Izabela Francuska
| |
| |
| królowa Anglii | |
| Okres |
od 25 stycznia 1308 |
|---|---|
| Jako żona | |
| Koronacja | |
| Poprzedniczka | |
| Następczyni | |
| Dane biograficzne | |
| Dynastia | |
| Data urodzenia | |
| Data śmierci | |
| Ojciec | |
| Matka | |
| Mąż |
Edward II |
| Dzieci | |
Izabela zwana Izabelą Francuską lub Wilczycą z Francji (ur. 1295 w Paryżu[1], zm. 22 sierpnia 1358) – królewna francuska i nawarryjska z dynastii Kapetyngów, królowa Anglii w latach 1308–1327 jako żona Edwarda II, córka Filipa IV Pięknego i Joanny I.
Wilczyca z Francji miała wielki wpływ na historię Anglii i Francji – doprowadziła do obalenia swego męża i wyniesienia na tron syna Edwarda III; przez okres małoletności Edwarda sprawowała władzę nad Anglią razem ze swym kochankiem Rogerem Mortimerem.
Pochodzenie
[edytuj | edytuj kod]Urodziła się prawdopodobnie w 1295 r. w Paryżu. Była jedyną córką Filipa IV Pięknego i Joanny I z Nawarry, która przeżyła dzieciństwo. Jej rodzice władali Francją i Nawarrą – jej ojciec był królem Francji od 1285 r. a matka w 1274 r. odziedziczyła Nawarrę. Miała trzech braci, którzy kolejno po sobie zasiadali na tronach Francji i Nawarry: Ludwika X Kłótliwego, Filipa V Wysokiego oraz Karola IV Pięknego. Jej przodkami byli m.in. królowa Anglii i Francji Eleonora Akwitańska, cesarzowa Matylda oraz król Francji Ludwik VIII[1]. Izabelę, pomimo młodego wieku, uznawano za atrakcyjną[1].
Królowa Anglii
[edytuj | edytuj kod]Ślub
[edytuj | edytuj kod]W 1298 r. rozpoczęto negocjacje pomiędzy Filipem IV a Edwardem I w sprawie małżeństwa Izabeli z następcą angielskiego tronu Edwardem II[1].
Ślub odbył się 25 stycznia 1308 r. w Boulogne, już po śmierci Edwarda I. Miesiąc później odbyła się koronacja małżonków, podczas której faworyt i kochanek Edwarda II, Piers Gaveston, pełnił ważną funkcję m.in. to on niósł koronę św. Edwarda Wyznawcy[1]. Dodatkowo podczas uczty koronacyjnej to Piers siedział u boku króla pod specjalnie zamówionym gobelinem, a nie Izabela. Taki sposób potraktowania młodziutkiej królowej oburzył jej wujów, którzy towarzyszyli jej podczas ślubu i koronacji – Karola Walezjusza i Ludwika Evreux[1]. Prezenty ślubne, które otrzymali od ojca Izabeli, zostały przez Edwarda przekazane swemu faworytowi[1].
Życie w cieniu królewskich faworytów
[edytuj | edytuj kod]Piers Gaveston po wyróżnieniu, jakim była ważna rola podczas uroczystości koronacyjnych, zaczął przejawiać pychę i arogancję w kontaktach z możnowładcami, jednocześnie bardzo dużo czasu spędzając z królem[1]. Wobec takiego obrotu spraw Filip IV wysłał do Anglii posłów, aby wymóc na zięciu usunięcie Piersa. Edward w obawie o rebelię wśród szlachty w maju 1308 r. nakazał faworytowi opuścić Anglię, jednak ten od czasu do czasu pojawiał się na dworze królewskim aż do swojej śmierci w 1312 r.[1]
W 1313 r. na zaproszenie swego ojca wraz z mężem i synem Edwardem III udała się do Paryża[1]. Edward II spotkał się z hojnością swego teścia, od którego otrzymał wiele przywilejów oraz wysoką pożyczkę[1].
