Kropidlak żółty
 Konidiofor | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
kropidlak żółty |
| Nazwa systematyczna | |
| Aspergillus flavus Link Mag. Gesell. naturf. Freunde, Berlin 3(1-2): 16 (1809) | |
Kropidlak żółty (Aspergillus flavus Link) – gatunek grzybów z rodziny Aspergillaceae[1]. Gatunek kosmopolityczny, występujący na całym świecie, głównie w rejonach tropikalnych[2]. Jest organizmem modelowym w badaniach naukowych[3].
Systematyka i nazewnictwo
[edytuj | edytuj kod]Po raz pierwszy opisał go w 1809 r. przez Johann Heinrich Friedrich Link[4] i według Index Fungorum nazwa podana przez tego autora jest prawidłowa. Później przez różnych autorów opisywany był pod różnymi nazwami i zaliczany do różnych rodzajów, wyróżniono też w jego obrębie różne odmiany. Według Index Fungorum obecnie wszystkie one są synonimami Aspergillus flavus. Jest ich ponad 50. Niektóre z nich[5]:
- Aspergillus effusus Tirab. 1908
- Aspergillus fasciculatus Bat. & H. Maia 1957
- Aspergillus flavus var. asper Y. Sasaki 1950
- Aspergillus flavus var. oryzae (Ahlb.) Kurtzman 1986
- Aspergillus humus E.V. Abbott 1926
- Aspergillus luteus (Tiegh.) C.W. Dodge 1935
- Aspergillus microviridicitrinus Costantin & Lucet 1905
- Aspergillus oryzae (Ahlb.) Cohn 1884
- Aspergillus variabilis Gasperini
- Aspergillus wehmeri Costantin & Lucet
- Eurotium oryzae Ahlb. 1878
- Monilia flava (Link) Pers.1822
- Petromyces flavus B.W. Horn 2009
- Sterigmatocystis lutea Tiegh. 1877
- Sterigmatocystis pseudoflava (Saito) Sacc. 1913
- Sterigmatocystis variabilis (Gasperini) Sacc. 1892
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Na podłożu Czapka-Doxa wzrastają kolonie filcowate koloru żółtego, które szybko ciemnieją do koloru żółtozielonego, a następnie do zielonego; spód kolonii jest bezbarwny. Główki konidioforów mają promienisty układ zarodników. Metule mają 6–10 × 5 μm długości, fialidy 6–10 × 3–5 μm. Struktury zarodnikotwórcze mają układ dwurzędowy i pokrywają całą główkę. Zarodniki są zielonawe, okrągłe i szorstkie[2].
Znaczenie
[edytuj | edytuj kod]- W 1960 r. w Anglii Aspergillus flavus spowodował mykotoksykozę indyków, w czasie której zginęło ich około 100 tysięcy. Stało się to wskutek zatrucia znajdującymi się w paszy aflatoksynami wytwarzanymi przez tego grzyba. Od tego czasu notuje się gwałtowny rozwój badań nad mykotoksynami[6].
- Jest wykorzystywany (pod nazwą kōji) do fermentacji nasion soi podczas produkcji miso i sosu sojowego, stosowanych w kuchni azjatyckiej. Jest także używany w produkcji różnych rodzajów napojów alkoholowych, np. do fermentacji ryżu podczas wytwarzania sake. Wykorzystywana jest udomowiona odmiana kropidlaka nie wytwarzająca aflatoksyn[7].
- Jest główną przyczyną aspergilozy oskrzeli i płuc u osób z zaburzeniami odporności, może wywoływać zapalenie przewodu słuchowego. Kropidlak żółty wytwarza w dużych ilościach[8] aflatoksyny B1 o działaniu hepatotoksycznym i karcynogennym[2].
- W 2005 ogłoszono pełną sekwencję genomu szczepu RIB40 (ATCC 42149), który jest używany w biotechnologii[9]. Ma on wielkość 37 milionów par zasad, jest podzielony na 8 chromosomów i zawiera ok. 12 000 genów – o połowę więcej niż pozostałe znane genomy przedstawicieli rodzaju Aspergillus[10].
- Kropidlak żółty został znaleziony w grobowcu Kazimierza Jagiellończyka i był prawdopodobnie sprawcą tajemniczych śmierci naukowców badających szczątki króla[11].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Index Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12] (ang.).
- ↑ a b c Paweł Krzyściak, Atlas grzybów chorobotwórczych człowieka, Wrocław: MedPharm Polska, 2011, ISBN 978-83-60466-80-3.
- ↑ Agnieszka Dzikowska, Organizmy modelowe. Grzyby filamentowe (strzępkowe) [online] [dostęp 2021-04-26].
- ↑ J.C. Fountain i inni, Environmental influences on maize-Aspergillus flavus interactions and aflatoxin production, „Frontiers in Microbiology”, 5, 2014, DOI: 10.3389/fmicb.2014.00040, PMID: 24550905.
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12] (ang.).
- ↑ Jerzy Chełkowski, Mikotoksyny, grzyby toksynotwórcze i mikotoksykozy [online] [dostęp 2024-06-13].
- ↑ Wayback Machine [online], web.archive.org [dostęp 2024-03-23] [zarchiwizowane z adresu 2022-10-31].
- ↑ M.A. Klich, Aspergillus flavus: the major producer of aflatoxin, „Mol Plant Pathol”, 8 (6), 2007, s. 713–722, DOI: 10.1111/j.1364-3703.2007.00436.x, PMID: 20507532.
- ↑ M. Machida i inni, Genome sequencing and analysis of Aspergillus oryzae, „Nature”, 438 (7071), 2005, s. 1157–61, DOI: 10.1038/nature04300, PMID: 16372010.
- ↑ J.E. Galagan i inni, Sequencing of Aspergillus nidulans and comparative analysis with A. fumigatus and A. oryzae., „Nature”, 438 (7071), 2005, s. 1105–15, DOI: 10.1038/nature04341, PMID: 16372000.
- ↑ Jan Grajewski, Magdalena Twarużek, Zabójcze pleśnie, „Wiedza i Życie” (5/2009), s. 22–26 [dostęp 2017-05-01] [zarchiwizowane z adresu 2017-05-12].