SMS Emden (1908)
| |
| Historia | |
| Stocznia | |
|---|---|
| Położenie stępki |
6 kwietnia 1906 |
| Wodowanie |
26 maja 1908 |
 Kaiserliche Marine
| |
| Wejście do służby |
10 lipca 1909 |
| Los okrętu |
zniszczony 9 listopada 1914 w bitwie koło Wysp Kokosowych |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność |
projektowa - 3664 t |
| Długość |
118,3m |
| Szerokość |
13,5 m |
| Zanurzenie |
5,53 m |
| Napęd | |
| 2 maszyny parowe o mocy łącznej 16 350 KM, 12 kotłów parowych, 2 śruby | |
| Prędkość |
24 węzły |
| Zasięg |
3 760 Mm przy 12 w. |
| Uzbrojenie | |
| 10 x 105 mm (10xI), 8 x 52 mm[1], 10 karabinów maszynowych[2], 2 wt 450 mm | |
| Załoga |
361, w tym 18 oficerów |
SMS Emden – niemiecki krążownik pancernopokładowy, używany na początku I wojny światowej. Był to pierwszy krążownik o tej nazwie, pochodzącej od miasta Emden – pod koniec I wojny światowej wszedł do służby drugi „Emden”.
„Emden” należał do małych krążowników pancernopokładowych (niemiecka klasyfikacja: kleines Kreuzer) typu Dresden, rozwinięcia typu Bremen. Jego okrętem bliźniaczym, lecz różniącym się siłownią, był „Dresden”.
Budowę „Emdena” rozpoczęto w Stoczni Cesarskiej w Gdańsku 6 kwietnia 1906 roku, kadłub zwodowano 26 maja 1908 roku. Okręt wszedł do służby 10 lipca 1909 roku[3] i został wysłany do niemieckiej kolonii Qingdao w Chinach, gdzie dołączono go do składu Wschodnioazjatyckiej Eskadry Krążowników. Tuż przed wybuchem I wojny światowej, 31 lipca 1914 roku okręt został odłączony od głównych sił eskadry niemieckiej i opuścił Qingdao, po czym samodzielnie polował jako rajder na samotne statki handlowe Wielkiej Brytanii i jej sojuszników na Oceanie Indyjskim. 4 sierpnia 1914 roku zdobył na Morzu Japońskim rosyjski parowiec „Riazań”, przebudowany później na niemiecki krążownik pomocniczy „Cormoran”[4]. Przez następne trzy miesiące, pod dowództwem kapitana Karla von Müllera, zdołał zatopić lub zdobyć 23 statki handlowe o łącznej pojemności 101 182 BRT, unikając wytropienia przez poszukujące go okręty. W nocy 22 września 1914 roku okręt ostrzelał brytyjskie instalacje w Madrasie w Indiach. Choć zniszczenia były stosunkowo niewielkie, w mieście wybuchła panika i epizod był ciosem w brytyjski prestiż. 28 października „Emden”, zamaskowany jako brytyjski krążownik przez dodanie fałszywego czwartego komina, wszedł do portu Penang w Malezji i otworzył ogień do stojących tam alianckich okrętów, zatapiając francuski kontrtorpedowiec „Mousquet” i rosyjski mały krążownik pancernopokładowy „Żemczug” (Жемчуг, pol. "Perła").
„Emden” został przechwycony przez australijski krążownik lekki HMAS „Sydney” i zatopiony 9 listopada 1914 roku w bitwie koło Wysp Kokosowych. „Sydney” był nowszy, dużo większy i o wiele lepiej uzbrojony, uzbrojony w 8 dział 152 mm, o znacznie większej sile i zasięgu rażenia, niż 10 dział 105 mm „Emdena” (ciężar salwy burtowej odpowiednio 295 kg i 72 kg). „Sydney” był też o 2 węzły szybszy od „Emdena”, a więc lżej uzbrojony krążownik nie był w stanie uciec z pola bitwy. Zniszczony ostrzałem „Emden” wyrzucił się na brzeg Wysp Kokosowych. Niemcy oszacowali straty na 134 zabitych i 65 rannych z załogi liczącej 376 ludzi. Okręt australijski miał czterech zabitych i 12 rannych. Do niewoli dostało się 11 oficerów i 166 podoficerów i marynarzy. Rannych odtransportowano do Kolombo, zaś pozostałych jeńców przerzucono na pokładzie krążownika „Hampshire” do obozu na Malcie, gdzie przebywali do końca wojny. Tego losu uniknęła 45-osobowa grupa pod dowództwem kpt. Hellmuta von Mücke, wysłana przed bitwą na jedną z wysp archipelagu. Oddział ten przez Holenderskie Indie Wschodnie i Półwysep Arabski dotarł w 1915 roku do Konstantynopola, a stamtąd do Niemiec.
