Julia Tymoszenko
_2.jpg) Julia Tymoszenko (2019) | |
| Data i miejsce urodzenia |
27 listopada 1960 |
|---|---|
| Premier Ukrainy | |
| Okres |
od 18 grudnia 2007 |
| Przynależność polityczna | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Premier Ukrainy | |
| Okres |
od 24 stycznia 2005[a] |
| Przynależność polityczna | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| |
-Ukraine.JPG)
Julia Wołodymyriwna Tymoszenko[b], ukr. Юлія Володимирівна Тимошенко (ur. 27 listopada 1960 w Dniepropetrowsku) – ukraińska polityk, była wicepremier, premier Ukrainy w 2005 oraz od 2007 do 2010, założycielka i liderka partii Batkiwszczyna oraz Bloku Julii Tymoszenko.
Przed rozpoczęciem kariery politycznej pracowała w branży energetycznej, stając się jedną z najbogatszych osób w państwie. W 2005 po pomarańczowej rewolucji została pierwszą kobietą na stanowisku premiera Ukrainy. Bez powodzenia kandydowała w wyborach prezydenckich w 2010, 2014 oraz 2019.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Rodzina, wykształcenie i działalność zawodowa
[edytuj | edytuj kod]Julia Tymoszenko, jak sama oświadczyła, urodziła się w rodzinie Łotysza i Ukrainki[1]. Jej ojciec odszedł od rodziny, kiedy miała 3 lata[2]; matka zarabiała na życie, pracując w centrali firmy taksówkarskiej[2]. Gdy miała 17 lat, poznała syna miejscowego działacza partyjnego, Ołeksandra Tymoszenkę. W 1979 zawarli związek małżeński, w następnym roku urodziła się ich córka Jewhenija[2].
W 1984 Julia Tymoszenko ukończyła z wyróżnieniem[2] studia ekonomiczne na uniwersytecie w Dniepropetrowsku[3]. Była działaczką Komsomołu. Po studiach pracowała jako ekonomistka w przemyśle zbrojeniowym (Dnieprzańskim Zakładzie Budowy Maszyn im. Lenina). Z pomocą teścia sprowadziła z zagranicy wcześniej niedostępne filmy, zakładając następnie rozwijającą się wypożyczalnię[2]. W 1988 razem z mężem rozpoczęła prowadzenie własnej działalności gospodarczej[2]. Po uzyskaniu przez Ukrainę niepodległości ich firma negocjowała m.in. kontrakty rządowe. W latach 1996–1997 kierowała Zjednoczonymi Systemami Energetycznymi Ukrainy[4]. Otrzymała stopień naukowy kandydata nauk ekonomicznych. W 1999 obroniła doktorat na Kijowskim Narodowym Uniwersytecie Ekonomicznym. Opublikowała ponad 50 prac naukowych.
Działalność polityczna
[edytuj | edytuj kod]Działalność do 2005
[edytuj | edytuj kod]W 1996 uzyskała mandat deputowanej do Rady Najwyższej II kadencji. Została wkrótce wiceprzewodniczącą Hromady, partii Pawła Łazarenki. W 1998 po raz drugi została posłanką. Po ucieczce byłego premiera w tym samym roku i aresztowaniu go przez władze amerykańskie w związku z zarzutami prania brudnych pieniędzy, wystąpiła z partii wraz z większością deputowanych, tworząc nowe, umiarkowanie nacjonalistyczne i demokratyczne ugrupowanie Batkiwszczyna (Ojczyzna).
W wyborach prezydenckich w 1999 poparła Łeonida Kuczmę, przystępując do wspierającej prezydenta większości. W grudniu 1999 objęła urząd wicepremiera Ukrainy w rządzie Wiktora Juszczenki. Od 2000 kierowała także rządowym komitetem paliwowo-energetycznym.
Wkrótce popadła w konflikt z prezydentem i jego otoczeniem. W sierpniu 2000 jej mąż został tymczasowo aresztowany pod zarzutami niegospodarności w Zjednoczonych Systemach Energetycznych Ukrainy. Jesienią tego samego roku wszczęto również śledztwo przeciwko samej Julii Tymoszenko, która w styczniu 2001 została zdymisjonowana, a w lutym tymczasowo aresztowana pod zarzutem korupcji. W marcu sąd w Kijowie uznał zarzuty za bezzasadne i uchylił aresztowanie.
