Podolska Brygada Kawalerii

Podolska Brygada Kawalerii
	Historia
Państwo	Polska
Rozformowanie	1939
	Tradycje
Rodowód	6 Samodzielna Brygada Kawalerii
	Dowódcy
Ostatni	płk dypl. Leon Strzelecki
	Działania zbrojne
	kampania wrześniowa; bitwa nad Bzurą (9–18 IX 1939); bój pod Uniejowem (9–11 IX 1939); bój pod Ozorkowem (11–12 IX 1939); bój pod Górkami (17 IX 1939); bój pod Sierakowem i Laskami (19 IX 1939)
	Organizacja
Dyslokacja	Stanisławów
Rodzaj sił zbrojnych	wojsko
Rodzaj wojsk	kawaleria
Podległość	Armia „Poznań”; GO gen. Abrahama
	Multimedia w Wikimedia Commons

Podolska Brygada Kawalerii (Podol. BK) – wielka jednostka kawalerii Wojska Polskiego II RP.

W 1924 VI Brygada Jazdy przeformowana została w 6 Samodzielną Brygadę Kawalerii. Minister spraw wojskowych rozkazem Dep. Dow. Og. 1820. Org. Tj. nadał z dniem 1 kwietnia 1937 dotychczasowej 6 SBK nazwę „Podolska Brygada Kawalerii”^[1].

W czasie kampanii wrześniowej brygada walczyła w składzie Armii „Poznań”. Przetransportowana koleją, osłaniała Poznań od zachodu. W pierwszej fazie bitwy nad Bzurą w składzie Grupy Operacyjnej Kawalerii gen. Grzmota-Skotnickiego uderzała na Uniejów i Wartkowice, następnie walczyła pod Ozorkowem. W składzie grupy operacyjnej gen. Abrahama pomaszerowała przez Puszczę Kampinoską do Warszawy. Do końca działań broniła stolicy^[2].

Tradycje Podolskiej BK kultywowała 6 Brygada Kawalerii Pancernej ze Stargardu.

Organizacja pokojowa w latach 1937–1939

Dowództwo Podolskiej Brygady Kawalerii w Stanisławowie
6 pułk ułanów Kaniowskich w Stanisławowie
9 pułk ułanów Małopolskich w Trembowli
14 pułk ułanów Jazłowieckich we Lwowie
6 dywizjon artylerii konnej im. gen. Romana Sołtyka w Stanisławowie
6 szwadron pionierów w Stanisławowie
6 szwadron łączności w Stanisławowie

Udział w kampanii wrześniowej 1939 roku

Osobny artykuł: Kampania wrześniowa.

Podolska Brygada Kawalerii pod dowództwem płk. dypl. Leona Strzeleckiego zgodnie z pierwotnymi zamiarami miała być w składzie Armii „Łódź” gen. dyw. Juliusza Rómmla, ale ostatecznie skierowano ją do Armii „Poznań” gen. dyw. Tadeusza Kutrzeby.

1 września przybyła na obszar operacyjny Armii. Przez pierwsze dni września Brygada była w odwrocie wraz z resztą Armii bez styczności z Niemcami. 6 września Brygada osiągnęła Kleczew, a 7 września stała w rejonie Sompolna, skąd następnie została przesunięta w rejon Dąbia nad Nerem. Od 8 września brała udział w bitwie nad Bzurą, początkowo jako osłona prawego skrzydła wojsk polskich, działając w kierunku Uniejowa. 9 września zdobyła Wartkowice i Parzęczew, dzięki czemu opanowała główną linię łączności i zaopatrzenia niemieckiego X Korpusu gen. art. Wilhelma von Ulexa. 11 września Armia „Poznań”, kontynuując natarcie siłami 25 Dywizji Piechoty gen. bryg. Franciszka Altera i Podolskiej BK, walczyła na południowy zachód od Łęczycy z nadchodzącą niemiecką 221 Dywizją Piechoty gen. por. Johanna Pflugbeila. W następnych dniach Brygada przeciwdziałała kontratakowi 221 DP w kierunku na Wartkowice. Po wycofaniu się 17 września z południowego brzegu Bzury w Witkowicach, Brygada przebijała się do Puszczy Kampinoskiej. 20 września wraz z elementami Wielkopolskiej Brygady Kawalerii i Pomorskiej Brygady Kawalerii przebiła się przez Palmiry do Warszawy. W czasie tych walk szarżę pod Wólką Węglową przeprowadził 14 pułk ułanów Jazłowieckich. Z tych brygad kawalerii 23 września sformowano Zbiorczą Brygadę Kawalerii gen. bryg. Romana Abrahama. Walczyła ona w obronie Warszawy do jej kapitulacji 28 września.

