Stanisław Jerzy Lec

Stanisław Jerzy Lec
Stanisław Jerzy de Tusch-Letz
Łukasz
	major rezerwy
Data i miejsce urodzenia	6 marca 1909 ; Lwów
Data i miejsce śmierci	7 maja 1966 ; Warszawa
	Przebieg służby
Lata służby	1942–46
Siły zbrojne	Gwardia Ludowa; Armia Ludowa; Ludowe Wojsko Polskie
Stanowiska	redaktor partyzanckiej gazety
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa bitwa pod Rąblowem;
Późniejsza praca	literat, poeta, satyryk

Stanisław Jerzy Lec
	; Stanisław Jerzy Lec, ok. 1966
Imię i nazwisko	Stanisław Jerzy de Tusch-Letz
Data i miejsce urodzenia	6 marca 1909 ; Lwów
Data i miejsce śmierci	7 maja 1966 ; Warszawa
Narodowość	polska
Dziedzina sztuki	literatura piękna
	Ważne dzieła
	Myśli nieuczesane
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach

Stanisław Jerzy Lec, pseud. literacki Stach, właśc. baron Stanisław Jerzy de Tusch-Letz (ur. 6 marca 1909 we Lwowie, zm. 7 maja 1966 w Warszawie) – polski poeta, satyryk i aforysta.

Życiorys

Pochodził z uszlachconej rodziny żydowskiej, był synem barona Benona de Tusch-Letza i Adeli z domu Safrin. Uczęszczał do szkół we Lwowie i Wiedniu, maturę uzyskał w 1927 we Lwowie. Podjął studia na Uniwersytecie Jana Kazimierza, pierwszy rok – polonistykę, a następnie – prawo. Studia ukończył w 1933.

W 1928 debiutował wierszem Wiosna w krakowskim piśmie „IKC”. Następnie w całym okresie międzywojennym związany z prasą lewicową. Prowadził codzienny felieton sądowy w „Przeglądzie Popularnym”^[1].

W latach 1939–1941 przebywał we Lwowie, gdzie wstąpił do Związku Radzieckich Pisarzy Ukrainy. 19 listopada 1939 roku podpisał oświadczenie pisarzy polskich witające przyłączenie Zachodniej Ukrainy do Ukrainy Radzieckiej^[2]. Z tego okresu pochodzi szereg jego utworów zgodnych z oczekiwaniami władz sowieckich, m.in. pierwszy polski wiersz o Stalinie^[3] (Którą poeci wyśpiewali ojczyzna, co to od Kamczatki po szynach pędzi aż po San, którą jak mleka pełny dzban podają dzieciom czułe matki,– to Stalin!^[4]), publikował także m.in. w „Czerwonym Sztandarze” teksty do propagandowych rysunków satyrycznych Franciszka Pareckiego. Potem więzień obozu hitlerowskiego we Lwowie na Janowskiej i w Tarnopolu; po ucieczce w mundurze SS-mana z obozu w Tarnopolu należał do Polskiej Partii Robotniczej. Był żołnierzem Gwardii Ludowej i Armii Ludowej. Brał udział w walkach partyzanckich. Był uczestnikiem bitwy pod Rąblowem^[5]. Wydawał w Pruszkowie pismo „Żołnierz w boju” będące organem Gwardii Ludowej (później Armii Ludowej)^[1].

W Ludowym Wojsku Polskim otrzymał stopień majora. Attaché prasowy w Wiedniu w latach 1946–1950. Później na dwa lata wyemigrował do Izraela. W atmosferze sensacji powrócił do kraju w 1952; pozostawał do 1956 objęty zapisem cenzury, a jego utwory podlegały wycofaniu z bibliotek^[6]. Potem publikował m.in. na łamach tygodnika „Świat”.

Sięgając po formułę starożytnych sentencji, posługując się ostrym dowcipem, kalamburem, grą słów, konceptem językowym, konceptem poetyckim, skrótem myślowym, Lec budował wyjątkowo trafny komentarz do współczesnych zjawisk społecznych i politycznych^[7]. Autor tomów aforyzmów Myśli nieuczesane (1957) i Myśli nieuczesane nowe (1964), przetłumaczonych na kilkanaście języków^[8].

Dwukrotnie żonaty: z Elżbietą Rusiewicz miał syna Jana i córkę Małgorzatę, a z Krystyną Świętońską – syna Tomasza.

Został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera C2-6-18)^[9]. Na płycie nagrobnej wyryto jego aforyzm: Niełatwo jest żyć po śmierci. Czasem trzeba na to stracić całe życie.

