Problem ośmiu hetmanów
Problem ośmiu hetmanów – problem polegający na wyznaczeniu liczby różnych rozmieszczeń ośmiu hetmanów na tradycyjnej szachownicy 8×8 tak, aby wzajemnie się nie atakowały. Przez rozstawienie bądź rozwiązanie podstawowe należy rozumieć takie z dokładnością do izomorfizmu, tzn. z uwzględnieniem wszystkich pokrewnych pozycji wynikających z odbić zwierciadlanych i obrotów.
Historia problemu
[edytuj | edytuj kod]Problem ośmiu hetmanów został po raz pierwszy sformułowany w 1848 roku przez mistrza szachowego Maksa Bezzela (1824–1871). Pierwsze rozwiązanie podał dwa lata później Franz Nauck. Również matematyk Carl Friedrich Gauss interesował się tym problemem. W roku 1992 wskazano na związki pomiędzy problemem ośmiu hetmanów a kwadratami magicznymi. W 2022 Michael Simkin z Uniwersytetu Harvarda podał przybliżony wzór na rozwiązanie problemu dla szachownicy dowolnych rozmiarów[1].
Sformułowanie analityczne problemu
[edytuj | edytuj kod]Niech (i,j) (m,n) będą współrzędnymi dwóch hetmanów
- dwa hetmany stoją na jednej linii wtedy i tylko wtedy gdy lub
- dwa hetmany stoją na jednej przekątnej wtedy i tylko wtedy gdy
gdzie znak może być identyczny bądź różny w obydwu równaniach. Jak można stwierdzić, całkowita liczba rozwiązań nie może przekroczyć 8!.
Przykład rozwiązania
[edytuj | edytuj kod]a | b | c | d | e | f | g | h | ||
8 | 8 | ||||||||
7 | 7 | ||||||||
6 | 6 | ||||||||
5 | 5 | ||||||||
4 | 4 | ||||||||
3 | 3 | ||||||||
2 | 2 | ||||||||
1 | 1 | ||||||||
a | b | c | d | e | f | g | h |
Charakterystyczną cechą rozwiązań jest ustawienie hetmanów w „relacji skoczka”. Podstawowych rozwiązań jest w sumie dwanaście, podstawowych, tzn. nie dających się przekształcić w siebie za pomocą odbić zwierciadlanych i obrotów. Rozwiązania te można kodować za pomocą ciągu ośmiu cyfr – w tym przypadku będzie to [41582736]. Interesującą własnością powyższego rozwiązania jest jego rozszerzalność – korzystając z „nieobłożenia” głównej przekątnej, można dodać hetmana na polu i9, rozszerzając przy tym szachownicę do rozmiaru 9×9.
Jedyne rozwiązanie symetryczne
[edytuj | edytuj kod]a | b | c | d | e | f | g | h | ||
8 | 8 | ||||||||
7 | 7 | ||||||||
6 | 6 | ||||||||
5 | 5 | ||||||||
4 | 4 | ||||||||
3 | 3 | ||||||||
2 | 2 | ||||||||
1 | 1 | ||||||||
a | b | c | d | e | f | g | h |
Oto drugie z rozwiązań [46827135]. Jako jedyne posiada środek symetrii (obrót szachownicy o 180 stopni prowadzi do tego samego układu). Wynika stąd liczba możliwych rozwiązań 92, a nie 96:
Podstawowych rozwiązań jest 12, symetrii natomiast 8:
- odbicie w poziomie
- odbicie w pionie
- dwa odbicia względem głównych przekątnych
- cztery obroty (o 0, 90, 180 i 270 stopni)
Zatem wszystkich rozwiązań powinno być Jest ich 92, bowiem dla tego rozwiązania symetrycznego:
- odbicie w poziomie jest równoważne odbiciu w pionie,i
- odbicie względem jednej przekątnej jest równoważne odbiciu względem drugiej przekątnej,
- obrót o 0 stopni jest równoważny obrotowi o 180 stopni,
- obrót o 90 stopni jest równoważny obrotowi o 270 stopni.