Pozycje wojsk polskich 16/17.09.1939

Organizacja wojenna brygady we wrześniu 1939 roku

Kwatera Główna Podolskiej Brygady Kawalerii
6 pułk ułanów
9 pułk ułanów
14 pułk ułanów
6 dywizjon artylerii konnej
62 dywizjon pancerny
7 batalion strzelców – dowódca mjr Józef Szul
bateria artylerii przeciwlotniczej motorowa nr 86
szwadron kolarzy nr 6 – dowódca por. Władysław Orski^[3]
szwadron pionierów nr 6 – dowódca rtm. Bolesław Krajewski
szwadron łączności nr 6 – dowódca por. Jerzy Olszewski
samodzielny pluton karabinów maszynowych nr 6 – dowódca NN
pluton konny żandarmerii nr 6 – dowódca por. Edward Landsman
poczta polowa nr 130
sąd polowy nr 46 – szef mjr dr Feliks Serbeński
drużyna parkowa uzbrojenia nr 642
park intendentury nr 642
pluton sanitarny konny nr 86 – dowódca kpt. dr Witold Starkiewicz
kolumna taborowa kawalerii nr 641
kolumna taborowa kawalerii nr 642
kolumna taborowa kawalerii nr 643
kolumna taborowa kawalerii nr 644
kolumna taborowa kawalerii nr 645
kolumna taborowa kawalerii nr 646 – dowódca por. Leon Lewicki
warsztat taborowy nr 642

Osobny artykuł: Organizacja wojenna polskiej brygady kawalerii w 1939.

Działania brygady wspierał przydzielony do niej I pluton 36 eskadry obserwacyjnej pod dowództwem por. obs. Jana Szyszki.

Na obszarze krajowym podporządkowanym Ministrowi Spraw Wojskowych sformowany został Ośrodek Zapasowy Kawalerii „Stanisławów”. Ośrodek zmobilizował 6 pułk ułanów w Stanisławowie (w przypadku wojny z ZSRR ośrodek miał być mobilizowany w Kraśniku). Zadaniem ośrodka była szkolenie rezerwistów i uzupełnianie nimi oddziałów Podolskiej BK.

Obsada personalna OZ Kaw. „Stanisławów”

dowódca ośrodka - płk Tadeusz Kazimierz Kurnatowski
I zastępca dowódcy - ppłk Włodzimierz Gilewski
II zastępca dowódcy - mjr Karol Dillenius
dowódca nadwyżek 14 puł - mjr Stefan Starnawski
dowódca nadwyżek 6 dak - kpt. Stanisław Szewalski

Obsada personalna Kwatery Głównej w 1939

dowódca brygady – płk dypl. kaw. Leon Strzelecki
szef służby sprawiedliwości - mjr aud. dr Feliks Serbeński
oficer ordynansowy - por. inż. Władysław Przybysławski
szef sztabu – ppłk dypl. kaw. Witold Święcicki
oficer operacyjny - rtm. dypl. Stanisław Łubieński
oficer informacyjny - kpt. dypl. Marian Winogrodzki
dowódca łączności - mjr Ferdynand Beck
kwatermistrz – mjr dypl. kaw. Grzegorz Dobrowolski-Doliwa
szef intendentury - kpt. int. Ludwik Haslinger
szef sanitarny - kpt. lek. Franciszek Jakubczak
szef służby weterynaryjnej - mjr lek. wet. Mieczysław Zagajewski
komendant Kwatery Głównej – rtm. Stanisław Muszyński
dowódca szwadronu sztabowego – dowódca por. Niemirowski