W 1314 r. Izabela ponownie wyjechała do Paryża, jednak tym razem bez męża. Towarzyszyła jej wielka świta, potrzebnych było aż 27 statków i 13 barek aby przewieźć wszystkich jej dworzan wraz z ekwipunkiem[1]. Była świadkiem skandalu obyczajowego na dworze królewskim – jej szwagierki, królowa Małgorzata Burgundzka, Blanka Burgundzka i Joanna Burgundzka zostały oskarżone o zdradę przez swoich mężów[1]. Wszystkie trzy zostały ogolone na łyso i uwięzione, natomiast Joannę Burgundzką uznano za winną tylko zatajenia prawdy o romansie swojej siostry i kuzynki. Według plotek, to Izabela zainicjowała upadek swoich szwagierek, ujawniając ich pozamałżeńskie związki, jednak nie ma na to dowodów[1].
W listopadzie 1314 r. zmarł Filip Piękny, a tron Francji objął najstarszy brat Izabeli, Ludwik X Kłótliwy, który zmarł już w 1316 r. Jej bratanek Jan Pogrobowiec żył zaledwie kilka dni, po czym królem został kolejny z jej braci – Filip Wysoki. Bratanicę Izabeli – Joannę II Małą, z uwagi na udowodnione cudzołóstwo jej matki, uznano za bękarta i odmówiono korony Francji i Nawarry[1].
U boku króla wkrótce pojawił się nowy faworyt, Hugon Despenser, który umacniał swe wpływy nad Edwardem II, dzięki czemu m.in. gromadził bogactwa, które miały zapełniać królewski skarbiec[2].
Pobyt we Francji i spisek przeciwko mężowi
[edytuj | edytuj kod]W 1322 r. królem Francji został najmłodszy brat Izabeli, Karol IV Piękny. Edward II odmówił złożenia mu hołdu w imieniu Księstwa Akwitanii[2]. Wywołało to konflikt pomiędzy Francją i Anglią. Izabela, na rozkaz męża (prawdopodobnie pod wpływem Hugona Despensera), straciła część swoich ziem oraz zmniejszono jej dwór[3]. Trójka jej dzieci – Jan z Eltham, Eleonora i Joanna zostały jej odebrane i oddane pod opiekę żony i siostry faworyta króla[3]. W ten sposób Despenser próbował odizolować królową od życia politycznego i pozbawić ją wszelkiej władzy.
Nastroje pomiędzy Anglią i Francją były coraz bardziej napięte, w związku z tym Izabela w marcu 1325 r. udała się do Francji, aby załagodzić konflikt pomiędzy Edwardem II a swoim bratem Karolem IV Pięknym[4]. Porozumienie zostało osiągnięte, w wyniku którego Karol IV potwierdził prawa Edwarda II do wszystkich angielskich terytoriów na kontynencie, poza gaskońskimi ziemiami Agenais wokół Saint-Sardos[4]. Izabela wzięła udział w ślubie Karola IV z Joanną z Evreux, który odbył się w lipcu 1325 r.[4]
Pobyt królowej we Francji przedłużał się. Edward II, przekonany przez Hugona Despensera, nie wybrał się osobiście do Paryża, aby złożyć hołd szwagrowi, który miał zagwarantować bezpieczeństwo angielskich ziem w Gaskonii[4]. Do Francji wysłał swego najstarszego syna, Edwarda III.
Królowa mając u swego boku następcę tronu Anglii oficjalnie ogłosiła, że nie zamierza wracać do Anglii dopóki faworyt króla nie zostanie odizolowany od dworu i jej męża[4]. Karol IV udzielił wsparcia swojej siostrze twierdząc, że ma wolną wolę i wedle niej wyjeżdża i powraca; ponadto jeśli chce pozostawać we Francji, to on jako jej brat nie może jej wydalić.
Izabela nawiązała romans z Rogerem Mortimerem, który pojawił się na dworze królewskim w Paryżu pod koniec 1325 r. jako członek orszaku Joanny, hrabiny Hainaut, która przybyła na pogrzeb swego ojca a wuja Izabeli Karola Walezjusza[5].
W maju 1326 r. Izabela wraz z synem byli honorowymi gośćmi na koronacji Joanny z Evreux[6]. Dwa miesiące później opuściła dwór królewski i udała się do hrabstwa Ponthieu, skąd wkrótce wyruszyła do Hainaut[6]. Tam Mortimer wraz z mężem kuzynki Izabeli, Wilhelmem Dobrym, pracował nad zebraniem i zaopatrzeniem floty do walki z Edwardem II[6]. Około 21 września 1326 r. Izabela podpisała traktat, w którym postanowiono, że Edward III poślubi córkę hrabiego, Filipę[6].
