Nicefor I (cesarz bizantyński)

Nicefor I
	Cesarz bizantyński
Okres	od 802; do 26 lipca 811
Poprzednik	Irena
Następca	Staurakios
	Dane biograficzne
Dynastia	Niceforów
Data urodzenia	765
Data śmierci	26 lipca 811
	Moneta
	; Solid Nicefora i Staurakiosa
	Multimedia w Wikimedia Commons

Nicefor I^[1], Nikefor I^[2], niekiedy z przydomkiem Arab^[3] (ur. 765, zm. 26 lipca 811) – cesarz bizantyjski od 802. Założyciel dynastii Niceforów. Jego rządy przypadły na okres walk ikonoklastycznych.

Był patrycjuszem z Seleucji, jego rodzina miała arabskie korzenie. Cesarzowa Irena mianowała go ministrem finansów (logothetēs tou genikou). Z pomocą innych patrycjuszy i eunuchów udało mu się zdetronizować i wygnać Irenę. 31 października 802 został wybrany kolejnym cesarzem. W grudniu 803 koronował swojego syna Staurakiosa na współcesarza. Podobnie, jak jego poprzedniczka był przeciwnikiem ikonoklazmu, nie zwalczał go jednak starając się uspokoić sytuację w cesarstwie^[4]. W czasie swego panowania dążył do umocnienia państwa poprzez porządkowanie finansów, walkę z Arabami i umacnianie wpływów w Europie południowo-wschodniej (stłumienie buntu Słowian na Peloponezie w 805).

Reformy Nicefora

Jako były urzędnik finansowy rozumiał, jak ważne są podstawy ekonomiczne władzy państwowej. Zlikwidował ulgi i zwolnienia podatkowe nadane przez cesarzową Irenę, cofnął też nadania ziemskie przez nią poczynione. Wprowadził zakaz lichwy (pożyczania na procent) obowiązujący osoby prywatne, by zapewnić państwu monopol na kredyt, który był wysoko oprocentowany i przynosił skarbowi znaczne zyski^[5]. Zreorganizował pobór podatków i rekrutów tak, aby przerzucić obowiązek uiszczania opłat lub wystawiania żołnierzy (stratiotów) z poszczególnych majątków na całe gminy. Dzięki temu, gdy dany podatnik nie był w stanie uiścić należności, lub wyekwipować żołnierza, zrzucała się na niego cała gmina. Wprowadził również system działek morskich, których właściciele, tak jak stratioci byli zobowiązani do wystawiania rekrutów, ale do bizantyjskiej marynarki^[6]. Ponadto przeprowadzał na szeroką skalę kolonizację grecką na pograniczu słowiańskim, przesiedlając chłopów z Anatolii^[7].

Wojna z Bułgarami

Wiosną roku 809 chan bułgarski Krum zdobył jedną z ważniejszych twierdz bizantyjskich na Bałkanach, Sardykę (dzisiejsza Sofia) i zrównał ją z ziemią. Cesarz zareagował energicznie, wyprawił się na Bułgarów i odzyskał Sardykę, gdzie przystąpił do odbudowy jej fortyfikacji. W 811 roku wyprawił się z większą armią i po odrzuceniu próśb chana o pokój zdobył i spalił bułgarską stolicę, Pliskę wraz z pałacem Kruma. Bułgarzy unikali walnej bitwy wciąż prosząc o pokój. Cesarz odmówił licząc na ostateczne rozgromienie przeciwnika. Wkrótce jednak dał się otoczyć w górach i zginął 26 lipca 811 roku w przegranej przez bizantyńczyków bitwie na przełęczy Wyrbica^[8]. Jego syn, ciężko ranny w bitwie, zdołał uciec i został obwołany kolejnym cesarzem^[9].

Rodzina

Z nieznaną z imienia żoną Nicefor miał co najmniej dwoje dzieci:

Staurakiosa, kolejnego cesarza,
Prokopię, żonę Michała I Rangabe, cesarza od 811.

