Przejdź do zawartości

Moa

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Moa
Dinornithiformes
Bonaparte, 1853
Ilustracja
Rekonstrukcja moa (Muzeum w Auckland w Nowej Zelandii)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Nadrząd

ptaki paleognatyczne

Rząd

moa

Rodziny

zobacz opis w tekście

Moa atakowane przez orła Haasta
Richard Owen i szkielet moa z rodzaju Dinornis
Porównanie rozmiarów czterech gatunków moa i człowieka
1. Dinornis novaezealandiae
2. Emeus crassus
3. Anomalopteryx didiformis
4. Dinornis robustus

Moa (Dinornithiformes) – rząd wymarłych ptaków z podgromady ptaków nowoczesnych Neornithes. Obejmuje gatunki nielotne, zamieszkujące Nową Zelandię począwszy od plejstocenu aż po XIV lub XV wiek.

Wymarły między rokiem 1300 a 1440 ± 20 lat[1]. Przed pojawieniem się człowieka jedynym naturalnym wrogiem był orzeł Haasta (Harpagornis moorei). Maorysi (którzy przybyli na Nową Zelandię z Polinezji między 1250 a 1300 r.) traktowali moa jako źródło mięsa, doprowadzając polowaniami do wymarcia tych ptaków[2].

Charakterystyka

[edytuj | edytuj kod]

Ptaki te charakteryzowały się następującymi cechami:

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]

W XIX i XX wieku opisano wiele gatunków moa. Zainteresowanie zachodnich badaczy wzrosło, gdy w 1840 Richard Owen rozpoczął badania nad moa. Przez kolejne 8 lat nazwał 13 gatunków. W późniejszych latach opisywano kolejne gatunki; Walter Rothschild w 1907 w Extinct Birds wymienił ich aż 38. W XX wieku podjęto dalsze prace nad systematyką moa. Do badaczy tamtych czasów należeli między innymi Gilbert Archey, W.R.B. Oliver i Joel Cracraft. Wskutek postępujących badań nad różnorodnością zależną od miejsca występowania, dymorfizmu płciowego (przejawiającego się w wielkości ptaków) i datowanie radiowęglowe zawężano grono gatunków; w 2000 akceptowano ich 11 w 6 rodzajach, w 2006 – 10, w 2011 – 9[2].

Ich pokrewieństwo z innymi ptakami nie jest dobrze poznane. Badania molekularne zwykle sugerują, że najbliższymi krewnymi moa są kusacze, podczas gdy analizy morfologiczne sugerują bliższe pokrewieństwo z mamutakami (Aepyornithiformes)[7].

Do rodziny zaliczane są następujące rodzaje i gatunki[3] (systematyka jest jednak sporna i ciągle podlega modyfikacjom, np. Worthy i Scofield wyróżniają trzy rodziny z sześcioma rodzajami obejmującymi dziewięć gatunków[7]):

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Perry, George L.W.; Wheeler, Andrew B.; Wood, Jamie R.; Wilmshurst, Janet M. A high-precision chronology for the rapid extinction of New Zealand moa (Aves, Dinornithiformes). „Quaternary Science Reviews”. 105, s. 126–135, 2014. 
  2. a b c d e f g h Trevor H. Worthy: Story: Moa. Te Ara. Encyclopedia of New Zealand, 17 lutego 2015. [dostęp 2017-06-01].
  3. a b Davies, S.J.J.F.: Moas. W: Hutchins, Michael: Grzimek’s Animal Life Encyclopedia. T. 8. Birds. I Tinamous and Ratites to Hoatzins (2 ed.). Farmington Hills: Gale Group, 2003, s. 95–98. ISBN 0-7876-5784-0.
  4. James P. Hansford i Samuel T. Turvey. Unexpected diversity within the extinct elephant birds (Aves: Aepyornithidae) and a new identity for the world’s largest bird. „Royal Society Open Science”. 5 (9): 181295, 2018. DOI: 10.1098/rsos.181295. (ang.). 
  5. a b c d Michael Bunce, Trevor H. Worthy, Tom Ford, Will Hoppitt, Eske Willerslev, Alexei Drummond & Alan Cooper. Extreme reversed sexual size dimorphism in the extinct New Zealand moa Dinornis. „Nature”. 425, 2003. 
  6. a b c d e Paweł Mielczarek & Włodzimierz Cichocki: Polskie nazewnictwo ptaków świata. 2008, s. 3, 15.
  7. a b TH Worthy, RP Scofield. Twenty-first century advances in knowledge of the biology of moa (Aves: Dinornithiformes): a new morphological analysis and moa diagnoses revised. „New Zealand Journal of Zoology”. 39 (2), s. 87–153, 2012. DOI: 10.1080/03014223.2012.665060. (ang.). 
  8. The Key to Scientific Names, Dinornis [dostęp 2019-04-30].
  9. The Key to Scientific Names, Anomalopteryx [dostęp 2019-04-30].
  10. The Key to Scientific Names, Megalapteryx [dostęp 2019-04-30].
  11. The Key to Scientific Names, Pachyornis [dostęp 2019-04-30].
  12. The Key to Scientific Names, Euryapteryx [dostęp 2019-04-30].
  13. The Key to Scientific Names, Emeus [dostęp 2019-04-30].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
  • Jakub Polit: Nie ma już moa : ptaki, pamięć historyczna i największa tajemnica Nowej Zelandii. Kraków: Historia Iagiellonica, 2021, s. 186. ISBN 978-83-62261-10-9.