Walka z „Emdenem” była pierwszą bitwą morską w historii australijskiej marynarki wojennej (Royal Australian Navy, stworzonej w 1911 roku) i jako taka ma duże znaczenie historyczne dla Australii. Dla jej upamiętnienia dwa działa „Emdena” zostały wymontowane z wraku i ustawione jako pomniki w miastach Sydney i Canberra.
Dane
[edytuj | edytuj kod]
- wyporność:
- projektowa: 3664 t
- pełna: 4268 t
- długość (maksymalna): 118,3 m
- szerokość: 13,5 m
- zanurzenie: 5,53 m
- napęd: 2 pionowe trzycylindrowe maszyny parowe potrójnego rozprężania (VTE) o mocy łącznej 16 350 KM, 12 kotłów parowych, 2 śruby
- prędkość maksymalna: 24 w.
- zapas paliwa: 740 t węgla
- zasięg maksymalny: 3 760 Mm przy 12 w.
- załoga: 361, w tym 18 oficerów
- Uzbrojenie:
- 10 pojedynczych dział 105 mm (L/40) (10xI: 4 w kazamatach, 2 z maskami pancernymi w stanowiskach burtowych i po 2 z maskami pancernymi na dziobie i rufie, obok siebie).
- 8 pojedynczych dział 52 mm w kazamatach (8xI)[1]
- 10 karabinów maszynowych[2]
- 2 wyrzutnie torped 450 mm (stałe podwodne burtowe)
- Opancerzenie: (uwaga: dane różnią się w publikacjach)
- pokład pancerny: 20–30 mm[5]
- stanowisko dowodzenia: 100 mm
- maski dział: 50 mm
„Emden” w kulturze
[edytuj | edytuj kod]Śląski poeta Benno Nehlert napisał wiersz ku czci okrętu opublikowany w zbiorze Kriegsgedichte.
Hellmut von Mücke opisał dzieje okrętu i swej grupy w dwóch książkach wydanych jeszcze w czasie wojny w Niemczech i USA. W latach międzywojennych na ich kanwie nakręcono trzy filmy. W roku 2012 reżyser Berengar Pfahl zrealizował film Die Männer der Emden, poświęcony wędrówce grupy marynarzy[6].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b 8 dział 52 mm według Conway’s... s. 157 oraz S.B. Trubicyn Legkije kriejsiera Giermanii 1914–1918 gg, które źródła odsyłają w zakresie uzbrojenia do typu Königsberg
- ↑ a b Karabiny maszynowe według www.german-navy.de
- ↑ Egzotyczna epopeja gdańskiego krążownika
- ↑ Jarosław Witkowski. Upadek Tsingtao. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 7-8/2012. XVII (125), s. 83, lipiec – sierpień 2012. Warszawa: Magnum X. ISSN 1426-529X.
- ↑ Pokład 20–30 mm według Conway’s... s. 157 oraz S.B. Trubicyn Legkije kriejsiera Giermanii 1914–1918 gg, które źródła odsyłają w zakresie pancerza do typu Königsberg
- ↑ Die Männer der Emden. IMDb.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Robert Gardiner (red.): Conway’s All the World’s Fighting Ships: 1906-1921, US Naval Institute Press, Annapolis, 1985, ISBN 0-87021-907-3
- Andrzej Perepeczko, Wojna samotnych krążowników, Warszawa: Lampart, 1997, ISBN 83-86776-30-7, OCLC 750913664.