Izolacjonizm
Izolacjonizm (ang. isolationism z fr. isolation ‘izolacja’ od wł. isolato 'oddzielony od wszystkiego, jak wyspa od lądu’ od isola ‘wyspa’ z łac. insula ‘wyspa’)[1], kierunek polityki zagranicznej sprowadzający się do obrony interesów i bezpieczeństwa własnego państwa.
Izolacjonizm brytyjski zakładał niewiązanie się w jakiekolwiek stałe sojusze z państwami kontynentu europejskiego. Wyrazem tego były m.in. postanowienia kongresu wiedeńskiego (1815) i sformułowana tam zasada równowagi europejskiej. Wilfrid Laurier, podsumowując przynoszącą Brytyjczykom sukcesy politykę izolacjonizmu, nazwał ją w 1896 mianem Splendid isolation (ang. „wspaniałe odosobnienie”). Z tymi zasadami zerwano po zawarciu entente cordiale.
W USA za twórcę uznaje się Jerzego Waszyngtona, który podobnie jak politycy Wielkiej Brytanii zakładał wystrzeganie się stałych sojuszy politycznych. Zasady te sformułował prezydent USA James Monroe w 1823, w tzw. doktrynie Monroego. Zakładała ona brak zainteresowania USA sprawami europejskimi i ograniczeniem strefy wpływów do obu Ameryk.
Zmiana nastąpiła w okresie I wojny światowej i interwencji w Europie na froncie zachodnim. W wyniku rozczarowania efektami wojny, Stany Zjednoczone powróciły do polityki izolacjonizmu i nie ratyfikowały traktatu wersalskiego[2], nie weszły do Ligi Narodów, były inicjatorem paktu o rezygnacji z wojny jako instrumentu polityki narodowej[3], a także zachowały neutralność w konfliktach zbrojnych w latach trzydziestych (wojny hiszpańska i abisyńska). Kongres Stanów Zjednoczonych uchwalił szereg ustaw o neutralności (Neutrality Acts kolejno w latach 1935, 1936, 1937 i 1939). Pierwsza z 31 sierpnia 1935 r. wprowadzała embargo na dostawy broni do państw będących stronami wojen. Druga z 26 lutego 1936 r. dodawała zakaz sprzedaży materiałów wojennych innych niż broń oraz wprowadzała zakaz udzielania pożyczek stronom walczącym. Trzecia z 1 maja 1937 r. zakazywała obywatelom amerykańskim podróży na statkach państw walczących oraz wprowadzała zasadę cash and carry („płać i bierz”) w odniesieniu do zakupów czynionych przez te państwa w USA: pragnąc zakupić towary nieobjęte embargiem określonym wcześniejszymi ustawami, dany kraj musiał płacić gotówką i przewozić je własnymi statkami. Ustawa zrównywała wojny domowe z zewnętrznymi. Czwarta z 4 listopada 1939 pozwalała państwom prowadzącym wojnę (chodziło o Wielką Brytanię i Francję) na zakup amerykańskiej broni i amunicji za gotówkę i transportowanie jej na własnych statkach[4].
10 stycznia 1938 deputowany z Partii Demokratycznej w Izbie Reprezentantów reprezentujący Indianę Louis Ludlow zgłosił projekt poprawki do Konstytucji USA by, z wyjątkiem przypadku odpierania inwazji na teren Stanów Zjednoczonych, zarezerwowane dla Kongresu w art.1.8.11 wypowiedzenie wojny było potwierdzane w ogólnokrajowym referendum. Izba Reprezentantów odrzuciła wniosek niewielką większością 209 do 188 głosów[5][6].
Początkowo Stany Zjednoczone zachowały neutralność w II wojnie światowej[7]. Dopiero ustawa Lend-Lease Act z marca 1941 oznaczała zmianę polityki, a atak Japonii na Pearl Harbor w grudniu 1941 oraz wypowiedzenie wojny przez III Rzeszę[8] zmusiły USA do przystąpienia do wojny.