Jesienią 2001 przed wyborami parlamentarnymi powołała na bazie Batkiwszczyny Blok Julii Tymoszenko. W styczniu 2002 w czasie kampanii wyborczej uległa wypadkowi samochodowemu w Kijowie, odnosząc obrażenia głowy i klatki piersiowej. W wyborach tych jej ugrupowanie uzyskało ponad 20 mandatów, a Julia Tymoszenko kolejny raz została posłem. W wyborach prezydenckich w 2004 poparła kandydaturę Wiktora Juszczenki, biorąc następnie aktywny udział w pomarańczowej rewolucji.
Pierwszy rząd i wybory w 2006
[edytuj | edytuj kod]
24 stycznia 2005 została powołana na funkcję p.o. premiera Ukrainy. 4 lutego 2005 po zatwierdzeniu przez Radę Najwyższą objęła oficjalnie funkcję premiera. Została zdymisjonowana 8 września tego samego roku na skutek konfliktu z otoczeniem prezydenta.
W wyborach parlamentarnych w 2006 stanęła ponownie na czele listy wyborczej BJuT, który uzyskał drugi wynik (za Partią Regionów). Podjęta próba ponownego utworzenia „pomarańczowej koalicji” z udziałem Naszej Ukrainy i SPU zakończyła się niepowodzeniem.
Wybory w 2007 i drugi rząd
[edytuj | edytuj kod]
.JPG)
W przedterminowych wyborach w 2007 jej blok zdobył 30,71% głosów i 156 miejsc w parlamencie, zajmując ponownie drugie miejsce po Partii Regionów Ukrainy.
15 października 2007 BJuT oraz prezydencka Nasza Ukraina-Ludowa Samoobrona porozumiały się co do utworzenia wspólnej koalicji rządowej. 6 grudnia tego samego roku prezydent desygnował Julię Tymoszenko na stanowisko premiera, zgodnie z umową koalicyjną z 29 listopada.
11 grudnia 2007 nie została zatwierdzona na tym stanowisku przez parlament. W głosowaniu otrzymała 225 głosów (o jeden za mało niż wynosiła potrzebna większość). Posłowie „pomarańczowej koalicji” twierdzili, że nie zadziałały karty do głosowania dwojga z nich[5]. W drugim głosowaniu z 18 grudnia jej kandydatura uzyskała niezbędne 226 głosów poparcia, co pozwoliło jej oficjalnie objąć stanowisko premiera[6].
W maju 2008 ponownie doszło do jej konfliktu z prezydentem, którego oskarżyła o blokowanie działań rządu przeciwko inflacji. Deputowani jej partii zablokowali trybunę w parlamencie, nie dopuszczając do wygłoszenia orędzia[7]. 11 lipca 2008 parlament ukraiński odrzucił wniosek opozycyjnej Partii Regionów o wotum nieufności. Poparło go 174 posłów przy wymaganej większości 226 głosów[8].
W sierpniu tego samego roku ponownie doszło do konfliktu z otoczeniem prezydenta, które oskarżyło ją o zdradę interesów państwowych i działanie na rzecz Rosji. Na początku września 2008 głosami m.in. frakcji BJuT i Partii Regionów przegłosowano zmiany w ustawach ograniczające uprawnienia prezydenta, co doprowadziło do rozwiązania koalicji we wrześniu tego samego roku. Konflikt został zakończony rozwiązaniem parlamentu przez prezydenta. Wybory nie doszły do skutku, a w parlamencie została zawiązana ponownie koalicja BJuT z częścią NU-NS, d0 której dołączył Blok Łytwyna.
Wybory w 2010 i postępowania karne
[edytuj | edytuj kod]Julia Tymoszenko była kandydatką na stanowisko prezydenta podczas wyborów w 2010[9]. W pierwszej turze wyborów zdobyła 25% głosów, co pozwoliło jej zająć drugie miejsce za Wiktorem Janukowyczem[10]. W drugiej turze wyborów przegrała ze swoim poprzednikiem na urzędzie premiera, otrzymując około 45,5% głosów[11].