Dwa powyższe rozwiązania są jedynymi rozwiązaniami, w których hetmany stoją poza głównymi przekątnymi.
Rozwiązanie łatwe do zapamiętania
[edytuj | edytuj kod]a | b | c | d | e | f | g | h | ||
8 | 8 | ||||||||
7 | 7 | ||||||||
6 | 6 | ||||||||
5 | 5 | ||||||||
4 | 4 | ||||||||
3 | 3 | ||||||||
2 | 2 | ||||||||
1 | 1 | ||||||||
a | b | c | d | e | f | g | h |
Rozwiązanie łatwe do zapamiętania dzięki regularności, która nie jest symetrią.
Dwanaście rozwiązań podstawowych
[edytuj | edytuj kod]Oto wszystkie dwanaście istniejących rozwiązań zakodowanych za pomocą cyfr oznaczających położenie hetmana na konkretnej kolumnie:
- {41582736}
- {41586372}
- {42586137}
- {42736815}
- {42736851}
- {42751863}
- {42857136}
- {42861357}
- {46152837}
- {46827135}
- {47526138}
- {48157263}
Tabelka liczb rozwiązań
[edytuj | edytuj kod]W poniższej tabelce można znaleźć liczby możliwych ustawień dla szachownic o innym rozmiarze. Liczba rozwiązań dla szachownicy o rozmiarze wynosi ok. [1].
n | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
rozwiązań podstawowych | 1 | 0 | 0 | 1 | 2 | 1 | 6 | 12 | 46 | 92 | 341 | 1 787 | 9 233 | 45 752 | 285 053 | 1 846 955 | 11 977 939 | 83 263 591 |
rozwiązań wszystkich | 1 | 0 | 0 | 2 | 10 | 4 | 40 | 92 | 352 | 724 | 2 680 | 14 200 | 73 712 | 365 596 | 2 279 184 | 14 772 512 | 95 815 104 | 666 090 624 |
Szachownice o innym wymiarze
[edytuj | edytuj kod]Analogiczny problem dla szachownicy 5×5
Problem posiada dwa rozwiązania podstawowe:
- [25314] – rozwiązanie symetryczne
- [14253] – rozwiązanie asymetryczne
Ze względu na liczbę symetrii, mianowicie 8, można by przypuszczać, iż wszystkich rozwiązań będzie 16. W istocie jest ich 10.
gdzie 4 oznacza liczbę symetrii pierwszego rozwiązania
Analogiczny problem dla szachownicy 6×6
- [531642] – jedyne rozwiązanie
Problem posiada jedno rozwiązania podstawowe. Ze względu na liczbę symetrii, mianowicie 8, można by przypuszczać, iż wszystkich rozwiązań jest 8. W istocie rzeczy są 4 rozwiązania.
gdzie 2 oznacza liczbę symetrii jakie posiada jedyne rozwiązanie podstawowe.
Analogia wieżowa
[edytuj | edytuj kod]Jeśli zastąpić hetmany wieżami, rozwiązań jest więcej. W istocie jest ich n! gdzie n jest rozmiarem szachownicy. Rozwiązań podstawowych jest jednak znacznie mniej, ze względu na linie symetrii pojawiające się w konfiguracjach.
I tak na przykład na szachownicy 4×4 mamy 24 rozwiązania redukujące się do siedmiu rozwiązań podstawowych, mianowicie:
- [1234] [2134] [3214] [1324] [3241] [3421] [3142]
Na klasycznej szachownicy 8×8 rozwiązań jest 8!=40320, redukujących się do 5282 rozwiązań podstawowych.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b A different kind of queen’s gambit. harvard.edu. [dostęp 2022-03-30]. (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Marek Zawadowski Wykład ze wstępu do informatyki.