Trzcinniczek
| Acrocephalus scirpaceus[1] | |||
| (Hermann, 1804) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
trzcinniczek | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 tylko w sezonie lęgowym występuje przez cały rok przeloty zimowiska | |||
Trzcinniczek[4], trzcionka[5] (Acrocephalus scirpaceus) – gatunek niewielkiego ptaka wędrownego z rodziny trzciniaków (Acrocephalidae), wcześniej zaliczany do pokrzewkowatych (Sylviidae).
Występowanie
[edytuj | edytuj kod]Zamieszkuje Europę od Pirenejów po Don (poza północną częścią Wysp Brytyjskich i Półwyspu Skandynawskiego) oraz Bliski Wschód, Azję Środkową, Afrykę Północną i Subsaharyjską. Populacje europejska i azjatycka wędrowne, zimują w Afryce Subsaharyjskiej. Przelatuje w kwietniu-maju i sierpniu-wrześniu.
W Polsce średnio liczny ptak lęgowy niżu (lokalnie może być liczny)[6].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Wyróżniono kilka podgatunków A. scirpaceus[7][4]:
- A. s. scirpaceus (Hermann, 1804) – trzcinniczek (zwyczajny) – Europa do zachodniej Rosji, Ukrainy i zachodniej Turcji, północno-zachodnia Afryka.
- A. s. fuscus (Hemprich & Ehrenberg, 1833) – trzcinniczek ciemny – północny Egipt i środkowa Turcja przez Bliski Wschód do południowo-wschodniej europejskiej części Rosji, północnego Iranu, Kazachstanu i północno-zachodnich Chin.
- A. s. avicenniae Ash, D.J. Pearson, Nikolaus & Colston, 1989 – trzcinniczek mangrowy – wybrzeża Morza Czerwonego.
- A. s. ammon Hering, Winkler & Steinheimer, 2016 – oazy na pograniczu Libii i Egiptu.
Kolejne podgatunki są przez część autorów (w tym przez IOC) wydzielane do osobnego gatunku o nazwie Acrocephalus baeticatus (trzcinniczek tęposkrzydły)[7]:
- A. s. ambiguus (A.E. Brehm, 1857) – Półwysep Iberyjski i północno-zachodnia Afryka.
- A. s. minor Lynes, 1923 – region Sahelu od Senegalu do zachodnio-środkowego Sudanu (Darfur).
- A. s. cinnamomeus Reichenow, 1908 – zachodnia Etiopia i południowa Somalia na południe przez Sudan Południowy, Ugandę, Kenię, Zambię i Mozambik; plamowe rozmieszczenie w zachodniej Afryce od południowego Kamerunu prawdopodobnie po Niger i Mali.
- A. s. suahelicus Grote, 1926 – wschodnia Tanzania do wschodniego Mozambiku i wschodniej RPA.
- A. s. hallae C.M.N. White, 1960 – południowo-zachodnia Angola do południowo-zachodniej Zambii i na południe do zachodniej RPA.
- A. s. baeticatus (Vieillot, 1817) – trzcinniczek tęposkrzydły – północna Botswana i Zimbabwe do południowej RPA.
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Wygląd
- Podobny do trzciniaka zwyczajnego, ale znacznie mniejszy. Ubarwieniem podobny do łozówki, trudny do odróżnienia. Obie płci ubarwione jednakowo. Wierzch ciała jednolicie oliwkowobrązowy, na kuprze i pokrywach nadogonowych bardziej pomarańczowy. Spód ciała biały, na bokach i pod ogonem beżowy. Nad oczami kremowe brwi.
- Wymiary średnie
- długość ciała ok. 13 cm
rozpiętość skrzydeł 19 cm
masa ciała ok. 13 g
Ekologia i zachowanie
[edytuj | edytuj kod]
- Biotop
- Jeziora, stawy, ale też mniejsze, zarośnięte zbiorniki wodne, przydrożne rowy i bagna z przewagą trzcin przemieszanych z pałką wodną.