3 marca 2010 Rada Najwyższa Ukrainy wyraziła wotum nieufności dla jej rządu – za wnioskiem głosowało 243 z 450 deputowanych[12]. Premier ogłosiła decyzję o wzięciu urlopu, a pełniącym obowiązki szefa rządu 4 marca 2010 został wicepremier Ołeksandr Turczynow[13]. 11 marca 2010 parlament rozwiązał rząd Julii Tymoszenko i zatwierdził nowy gabinet premiera Mykoły Azarowa[14].
W kolejnych miesiącach wszczęto przeciwko niej postępowania karne związane z zarzutami defraudacji. W sierpniu 2011 została tymczasowo aresztowana[15]. W październiku tego samego roku uznano ją za winną spowodowania strat przedsiębiorstwa Naftohaz Ukrainy i skazano na karę 7 lat pozbawienia wolności[16][17]. W grudniu 2011 po uprawomocnieniu się wyroku skazującego osadzono ją w kolonii karnej w Charkowie. Postępowania karne wytaczane Julii Tymoszenko i członkom jej rządu stały się przedmiotem zainteresowania Parlamentu Europejskiego, który w swojej rezolucji skrytykował władze ukraińskie i wezwał do zapewnienia niezależności i bezstronności w procesach przed sądami[18]. W kwietniu 2013 Europejski Trybunał Praw Człowieka orzekł w przedmiocie skargi Julii Tymoszenko przeciwko Ukrainie, niejednogłośnie uznając tymczasowe aresztowanie byłej premier w toku tego procesu za bezprawne i nieuzasadnione, oddalając nadto zarzuty o rzekome nieludzkie traktowanie[19].
W październiku 2011 wszczęto postępowanie w sprawie udziału Julii Tymoszenko w zabójstwie posła i przedsiębiorcy Jewhena Szczerbania, do którego doszło w 1996[20]. W styczniu 2013 przedstawiono jej zarzut zlecenia dokonania tej zbrodni[21]. Według jej obrońcy postępowanie zawieszono kilka miesięcy później z uwagi na brak dowodów co do udziału byłej premier w tym przestępstwie[22].
Działalność od 2014
[edytuj | edytuj kod]21 lutego 2014 ukraiński parlament przegłosował zmiany w prawie karnym, co doprowadziło do zwolnienia Julii Tymoszenko[23]. Następnego dnia była premier opuściła zakład karny[24]. 14 kwietnia 2014 Sąd Najwyższy Ukrainy (większością 42 sędziów spośród 48) uznał, że w sprawie kontraktu gazowego z Rosją ze strony Julii Tymoszenko „nie doszło do przestępstwa”[25][26].
25 maja 2014 Julia Tymoszenko ponownie kandydowała w wyborach prezydenckich, otrzymując w nich około 12,8% głosów[27]. Zadeklarowała się jako zwolenniczka integracji Ukrainy z Unią Europejską i NATO; jej partia zapowiedziała działania na rzecz referendum w sprawie przystąpienia tego państwa do NATO[28].
W wyborach parlamentarnych w 2014 ponownie uzyskała mandat poselski. W konflikcie między Micheilem Saakaszwilim a prezydentem Petrem Poroszenką opowiedziała się po stronie pierwszego z nich. Zadeklarowała też start w wyborach prezydenckich w 2019[29]. W pierwszej turze głosowania z 31 marca zajęła trzecie miejsce z wynikiem 13,4% głosów[30]. W wyborach parlamentarnych w tym samym roku utrzymała mandat deputowanej[31].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Тимошенко – україно-латишка, але любить євреїв. pravda.com.ua, 2 września 2005. [dostęp 2022-02-24]. (ukr.).
- ↑ a b c d e f Papieżyca. onet.pl, 20 maja 2014. [dostęp 2014-05-26].
- ↑ Tymoshenko Yuliya Volodymyrivna. Eurasian Home Database. [dostęp 2010-02-11]. (ang.).
- ↑ Julia Tymoszenko, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-03-06].
- ↑ Julia Tymoszenko przegrała przez fałszerstwo?. gazeta.pl, 11 grudnia 2007. [dostęp 2010-02-11].