Przypisy

↑ RobertR. Browning RobertR., Cesarstwo Bizantyńskie, GrzegorzG. Żurek (tłum.), Warszawa 1997, ISBN 83-06-02615-2 .; Hans-WilhelmH.W. Haussig Hans-WilhelmH.W., Historia kultury bizantyńskiej, TadeuszT. Zabłudowski (tłum.), wyd. 2, Warszawa 1980, ISBN 83-06-00212-1 .
↑ OktawiuszO. Jurewicz OktawiuszO., Literatura bizantyńska, [w:] WładysławW. Floryan (red.), Dzieje Literatur Europejskich, T. 1, Warszawa 1977, s. 135-189 .
↑ Nicefor I Arab, [w:] JanJ. Wojnowski JanJ. (red.), Wielka Encyklopedia Powszechna, T. 18, Warszawa 2003, s. 504, ISBN 83-01-13828-9 .
↑ Georgij Ostrogorski: Dzieje Bizancjum. Wyd. 3. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 206. ISBN 978-83-01-16926-8.
↑ G. Ostrogorski: Dzieje Bizancjum. Wyd. 3. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 207-209. ISBN 978-83-01-16926-8.
↑ G. Ostrogorski: Dzieje Bizancjum. Wyd. 3. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 209-210. ISBN 978-83-01-16926-8.
↑ G. Ostrogorski: Dzieje Bizancjum. Wyd. 3. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 210-211. ISBN 978-83-01-16926-8.
↑ G. Ostrogorski: Dzieje Bizancjum. Wyd. 3. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 214. ISBN 978-83-01-16926-8.
↑ G. Ostrogorski: Dzieje Bizancjum. Wyd. 3. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 215. ISBN 978-83-01-16926-8.

Bibliografia

Praca zbiorowa pod redakcją naukową Macieja Salamona: Wielka Historia Świata Tom 4 Kształtowanie średniowiecza. T. 4. Oficyna Wydawnicza FOGRA, 2005, s. 458. ISBN 83-85719-85-7.
G. Ostrogorski, Dzieje Bizancjum, przeł. pod red. H. Evert - Kappesowej, wyd.3 Warszawa 2008.
R. Browning, Cesarstwo Bizantyńskie, przeł. G. Żurek, Warszawa 1997.
K. Zakrzewski, Historia Bizancjum, wyd.2 Kraków 1999.

[1] RobertR. Browning RobertR., Cesarstwo Bizantyńskie, GrzegorzG. Żurek (tłum.), Warszawa 1997, ISBN 83-06-02615-2 .; Hans-WilhelmH.W. Haussig Hans-WilhelmH.W., Historia kultury bizantyńskiej, TadeuszT. Zabłudowski (tłum.), wyd. 2, Warszawa 1980, ISBN 83-06-00212-1 .

[2] OktawiuszO. Jurewicz OktawiuszO., Literatura bizantyńska, [w:] WładysławW. Floryan (red.), Dzieje Literatur Europejskich, T. 1, Warszawa 1977, s. 135-189 .

[3] Nicefor I Arab, [w:] JanJ. Wojnowski JanJ. (red.), Wielka Encyklopedia Powszechna, T. 18, Warszawa 2003, s. 504, ISBN 83-01-13828-9 .

[4] Georgij Ostrogorski: Dzieje Bizancjum. Wyd. 3. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 206. ISBN 978-83-01-16926-8.

[5] G. Ostrogorski: Dzieje Bizancjum. Wyd. 3. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 207-209. ISBN 978-83-01-16926-8.

[6] G. Ostrogorski: Dzieje Bizancjum. Wyd. 3. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 209-210. ISBN 978-83-01-16926-8.

[7] G. Ostrogorski: Dzieje Bizancjum. Wyd. 3. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 210-211. ISBN 978-83-01-16926-8.

[8] G. Ostrogorski: Dzieje Bizancjum. Wyd. 3. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 214. ISBN 978-83-01-16926-8.

