Przewłoka warzywna

Przewłoka warzywna
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	selerowce
Rodzina	selerowate
Rodzaj	przewłoka
Gatunek	przewłoka warzywna
	Nazwa systematyczna
	Smyrnium olusatrum L.
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Przewłoka warzywna^[3], pietruszka aleksandryjska (Smyrnium olusatrum L.) – gatunek rośliny z rodziny selerowatych. Pochodzi z regionu Morza Śródziemnego. Występuje naturalnie w południowej i zachodniej Europie, sięgając na północy do północno-zachodniej Francji^[4]. Jako roślina zawleczona i zdziczała rośnie także na Wyspach Brytyjskich, w Holandii i na Bermudach^[5].

Morfologia

Pokrój: Okazała roślina, dorasta do 1,5 m wysokości, o silnym zapachu.
Łodyga: Gruba, naga, bruzdowana, nieowłosiona, rozgałęziona, pusta w środku w międzywęźlach.
Liście: Dolne liście duże, 3–4-krotnie pierzaste, osadzone na długich ogonkach. Liście górne obejmują łodygę. Poszczególne listki o zaokrąglonych końcach, głębokich wcięciach, jasnozielone, błyszczące.
Kwiaty: Drobne, zebrane w duże, kuliste baldachy złożone, zielonkawo-żółte. Kielich o pięciu niewyraźnych ząbkach. Płatków korony pięć, o długości ok. 1,5 mm. Pręcików pięć. Słupek dolny, z dwiema szyjkami. Pokryw brak, pokrywki płaskie i równowąskie, o długości mniej więcej takiej, jak baldaszki.
Owoce: Duże rozłupki, składające się z dwóch czarnych niełupek.

Biologia i ekologia

Roślina dwuletnia. Kwitnie od końca maja do lipca. Siedlisko: rośnie w miejscach wilgotnych, na glebach żyznych, głębokich próchnicznych, przepuszczalnych – czarnoziemy, lessy, mady. Preferuje stanowiska słoneczne i półcienie^{[potrzebny przypis]}.

Zastosowanie

Jadana co najmniej od Starożytności jako jedna z pierwszych wiosennych roślin zielonych. Była popularnym warzywem do czasu aż została zastąpiona przez selery zwyczajne w XV wieku. Uznaje się, że do Anglii sprowadzona została przez Rzymian i świadczyć o tym ma to, że zdziczała wciąż jeszcze utrzymuje się przy ruinach osad rzymskich. Podobnie znajdowana jest przy dawnych klasztorach, przy których była uprawiana jako postne pożywienie^[6]. Jadano młode pędy, ogonki liściowe i liście^[7], pąki kwiatowe oraz korzenie tej rośliny^[5]. Ceniono ich smak, podobny do selerów, ale nieco ostrzejszy. Roślina cechuje się wysoką zawartością witaminy C, a poza tym ma działanie moczopędne, oczyszczające i przeczyszczające (zwłaszcza korzeń)^[7].

Uprawa

Rozmnaża się z nasion wysiewanych na rozsadniku lub wprost do gruntu. Na rozsadnik wysiewa się nasiona pod koniec lipca lub na początku sierpnia. Wprost do gruntu nasiona wysiewa się w sierpniu. Roślinę uprawia się na glebie średnio żyznej, przepuszczalnej^{[potrzebny przypis]}.

Nazewnictwo

Nazwa łacińska pochodzi od miasta Smyrna w Azji Mniejszej. Wymieniana już przez Teofrasta i Pliniusza Starszego^{[potrzebny przypis]}.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-01] (ang.).
↑ WiesławW. Gawryś WiesławW., Słownik roślin zielnych, Kraków: Officina Botanica, 2008, s. 168, ISBN 978-83-925110-5-2 .
↑ T.G. Tutin, V.H. Heywood i in.: Flora Europaea. Vol. 2. Cambridge, London, New York, New Rochelle, Melbourne, Sydney: Cambridge University Press, 1981, s. 328. ISBN 0-521-06662-X.
↑ ^a ^b David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 863, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 310. ISBN 0-333-74890-5.
↑ ^a ^b F. Mungan, K. Yildiz, E. Minareci, M. Kilic. A palynological study of the genus Smyrnium (Umbelliferae) from Turkey. „Journal of Medicinal Plants Research”. 5 (6), s. 997-1003, 2011.

Bibliografia

A. R. Clapham, T. G. Turin, E. F. Warburg: Excursion Flora of the British Isles. Cambridge: Cambridge University Press, 1968.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-01] (ang.).

[gawrys-3] WiesławW. Gawryś WiesławW., Słownik roślin zielnych, Kraków: Officina Botanica, 2008, s. 168, ISBN 978-83-925110-5-2 .

[tutin-4] T.G. Tutin, V.H. Heywood i in.: Flora Europaea. Vol. 2. Cambridge, London, New York, New Rochelle, Melbourne, Sydney: Cambridge University Press, 1981, s. 328. ISBN 0-521-06662-X.

[mabb-5] David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 863, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[philips-6] Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 310. ISBN 0-333-74890-5.

[kilic-7] F. Mungan, K. Yildiz, E. Minareci, M. Kilic. A palynological study of the genus Smyrnium (Umbelliferae) from Turkey. „Journal of Medicinal Plants Research”. 5 (6), s. 997-1003, 2011.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]