w kierunku wschodnim z Zawratu w kierunku Koziego Wierchu). Czas przejścia z Zawratu na Kozi Wierch: 2:50 h[13].
-
Południowa ściana -
Wspinaczka -
Wspinaczka -
Wspinaczka -
Zamarła Turnia -
Zamarła Turnia -
Zamarła Turnia na środku
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Tatry Wysokie. Czterojęzyczny słownik nazw geograficznych [online] [dostęp 2019-01-04] [zarchiwizowane z adresu 2006-09-24].
- ↑ Główny Urząd Geodezji i Kartografii, Dane pomiarowe z lotniczego skaningu laserowego.
- ↑ Dariusz Dyląg, Orla Perć: przewodnik wysokogórski, Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2006, ISBN 83-89188-50-3.
- ↑ a b Zofia Radwańska-Paryska, Witold Henryk Paryski, Wielka encyklopedia tatrzańska, Poronin: Wydawnictwo Górskie, 2004, ISBN 83-7104-009-1.
- ↑ a b Witold Henryk Paryski, Tatry Wysokie. Przewodnik taternicki. Zawrat – Żółta Turnia, t. 2, Warszawa: Sport i Turystyka, 1951, s. 26–27, 35, 38.
- ↑ Zdzisław Kleszczyński [online], z-ne.pl [dostęp 2015-08-30].
- ↑ Anna Kamińska, Halina. Dziś już nie ma takich kobiet, 2019.
- ↑ a b Grzegorz Barczyk, Adam Piechowski, Grażyna Żurawska, Bedeker tatrzański, Ryszard Jakubowski (red.), Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000, ISBN 83-01-13184-5.
- ↑ Paweł Kutaś, Góry Online. Zamarła Turnia [online] [dostęp 2012-01-08] [zarchiwizowane z adresu 2010-10-02].
- ↑ Andrzej Dryszel, Ponura legenda Zamarłej [online], tygodnikprzeglad.pl [dostęp 2023-01-26].
- ↑ Paweł Kutaś, Zamarła Turnia, „Góry”, 64 (9), wrzesień 1999.
- ↑ Józef Nyka, Tatry Polskie. Przewodnik, wyd. 13, Latchorzew: Wydawnictwo Trawers, 2003, ISBN 83-915859-1-3.
- ↑ Tatry. Zakopane i okolice. Mapa w skali 1:27 000, Warszawa: ExpressMap Polska, 2005, ISBN 83-88112-35-X.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Archiwalne widoki turni w bibliotece Polona