Obsada personalna dowództwa

Dowódcy brygady

płk kaw. Konstanty Plisowski (1920 - XII 1927)
płk dypl. kaw. Jerzy Grobicki (p.o. 1928 - I 1930)
płk dypl. kaw. / gen. bryg. Juliusz Kleeberg (III 1930^[4] - VIII 1939)
płk dypl. kaw. Leon Strzelecki (VIII - IX 1939)

Szefowie sztabu

mjr Włodzimierz Bem de Cosban (do XI 1922)
kpt. / mjr SG (art.) Stanisław Jakub Sokołowski (XI 1922^[5] - 16 V 1924 → kwatermistrz 13 dak)
mjr SG Kazimierz Dworak (X 1924 - XII 1925 → dowódca 1 szwadronu 9 puł^[6])
mjr SG (art.) Tadeusz Feliks Skwarczyński (15 X 1924 - 5 XI 1928 → dowódca dyonu w 23 pap^[7])
mjr dypl. kaw. Władysław Chwalibogowski (5 XI 1928^[8] – III 1930 → zastępca dowódcy 1 psk^[9])
mjr dypl. kaw. Włodzimierz Waldemar Rytarowski (1 XI 1930^[10] - 9 XII 1932 → wykładowca w Szkole Gazowej^[11])
rtm. dypl. Juliusz Szychiewicz (9 XII 1932^[12] - 26 I 1934 → skład osobowy inspektora armii w Wilnie^[13])
rtm. dypl. Michał Kłopotowski (od 26 I 1934^[13])

I Oficerowie sztabu

rtm. Kazimierz Suski de Rostwo (1924 - 11 III 1926 → 6 puł)
rtm. Tadeusz Julian Nalepa (11 III - 25 VIII 1926 → 22 puł^[14])
rtm. Władysław Płonka (od 25 VIII 1926^[15])
rtm. SG Zygmunt Cuzek (XI 1927^[16] – 1928)

Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939 roku^[17]^[a]

dowódca brygady – gen. bryg. Juliusz Kleeberg
szef sztabu – ppłk dypl. Witold II Święcicki
I oficer sztabu – rtm. dypl. Stanisław Łubieński
II oficer sztabu – rtm. adm. (kaw.) Stanisław Kiczan
dowódca łączności – mjr Ferdynand Stanisław Beck
oficer intendentury – kpt. int. Ludwik Józef Jan Haslinger

Uwagi

↑ Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939^[18].

Przypisy

↑ Dodatek Tajny Nr 3 do Dziennika Rozkazów z 26 marca 1937, poz. 19.
↑ Zawilski 2019 ↓, s. 802.
↑ O kawalerii polskiej XX wieku s. 66
↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 31 marca 1930 roku, s. 100.
↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 46 z 23 listopada 1922 roku, s. 850.
↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 129 z 1 grudnia 1925 roku, s. 698.
↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 5 listopada 1928 roku, s. 342.
↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 5 listopada 1928 roku, s. 364.
↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 31 marca 1930 roku, s. 107.
↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 20 września 1930 roku, s. 286.
↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 9 grudnia 1932 roku, s. 420.
↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 9 grudnia 1932 roku, s. 421.
↑ ^a ^b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 26 stycznia 1934 roku, s. 10.
↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 11 marca 1926 roku, s. 83.
↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 34 z 25 sierpnia 1926 roku, s. 278.
↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 25 z 31 października 1927, s. 304.
↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 543.
↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.

Bibliografia

Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].
Tadeusz Jurga: Wojsko Polskie : krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. 7, Regularne jednostki Wojska Polskiego w 1939 : organizacja, działania bojowe, uzbrojenie, metryki związków operacyjnych, dywizji i brygad. Warszawa : Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1975
Marian Winogrodzki, Podolska Brygada Kawalerii w działaniach wojennych 1939 r., cz. I Mobilizacja, Wojskowy Przegląd Historyczny Nr 3 (129), Warszawa 1989, s. 326-342.
Bogusław Polak: Lance do boju: szkice historyczne z dziejów jazdy wielkopolskiej X wiek – 1945 r.. Poznań: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1986, s. 251-252. ISBN 83-03-01373-4.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
Apoloniusz Zawilski: Bitwy polskiego września. Kraków: Znak Horyzont, 2019. ISBN 978-83-240-5692-7.