- ↑ Julia Tymoszenko premierem Ukrainy. gazeta.pl, 18 grudnia 2007. [dostęp 2010-02-11].
- ↑ Posłowie nie dopuścili do wygłoszenia orędzia przez prezydenta w parlamencie na Ukrainie. gazeta.pl, 14 maja 2008. [dostęp 2010-02-11].
- ↑ Tymoszenko pozostanie premierem. wprost.pl, 11 lipca 2008. [dostęp 2010-02-11].
- ↑ Ukraine PM to stand for president. bbc.co.uk, 7 czerwca 2009. [dostęp 2010-02-12]. (ang.).
- ↑ Ukrainian PM to face old rival in runoff election. reuters.com, 20 stycznia 2010. [dostęp 2010-02-12]. (ang.).
- ↑ Serwis CVK – Wybory 2010. [dostęp 2010-02-11]. (ukr.).
- ↑ Upadł rząd Julii Tymoszenko. wyborcza.pl, 3 marca 2010. [dostęp 2010-03-03].
- ↑ Aleksander Turczynow oficjalnie został p.o. premiera. zik.com.ua, 4 marca 2010. [dostęp 2010-03-11].
- ↑ Ukraina: koalicja „Stabilność i Reformy” przejmuje władzę. Azarow nowym premierem. gazeta.pl, 11 marca 2010. [dostęp 2010-03-11].
- ↑ Julia Tymoszenko aresztowana. Milicja otoczyła ją na sali sądowej. gazeta.pl, 5 sierpnia 2011. [dostęp 2011-08-05].
- ↑ Ukraine seeks 7 years jail for Tymoshenko. reuters.com, 27 września 2011. [dostęp 2011-10-11]. (ang.).
- ↑ Julia Tymoshenko sentenced to 7 years of imprisonment. euroradio.fm, 11 października 2011. [dostęp 2011-10-11]. (ang.).
- ↑ Rezolucja Parlamentu Europejskiego w sprawie sytuacji na Ukrainie i sprawy Julii Tymoszenko. europarl.europa.eu, 21 maja 2012. [dostęp 2012-08-23].
- ↑ Werdykt Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie Tymoszenko. osw.waw.pl, 8 maja 2013. [dostęp 2014-09-08].
- ↑ Ukraine to investigate Tymoshenko over murder-report. kyivpost.com, 30 października 2011. [dostęp 2013-01-18]. (ang.).
- ↑ Tymoszenko podejrzana o zlecenie zabicia deputowanego. money.pl, 18 stycznia 2013. [dostęp 2013-01-18].
- ↑ Defender: Shcherban murder case suspended. No evidence against Yulia Tymoshenko. tymoshenko.ua, 12 lipca 2013. [dostęp 2014-09-09]. (ang.).
- ↑ Ukraine Has Deal, but Both Russia and Protesters Appear Wary. nytimes.com, 22 lutego 2014. [dostęp 2014-02-22]. (ang.).
- ↑ Aide: Ukraine’s Tymoshenko released from prison. yahoo.com, 22 lutego 2014. [dostęp 2014-02-22]. (ang.).
- ↑ Andrzej Kublik: Sąd Najwyższy Ukrainy zamknął sprawę przeciw Julii Tymoszenko. wyborcza.pl, 14 kwietnia 2014. [dostęp 2014-09-09].
- ↑ Постанова від 14 квітня 2014 року № 5-7кс14. scourt.gov.ua, 14 kwietnia 2014. [dostęp 2014-09-09]. (ukr.).
- ↑ Serwis CVK – Wybory 2014. [dostęp 2014-05-29]. (ukr.).
- ↑ Partia Julii Tymoszenko inicjuje referendum ws. członkostwa Ukrainy w NATO. wp.pl, 30 sierpnia 2014. [dostęp 2014-09-08].
- ↑ Piotr Andrusieczko: Julia Tymoszenko wraca do gry. W przyszłym roku może pokonać Petra Poroszenkę w wyborach prezydenckich. wyborcza.pl, 22 marca 2018. [dostęp 2018-03-22].
- ↑ Serwis CVK – Wybory 2019. [dostęp 2019-04-03]. (ukr.).
- ↑ Serwis CVK – Wybory 2019. [dostęp 2019-07-24]. (ukr.).
