Księstwo Kornwalii
 Posiadłości Księstwa Kornwalii | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Kraj | |||||
| Zarządzający |
Wilhelm (książę Walii), znany w mediach jako książę William | ||||
| Strona internetowa | |||||
Księstwo Kornwalii (ang. Duchy of Cornwall, kornijski Duketh Kernow) – jedno z dwóch istniejących współcześnie księstw w Anglii, obok Księstwa Lancaster. Mała część posiadłości Księstwa Kornwalii znajduje się na terenie Walii. Tytuł księcia Kornwalii (ang. Duke of Cornwall, kornijski Duk a Gernow[1]) przysługuje najstarszemu synowi panującego aktualnie monarchy brytyjskiego, który przyjmuje go w momencie narodzin. Jeśli monarcha nie ma syna, tytuł w tym okresie należy do Korony.
Księstwo powstało w 1337 roku jako pierwsze w królestwie Anglii[2], zostało założone w celu zapewnienia dochodów najstarszemu synowi króla, a także jako "rząd dla Kornwalii"[3]. Dziś księstwo posiada status "własności prywatnej" (ang. private estate) i wraz z księstwem Lancaster, które jest w posiadaniu panującego króla, jest zarządzane odrębnie od Crown Estate[2].
Z księstwem powiązane są dobra ziemskie o wielkości 571 km², leżące również poza terenem hrabstwa Kornwalii; część z posiadłości leży w hrabstwie Devon, a także w Somersecie, Herefordshire i Walii[4]. Wartość księstwa w roku 2007 szacowana była na 647 milionów funtów[5]. Roczny dochód księstwa wynosi 16,3 miliona funtów[6].
Status księstwa
[edytuj | edytuj kod]Księstwo zostało założone w r. 1377 przez Edwarda III. Dla wielu Kornwalijczyków występują niejasności co do statusu księstwa i jego praw do wybrzeża Kornwalii. Oficjalnie Kornwalia ma status księstwa, w odróżnieniu od zwykłego hrabstwa. Formalnie książę pełni rolę głowy państwa, ma prawo zwoływać Cornish Stannary Parliament (Kornwalijski Parlament Cynowy)[7], ma również prawo obejmować tereny opuszczone przez zmarłą bezpotomnie arystokrację na mocy prawa zwyczajowego bona vacantia[8].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Kornwalia od zawsze zachowywała odrębność od reszty królestwa Anglii. Zamieszkana była przez ludność pochodzenia celtyckiego, zachowującą własny język kornijski, którzy uważani byli za spokrewnionych z Walijczykami i Bretończykami. Z tego powodu nazywana była "Zachodnią Walią"[9]. Anglosasi podejmowali próby podporządkowania Kornwalii, które zakończyły się powodzeniem przed końcem X wieku, jednak w 936 roku król wyznaczył granicę między Anglią a Kornwalią na rzece Tamar[10], w ten sposób odrębność kraju została uznana. Kornwalia została uznana za odrębny earldom z własną dynastią, wywodząca się najpewniej od dawnych wodzów kornijskich[11].
Pod podboju Anglii przez Wilhelma Zdobywcę, autonomia Kornwalii została utrzymana, jednak lokalnych earlów zastąpili przybyli z nowym władcą dostojnicy pochodzenia bretońskiego, co było istotne dla uszanowania celtyckiej tożsamości kraju. Earl posiadał szeroki zakres władzy, z możliwością mianowania szeryfa, prawem łaski, kontrolą nad kopalniami cyny, zaś królewscy urzędnicy nie mieli wstępu na teren hrabstwa[12]. Do końca XII wieku earlami zostawali dostojnicy pochodzenia bretońskiego, potem ustalił się zwyczaj nadawania hrabstwa synom królewskim.
Po śmierci Edmunda w 1300 roku, syna Ryszarda z Kornwalii, hrabstwo wróciło do Korony. Rozpoczął się niespokojny okres, w którym Kornwalia władana była przez faworyta króla Edwarda II Piersa Gavestona, a po jego egzekucji przez żonę króla Izabelę. W 1324 król odebrał żonie Kornwalię, którą z kolei ona odzyskała po obaleniu króla i wstąpieniu na tron syna Edwarda III. Ten z kolej ponownie odebrał matce dobra kornwalijskie w 1330 i nadał je swemu bratu Janowi, który był ostatnim earlem Kornwalii[13].
W 1337 Edward III gotował się do wojny z Francją w celu odzyskania kontroli nad księstwem Akwitanii. W tym celu chciał zapewnić stabilność władzy w Anglii, wyniósł wielu dostojników na wyższą pozycję, chcąc zapewnić stabilność władzy podniósł hrabstwo Kornwalii do statusu księstwa (ang. dukedom) i nadał je swojemu synowi, wówczas siedmioletniemu, Edwardowi, który był już wcześniej mianowany earlem Chester. Było to pierwsze księstwo powstałe w wyspiarskich dominiach Plantagenetów[14].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ The Duchy of Cornwall is established | [online], Cornwall For Ever! [dostęp 2025-04-29] (ang.).
- ↑ a b Kirkhope 2013 ↓, s. XV.
- ↑ Kirkhope 2013 ↓, s. XV-XVI.
- ↑ The Prince of Wales visits Llwynywermod near Myddfai. 2008-02-22. [dostęp 2009-12-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-05-13)]. (ang.).
- ↑ Antony Barnett: The prince of property and his £460m business empire. Guardian, 2005-01-30. [dostęp 2009-12-07]. (ang.).
- ↑ Nick Allen: Queen’s property empire beats credit crunch to make record profit of £211m. Telegraph, 2008-07-09. [dostęp 2009-12-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-02-01)]. (ang.).
- ↑ The Cornish Stannary Parliament. [dostęp 2009-12-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-01-10)]. (ang.).
- ↑ Bona Vacantia and the Duke of Cornwall’s Benevolent Fund. [dostęp 2009-12-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-09-28)]. (ang.).
- ↑ Kirkhope 2013 ↓, s. 25.
- ↑ Kirkhope 2013 ↓, s. 26.
- ↑ Kirkhope 2013 ↓, s. 26-27.
- ↑ Kirkhope 2013 ↓, s. 28-29.
- ↑ Kirkhope 2013 ↓, s. 33-34.
- ↑ Kirkhope 2013 ↓, s. 27-38.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- John Kirkhope: The Duchy of Cornwall - A Feudal Remnant? An Examination of the origin, evolution and present status of the Duchy of Cornwall. Plymouth: University of Plymouth, 2013.