[19] Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939^[18].

[1] Dodatek Tajny Nr 3 do Dziennika Rozkazów z 26 marca 1937, poz. 19.

[CITEREFZawilski2019802-2] Zawilski 2019 ↓, s. 802.

[kawaleria-3] O kawalerii polskiej XX wieku s. 66

[CITEREFDz._Pers._MSWojsk.Nr_8_z_31_marca_1930_roku,_s._100-4] Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 31 marca 1930 roku, s. 100.

[CITEREFDz._Pers._MSWojsk.Nr_46_z_23_listopada_1922_roku,_s._850-5] Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 46 z 23 listopada 1922 roku, s. 850.

[CITEREFDz._Pers._MSWojsk.Nr_129_z_1_grudnia_1925_roku,_s._698-6] Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 129 z 1 grudnia 1925 roku, s. 698.

[CITEREFDz._Pers._MSWojsk.Nr_14_z_5_listopada_1928_roku,_s._342-7] Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 5 listopada 1928 roku, s. 342.

[CITEREFDz._Pers._MSWojsk.Nr_14_z_5_listopada_1928_roku,_s._364-8] Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 5 listopada 1928 roku, s. 364.

[CITEREFDz._Pers._MSWojsk.Nr_8_z_31_marca_1930_roku,_s._107-9] Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 31 marca 1930 roku, s. 107.

[CITEREFDz._Pers._MSWojsk.Nr_14_z_20_września_1930_roku,_s._286-10] Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 20 września 1930 roku, s. 286.

[CITEREFDz._Pers._MSWojsk.Nr_13_z_9_grudnia_1932_roku,_s._420-11] Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 9 grudnia 1932 roku, s. 420.

[CITEREFDz._Pers._MSWojsk.Nr_13_z_9_grudnia_1932_roku,_s._421-12] Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 9 grudnia 1932 roku, s. 421.

[CITEREFDz._Pers._MSWojsk.Nr_2_z_26_stycznia_1934_roku,_s._10-13] Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 26 stycznia 1934 roku, s. 10.

[CITEREFDz._Pers._MSWojsk.Nr_13_z_11_marca_1926_roku,_s._83-14] Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 11 marca 1926 roku, s. 83.

[CITEREFDz._Pers._MSWojsk.Nr_34_z_25_sierpnia_1926_roku,_s._278-15] Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 34 z 25 sierpnia 1926 roku, s. 278.

[CITEREFDz._Pers._MSWojsk.Nr_25_z_31_października_1927,_s._304-16] Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 25 z 31 października 1927, s. 304.

[CITEREFRocznik_oficerski1939543-17] Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 543.

[CITEREFRocznik_oficerski1939VI-18] Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[a]

[18]