W efekcie II wojny światowej USA stały się aktywnym uczestnikiem polityki światowej przyczyniając się w znacznym stopniu do upadku komunizmu w Związku Radzieckim. W ostatnich latach pojawił się neoizolacjonizm, głoszący, że USA mogą tylko nadszarpnąć swój prestiż, angażując się w lokalne konflikty bez znaczenia dla swych interesów strategicznych. Stąd też pojawiają się projekty wycofania wojsk amerykańskich ze wszystkich terytoriów poza USA[9].
Uchwalona w 1973 mimo prezydenckiego veto „Rezolucja o możliwościach wojny”[10] zobowiązuje prezydenta do powiadomienia Kongresu w ciągu 48 godzin od użycia sił zbrojnych w akcji zbrojnej w razie braku wypowiedzenia wojny oraz przedstawienia celów operacji, jej uzasadnienia i spodziewanego czasu jej trwania. Kongres może zażądać wycofania sił zbrojnych. Rezolucja była wielokrotnie naruszana[11]. W styczniu 2014 zgłoszono w Senacie projekt zwiększenia kontroli Kongresu nad działaniami sił zbrojnych[12].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Słownik Wyrazów Obcych. slownik-online.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-24)]..
- ↑ USA w 1921 zawarły separatystyczny pokój 24 sierpnia w Wiedniu z Austrią, 25 sierpnia w Berlinie z Rzeszą i 29 sierpnia w Budapeszcie z Węgrami.
- ↑ Przed ratyfikacją senacka komisja spraw zagranicznych żądała od Kellogga zapewnienia, że strony zachowują prawo do samoobrony i nie są zobowiązane do wojny przeciw stronie naruszającej pakt (Hearings Before the Committee on Foreign Relations United States Senate on The General Pact for the Renunciation of War December 7 and 11, 1928, The United States and the Peace Pact).
- ↑ Krzysztof Michałek, Na drodze ku potędze, Warszawa 1991, s. 366–368. The Neutrality Acts, 1930s.
- ↑ National Referendum to Declare War. W historii USA Kongres wypowiadał wojnę 11 razy, z czego 6 ostatnich dotyczyło II wojny światowej (Official Declarations of War by Congress). Lista konfliktów zbrojnych w których USA były zaangażowane bez wypowiedzenia wojny jest dłuższa, choć trudno ocenić czy wszystkie zasługują na miano wojny. Z pewnością należą do tej kategorii wojna koreańska, wojna wietnamska, I wojna w Zatoce Perskiej i II wojna w Zatoce Perskiej. Już dwie pierwsze wojny po uzyskaniu niepodległości USA (quasi-wojna i I wojna berberyjska) toczone były bez wypowiedzenia.
- ↑ O uprawnieniach Kongresu: Declarations of War and Authorizations for the Use of Military Force: Historical Background and Legal Implications.
- ↑ Batalie największej z wojen, rp.pl, 13.03.2009 r. Była to neutralność połączona z życzliwością wobec aliantów, co oznaczało przyjęcie statusu strony niewalczącej.
- ↑ Michałek, op.cit. s.372. Kongres wypowiedział Rzeszy wojnę 11 grudnia w odpowiedzi na wypowiedzenie jej USA przez rząd Rzeszy tego samego dnia.
- ↑ W 2001 zgłoszono, odrzucony przez Kongres, pomysł wskrzeszenia instytucji kaperstwa, bowiem USA nie przystąpiły do Deklaracji paryskiej (1856) zabraniającej korzystania z tego sposobu prowadzenia wojny. Uchwalono natomiast Upoważnienie do korzystania z Sił Zbrojnych w celu powstrzymania i zapobieganie aktom międzynarodowego terroryzmu przeciwko Stanom Zjednoczonym (Authorization for Use of Military Force).
- ↑ War Powers Resolution.
- ↑ The War Powers Resolution: After Thirty Years, Attack Renews Debate Over Congressional Consent, Library of Congress: War Powers.
- ↑ Senators unveil bill to change war powers, War Powers Consultation Act of 2014.