Ibn al-Hajsam

Alhazen
Abu Ali Hasan Ibn al-Hajsam
	; Rycina przedstawiająca Alhazena w Selenografii Heweliusza
Data i miejsce urodzenia	965 ; Basra
Data i miejsce śmierci	1038 ; Kair
Zawód, zajęcie	uczony: fizyk, matematyk

Abu Ali Hasan Ibn al-Hajsam, Alhazen, Ibn al-Hajtam (ur. 965 w Al-Basrze^[1], zm. 1038 w Kairze) – arabski fizyk i matematyk. Urodził się w Al-Basrze w Mezopotamii, ale naukową pracę prowadził pod mecenatem Fatymidów w Egipcie.

Dorobek badawczy

Optyka

Zajmował się teorią światła, załamywaniem i rozszczepianiem się promieni słonecznych. Opracował matematyczne podstawy optyki. Jego najważniejsze dzieło to Al-Manzir (Optyka, przetłumaczona na łacinę przez nieznanego tłumacza już ok. roku 1200). Najważniejsze osiągnięcia:

Wytłumaczył proces widzenia, stwierdzając, że widziane przedmioty świecą lub odbijają promienie światła z innego źródła.
Wyjaśnił zjawiska brzasku i zmierzchu jako efekt załamania światła słonecznego w atmosferze, gdy Słońce jest mniej niż 19° pod horyzontem.
Z badań refrakcji wywnioskował, że atmosfera Ziemi ma skończoną wysokość i oszacował ją na 15 km.
Jako pierwszy opisał konstrukcję ciemni optycznej.

Matematyka

Badał również problemy geometrii oraz teorii liczb.

Wysunął hipotezę (udowodnioną później przez Eulera) na temat parzystych liczb doskonałych.
Rozwiązywał równania diofantyczne przy użyciu chińskiego twierdzenia o resztach oraz twierdzenia Wilsona.
Napisał pracę na temat pól powierzchni ograniczonych przez dwa przecinające się okręgi. Używając ich, podjął próbę kwadratury koła.

Z jego prac korzystali m.in. polski uczony Witelon oraz niemiecki matematyk, astronom i fizyk Johannes Kepler.

Upamiętnienie

Jego imieniem nazwano planetoidę (59239) Alhazen^[2] oraz krater Alhazen na Księżycu^[3].

Przypisy

↑ Alhazen, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-12-12] .
↑ (59239) Alhazen w bazie Minor Planet Center (ang.)
↑ Alhazen on Moon. [w:] Gazetteer of Planetary Nomenclature [on-line]. IAU, USGS Astrogeology Science Center, NASA. [dostęp 2022-09-09]. (ang.).

Bibliografia

Janusz Danecki: Arabowie. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2001, s. 185. ISBN 83-06-02878-3.

Linki zewnętrzne

Biografia. www-gap.dcs.st-and.ac.uk. [zarchiwizowane z tego adresu (2004-04-05)]. (ang.)

[epwn-1] Alhazen, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-12-12] .

[2] (59239) Alhazen w bazie Minor Planet Center (ang.)

[gazetteer-3] Alhazen on Moon. [w:] Gazetteer of Planetary Nomenclature [on-line]. IAU, USGS Astrogeology Science Center, NASA. [dostęp 2022-09-09]. (ang.).

[1]

[2]

[3]