Odznaczenia

Krzyż Oficerski Order Odrodzenia Polski^[10]
Krzyż Kawalerski Order Odrodzenia Polski
Krzyż Walecznych
Krzyż Partyzancki
Medal za Warszawę 1939–1945
Medal Zwycięstwa i Wolności 1945

Awanse

porucznik Armii Ludowej^[11]
major rezerwy Ludowego Wojska Polskiego

Zbiory utworów

Barwy (1933)
Spacer cynika (1946)
Notatnik polowy (1946)
Życie jest fraszką (1948)
Nowe wiersze (1950)
Rękopis jerozolimski (1956)
Myśli nieuczesane (1957)
Z tysiąca i jednej fraszki (1959)
Kpię i pytam o drogę (1959)
Do Abla i Kaina (1961)
List gończy (1963)
Myśli nieuczesane nowe (1964)
Poema gotowe do skoku (1964)
Myśli nieuczesane wszystkie (2007)

Przypisy

↑ ^a ^b Olgierd Budrewicz "Zdumiewająca Warszawa" Wydawnictwo Interpress 1968, str. 333
↑ Jacek Trznadel, Kolaboranci. Tadeusz Boy-Żeleński i grupa komunistycznych pisarzy we Lwowie 1939-1941, Komorów 1998, s. 81.
↑ Piewcy zbrodni, "Nasz Dziennik" z 22 lipca 2002 r., tekst artykułu w serwisie naszawitryna.pl
↑ Orła zamienili na sierp i młot. Zdradę nazwali przyjaźnią. Polscy literaci, artyści po 17 września 1939 [online], tygodnik.tvp.pl [dostęp 2020-09-17] (pol.).
↑ Dia-pozytyw: Ludzie Sylwetki Biografie. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-05-29)].
↑ Cenzura PRL, posłowie Zbigniew Żmigrodzki, Wrocław 2002, s. 24.
↑ Literatura polska: przewodnik encyklopedyczny. Julian Krzyżanowski (przewodn. kom. red.). T. 1: A–M. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1984, s. 703. ISBN 83-01-05368-2.
↑ Станислав Ежи Лец. Непричёсанные мысли. Фрашки. Маленькие мифы. Электр.издание, испр. и дополн. СПб.2015. Карикатуры Шимона Кобылиньского. Перевод с польского, состав, вст. статья и прим. Максима Малькова. 525 стр.
↑ Juliusz Jerzy Malczewski: Cmentarz komunalny (dawny Wojskowy) na Powązkach. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1975, s. 26.
↑ Współcześni polscy pisarze i badacze literatury. Słownik biobibliograficzny, T. 5, pod red. J. Czachowskiej, A. Szałagan. Warszawa: WSiP, 1997, s. 23. ISBN 83-02-06694-X.
↑ G. Alef-Bolkowiak, Gorące dni, rozdział VI pt. Powrót

Bibliografia

Krzysztof Masłoń, Mistrz zwięzłej formy, Rzeczpospolita, 9-10 grudnia 2006 r., str. A13
Polski Słownik Biograficzny t. XVI, Wrocław-Warszawa-Kraków 1971

[ReferenceA-1] Olgierd Budrewicz "Zdumiewająca Warszawa" Wydawnictwo Interpress 1968, str. 333

[Jacek_Trznadel_Kolaboranci-2] Jacek Trznadel, Kolaboranci. Tadeusz Boy-Żeleński i grupa komunistycznych pisarzy we Lwowie 1939-1941, Komorów 1998, s. 81.

[naszawitryna-jedwabne-778-3] Piewcy zbrodni, "Nasz Dziennik" z 22 lipca 2002 r., tekst artykułu w serwisie naszawitryna.pl

[4] Orła zamienili na sierp i młot. Zdradę nazwali przyjaźnią. Polscy literaci, artyści po 17 września 1939 [online], tygodnik.tvp.pl [dostęp 2020-09-17] (pol.).

[diapozytyw-5] Dia-pozytyw: Ludzie Sylwetki Biografie. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-05-29)].

[Cenzura_PRL-6] Cenzura PRL, posłowie Zbigniew Żmigrodzki, Wrocław 2002, s. 24.

[7] Literatura polska: przewodnik encyklopedyczny. Julian Krzyżanowski (przewodn. kom. red.). T. 1: A–M. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1984, s. 703. ISBN 83-01-05368-2.

[8] Станислав Ежи Лец. Непричёсанные мысли. Фрашки. Маленькие мифы. Электр.издание, испр. и дополн. СПб.2015. Карикатуры Шимона Кобылиньского. Перевод с польского, состав, вст. статья и прим. Максима Малькова. 525 стр.

[9] Juliusz Jerzy Malczewski: Cmentarz komunalny (dawny Wojskowy) na Powązkach. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1975, s. 26.

[Współcześni_polscy_pisarze-s23-10] Współcześni polscy pisarze i badacze literatury. Słownik biobibliograficzny, T. 5, pod red. J. Czachowskiej, A. Szałagan. Warszawa: WSiP, 1997, s. 23. ISBN 83-02-06694-X.

[11] G. Alef-Bolkowiak, Gorące dni, rozdział VI pt. Powrót

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]