[9] G. Ostrogorski: Dzieje Bizancjum. Wyd. 3. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 215. ISBN 978-83-01-16926-8.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

Dynastia teodozjańska 395–457	Arkadiusz (395–408) Teodozjusz II (408–450) Pulcheria Marcjan (450–457)
Dynastia leońska 457–518	Leon I (457–474) Leon II (474) Zenon Izauryjczyk (474–491) Bazyliskus (475–476)^* Anastazjusz I (491–518)
Dynastia justyniańska 518–602	Justyn I (518–527) Justynian I Wielki (527–565) Justyn II (565–578) Tyberiusz II Konstantyn (578–582) Maurycjusz (582–602) Fokas (602–610)^*
Dynastia heraklijska 610–711	Herakliusz (610–641) Konstantyn III (641) Herakleonas (641) Konstans II (641–668) Konstantyn IV (668–685) Justynian II Rhinotmetos (685–695) Leoncjusz II (695–698)^* Tyberiusz III (698–705)^* Justynian II Rhinotmetos (705–711) Filipikos Bardanes (711–713)^* Anastazjusz II (713–715)^* Teodozjusz III (715–717)^*
Dynastia izauryjska 717–802	Leon III Izauryjczyk (717–741) Artabasdes (741–743) Konstantyn V Kopronim (741–775) Leon IV Chazar (775–780) Konstantyn VI (780–797) Irena (797–802)
Dynastia Niceforów 802–813	Nicefor I Genik (802–811) Staurakios (811) Michał I Rangabe (811–813) Leon V Armeńczyk (813–820)^*
Dynastia amoryjska 820–867	Michał II Amoryjczyk (820–829) Teofil (829–842) Michał III Metystes (842–867)
Dynastia macedońska 867–1057	Bazyli I (867–886) Leon VI Filozof (886–912) Aleksander (912–913) Konstantyn VII Porfirogeneta (913–959) Roman I Lekapen (920–944) Roman II (959–963) Nicefor II Fokas (963–969) Jan I Tzimiskes (969–976) Bazyli II Bułgarobójca (976–1025) Konstantyn VIII (1025–1028) Roman III Argyros (1028–1034) Michał IV Paflagończyk (1034–1041) Michał V Kalafates (1041–1042) Zoe (1042) Konstantyn IX Monomach (1042–1055) Teodora (1055–1056) Michał VI Stratiotikos (1056–1057) Izaak I Komnen (1057–1059)^*
Dynastia Dukasów 1059–1081	Konstantyn X Dukas (1059–1067) Roman IV Diogenes (1068–1071) Michał VII Dukas (1071–1078) Nicefor III Botaniates (1078–1081)
Dynastia Komnenów 1081–1185	Aleksy I Komnen (1081–1118) Jan II Komnen (1118–1143) Manuel I Komnen (1143–1180) Aleksy II Komnen (1180–1183) Andronik I Komnen (1183–1185)
Dynastia Angelosów 1185–1204	Izaak II Angelos (1185–1195 i 1203–1204) Aleksy III Angelos (1195–1203) Aleksy IV Angelos (1203–1204) Mikołaj Kanabos (1204)* Aleksy V Murzuflos (1204)*
Dynastia Laskarysów 1204–1261	Teodor I Laskarys (1204–1221) Jan III Dukas Watatzes (1221–1254) Teodor II Laskarys (1254–1258) Jan IV Laskarys (1258–1261)
Dynastia Paleologów 1259–1453	Michał VIII Paleolog (1259–1282) Andronik II Paleolog (1282–1328) Andronik III Paleolog (1328–1341) Jan V Paleolog (1341–1391) Jan VI Kantakuzen (1347–1354)* Mateusz Kantakuzen (1353–1357)* Andronik IV Paleolog (1376–1379) Jan VII Paleolog (1390) Manuel II Paleolog (1391–1425) Jan VIII Paleolog (1425–1448) Konstantyn XI Paleolog (1448–1453)