Obalenie Edwarda II
[edytuj | edytuj kod]24 września 1326 r. flota z Izabelą i Rogerem na czele przybiła do wybrzeża hrabstwa Suffolk[6]. Izabela i jej armia nie napotkała oporów po przybyciu do Anglii. Na stronę Izabeli szybko przeszło dwóch jej szwagrów: Edmund Woodstock i Tomasz Brotherton[6]. Król wraz ze swoim faworytem próbował uciekać, jednak bezskutecznie. 24 listopada 1326 r. Hugon Despenser został ścięty; jego śmierć poprzedziły tortury. Edward II został uwięziony na zamku w Monmouth. 20 stycznia 1327 r. abdykował na rzecz swojego syna. W kwietniu 1327 r. byłego króla przeniesiono do zamku Berkeley, którego właścicielem był zięć Mortimera, Thomas Berkeley. Edward II został zamordowany 21 września 1327 r., prawdopodobnie na polecenie królowej i jej kochanka, jednak nie ma co do tego pewności[7].
Życie po śmierci Edwarda II
[edytuj | edytuj kod]20 grudnia 1327 r. pochowano Edwarda II ze wszelkimi honorami[7]. Roger Mortimer otrzymał tytuły hrabiego oraz powierzono mu funkcję królewskiego namiestnika w Walii. Izabela wkrótce po pogrzebie rozpoczęła odzyskiwanie swoich ziem z posagu, które odebrał jej mąż. Wkrótce jednak Edward III popadł w konflikt z faworytem swojej matki i z jego rozkazu w dniu 29 listopada 1330 r. został on stracony.
Izabelę odsunięto od spraw państwowych. Od 1332 r. większość czasu spędzała na zamku Rising[8].
Zmarła 22 sierpnia 1358 r. Zgodnie z jej życzeniem pochowano ją w płaszczu, w którym brała ślub z Edwardem II oraz do trumny włożono urnę zawierającą jego serce[8].
Potomstwo
[edytuj | edytuj kod]Izabela i Edward II mieli czworo dzieci, byli to:
- Edward III (1312–1377), król Anglii i pretendent do tronu Francji.
- Jan z Eltham (1316–1336).
- Eleonora (1318–1355), żona księcia Geldrii Renalda II.
- Joanna z Tower (1321–1362), królowa Szkocji – żona króla Dawida II.
W kulturze
[edytuj | edytuj kod]- Film „Breaveheart. Waleczne Serce” z 1995 r. W rolę Izabeli wcieliła się Sophie Marceau. Historia romansu pomiędzy Izabelą a tytułowym bohaterem Williamem Wallace jest fikcją, ponieważ w rzeczywistości nigdy się nie poznali (Izabela przybyła do Anglii prawie 3 lata po śmierci Wallace’a).
- Serial „Templariusze”. Izabelę zagrała Sabrina Bartlett.
- Serial „Królowie przeklęci” wyprodukowany w 2005 r. Julie Gayet w roli Izabeli.
- Serial „Świat bez końca” z 2012 r. Aure Atika w roli Izabeli.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Helen Castor, Wilczyce. Angielskie królowe, 2015, s. 241, ISBN 978-83-89981-88-2.
- ↑ a b Helen Castor, Wilczyce. Angielskie królowe, 2015, s. 292–293.
- ↑ a b Helen Castor, Wilczyce. Angielskie królowe, 2015, s. 294–295.
- ↑ a b c d e Helen Castor, Wilczyce. Angielskie królowe, 2015, s. 297–299.
- ↑ Helen Castor, Wilczyce. Angielskie królowe, 2015, s. 300–301.
- ↑ a b c d e f Helen Castor, Wilczyce. Angielskie królowe, 2015, s. 304–305, ISBN 978-83-89981-88-2.
- ↑ a b Helen Castor, Wilczyce. Angielskie Królowe, 2015, s. 313–316, ISBN 978-83-89981-88-2.
- ↑ a b Helen Castor, Wilczyce. Angielskie królowe, 2015, s. 326, ISBN 978-83-89981-88-2.