Korpus, dywizje, GO Jazdy	KJ DJ 1 DJ 2 DJ DJ WLŚ GOJ
Brygady jazdy (wojenne)	1 BJ 2 BJ 3 BJ 4 BJ 5 BJ 6 BJ 7 BJ 8 BJ 9 BJ
Brygady jazdy	I BJ II BJ III BJ IV BJ V BJ VI BJ VII BJ VIII BJ IX BJ X BJ
Dywizje kawalerii	1 DK 2 DK 3 DK 4 DK
Samodzielne brygady kawalerii	2 SBK 3 SBK 5 SBK 6 SBK 8 SBK 9 SBK
Brygady kawalerii	I BK IV BK VII BK VIII BK X BK XI BK XII BK XIII BK XIV BK XV BK XVI BK XVII BK XVIII BK
Brygady kawalerii (1929–1937)	Brygady 2 DK BK „Brody” BK „Wilno” BK „Kraków” BK „Stanisławów” BK „Rzeszów” BK „Hrubieszów” BK „Baranowicze” BK „Białystok” BK „Poznań” BK „Równe” BK „Suwałki” BK „Toruń” 10 BK
Grupy Operacyjne Kawalerii 1939	GOKaw. nr 1 GOKaw. nr 2
Brygady kawalerii 1939	Mazowiecka BK Kresowa BK Wileńska BK Suwalska BK Krakowska BK Podolska BK Wielkopolska BK Pomorska BK Nowogródzka BK Wołyńska BK Podlaska BK
Jednostki improwizowane w 1939	DK „Zaza” Zbiorcza BK Rezerwowa BK Kombinowana BK BK „Edward” BK „Plis” Zgr. kaw. ppłk. K. Halickiego Grupa Kawalerii Spieszonej ppłk. E. Wani
Pułki ułanów (szwoleżerów)	1 pszw 2 pszw 3 pszw 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27
Pułki strzelców konnych (dragonów)	1 pd 2 pd 3 pd 4 pd 1 psk 2 psk 3 psk 4 psk 5 psk 6 psk 7 psk 8 psk 9 psk 10 psk
Dywizjony artylerii konnej	1 dak 2 dak 3 dak 4 dak 5 dak 6 dak 7 dak 9 dak 10 dak 11 dak 12 dak 13 dak (8)14 dak 15 bak
szwadrony pionierów	1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
szwadrony łączności	1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 10 BK WBPM
Inne	pułk jazdy tatarskiej 1 szwadron tatarski 1 p kaw. KOP
Kawaleria zmotoryzowana	24 p.uł 1 psk 10 psk dppanc 10 BK dr 10 BK dr WBPanc.-Mot.
Ośrodki zapasowe kawalerii	OZ Suw. i Podl. BK OZ Wkp. BK OZ Krak. BK OZ Maz. BK OZ Pom. BK OZ Woł. BK OZ Now. BK OZ Pod. BK OZ Wil. BK OZ Kres. BK
Improwizowane (rezerwowe) oddziały kawalerii (1939)	101 puł. 102 puł. 110 puł. 103 pszw. p kaw. osłonowej „Wołkowysk” Warszawski puł. p marszowy Kresowej BK p marszowy Podolskiej BK p zbiorczy Pomorskiej BK 1 psk (spieszony) dyw. kaw. KOP „Niewirków”

Rodowód	Polska Siła Zbrojna Armia Polska we Francji Armia Wielkopolska Legiony Polskie Samoobrona Litwy i Białorusi Wojsko Litwy Środkowej Wojsko Polskie na Wschodzie
Naczelne władze wojskowe	Naczelnik Państwa (1918–1922) Prezydent RP (1922–1939) Naczelne Dowództwo WP Ministerstwo Spraw Wojskowych Generalny Inspektorat Sił Zbrojnych Sztab Generalny (Główny) Kwatera Główna Naczelnego Wodza
Rodzaje sił zbrojnych	Wojsko Marynarka Wojenna
Formacje	Wojska Wartownicze i Etapowe (1919–1921) Korpus Ochrony Pogranicza (1924–1939) Obrona Narodowa (1937–1939)
Bronie	Piechota Kawaleria Artyleria Bronie pancerne (1937–1939) Lotnictwo Saperzy Wojska Kolejowe (do 1928) Wojska Samochodowe (do 1937) Tabory Żandarmeria
Służby	duszpasterska geograficzna intendentury inżynieryjno-saperska kolejowa remontu sprawiedliwości zdrowia weterynarii uzbrojenia lotnictwa żeglugi śródlądowej łączności etapowa jeniecka poborowa
WP w 1939	OdeB pokojowe Plan mob. „W” Mobilizacja OdeB wojenne Kampania wrześniowa Plan „Zachód” Plan „Wschód”
Inne	Bunt Żeligowskiego Centrum Wyszkolenia Sanitarnego Centrum Wyszkolenia Saperów Centrum Wyszkolenia Łączności Centrum Wyszkolenia Żandarmerii Centrum Wyższych Studiów Wojskowych Fundusz Obrony Narodowej Główny Urząd Zaopatrywania Armii Instytut Wojskowo-Techniczny Oddział II Sztabu Generalnego Wojska Polskiego Oficerska Szkoła Topografów Placówki dyplomatyczne Wojska Polskiego II RP Rada Wojenna Rada Wojskowa Wojna polsko-bolszewicka Wojskowa Komisja Ustawodawcza Wyższa Szkoła Wojenna