- Gniazdo
- Zawsze nad powierzchnią wody, a nie ziemi, bardzo podobne do gniazda trzciniaka, lecz stosunkowo mniejsze.
- Jaja
- Lęgi ok. połowy do końca maja, a czasami i w lipcu. Jaja w ilości 3–6, o średnich wymiarach 18×13 mm, o białym tle z obfitymi oliwkowozielonymi plamkami. Obserwuje się wydłużenie okresu lęgowego (wcześniejsze jego rozpoczęcie, prawdopodobnie ze względu na ocieplenie klimatu), co pozwala trzcinniczkom gniazdować nawet pięciokrotnie w jednym sezonie, co prowadzi do większego sukcesu rozrodczego[8].
- Wysiadywanie, pisklęta
- Od złożenia ostatniego jaja trwa przez 11–12 dni. Często wysiadują jajo kukułki. Młode opuszczają gniazdo po 11–13 dniach.
- Pożywienie
- Drobne owady.
Status i ochrona
[edytuj | edytuj kod]IUCN uznaje trzcinniczka za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1994 roku. Liczebność światowej populacji, obliczona w oparciu o szacunki organizacji BirdLife International dla Europy na rok 2015, zawiera się w przedziale 12–23 milionów dorosłych osobników. Trend liczebności populacji uznawany jest za stabilny, choć lokalnie gatunek ten odnotowuje spadki za względu na niszczenie jego siedlisk, a także zjawisko obumierania trzciny częściowo spowodowane eutrofizacją[3].
Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową[9]. Na Czerwonej liście ptaków Polski został sklasyfikowany jako gatunek najmniejszej troski (LC)[10]. Według szacunków Monitoringu Pospolitych Ptaków Lęgowych, w latach 2013–2018 populacja trzcinniczka na terenie kraju liczyła 104–169 tysięcy par lęgowych[11].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Acrocephalus scirpaceus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Eurasian Reed-warbler (Acrocephalus scirpaceus). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-17)]. (ang.).
- ↑ a b Acrocephalus scirpaceus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Acrocephalidae Salvin, 1882 (1838) – trzciniaki – Brush, reed and swamp warblers (wersja: 2020-01-11). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-03-11].
- ↑ Albin Łącki: Wśród zwierząt – ptaki. Poznań: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1988, s. 194. ISBN 83-09-01320-5.
- ↑ Ludwik Tomiałojć, Tadeusz Stawarczyk: Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. Wrocław: PTPP "pro Natura", 2003, s. 637. ISBN 83-919626-1-X. Według skali przyjętej przez autorów, dla okresu lęgowego średnio liczny oznacza zagęszczenie 10–100 par na 100 km², a liczny – 100–1000 par na 100 km².
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Bushtits, leaf warblers, reed warblers. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-03-11]. (ang.).
- ↑ Lucyna Hałupka, Andrzej Dyrcz, Marta Borowiec. Climate change affects breeding of reed warblers Acrocephalus scirpaceus. „Journal of Avian Biology”. 39 (1), s. 95–100, 2008. DOI: 10.1111/j.2008.0908-8857.04047.x. (ang.).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
- ↑ Wilk T., Chodkiewicz T., Sikora A., Chylarecki P., Kuczyński L.: Czerwona lista ptaków Polski. OTOP, Marki, 2020.
- ↑ Chodkiewicz T., Chylarecki P., Sikora A., Wardecki Ł., Bobrek R., Neubauer G., Marchowski D., Dmoch A., Kuczyński L.. Raport z wdrażania art. 12 Dyrektywy Ptasiej w Polsce w latach 2013–2018: stan, zmiany, zagrożenia. „Biuletyn Monitoringu Przyrody”. 20, s. 1–80, 2019.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Zdjęcia i nagrania audiowizualne – trzcinniczek tęposkrzydły. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Acrocephalus scirpaceus (Trzcinniczek). W: M. Gromadzki (red.): Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 8: Ptaki (część II). Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s. 333–335. ISBN 83-86564-43-1.