Huang He
 Przełomy w górnym biegu Huang He | |||||||||||||||||||||||||
| Kontynent | |||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Państwo | |||||||||||||||||||||||||
| Rzeka | |||||||||||||||||||||||||
| Długość | 5464 km | ||||||||||||||||||||||||
| Powierzchnia zlewni |
752 400 km² | ||||||||||||||||||||||||
| Średni przepływ |
1210 m³/s | ||||||||||||||||||||||||
| Źródło | |||||||||||||||||||||||||
| Miejsce | Bayan Har Shan | ||||||||||||||||||||||||
| Ujście | |||||||||||||||||||||||||
| Recypient | Zatoka Pohaj, Morze Żółte | ||||||||||||||||||||||||
| Mapa | |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
Huang He[a], Rzeka Żółta (chiń. upr. 黄河; pinyin Huáng Hé ⓘwymowa, dosł. Żółta Rzeka) – rzeka w północnych Chinach o długości 5464 km, druga co do wielkości rzeka w państwie. Jej nazwa pochodzi od żółtego koloru namułów lessowych.
Źródła Huang He znajdują się w górach Bayan Har Shan w prowincji Qinghai. Płynie przez Wyżynę Tybetańską, Lessową (Huangtu Gaoyuan) oraz Nizinę Chińską. Uchodzi do Zatoki Pohaj Morza Żółtego, tworząc deltę. Powierzchnia dorzecza wynosi 752,4 tys. km². Średni przepływ u ujścia ocenia się na 2-2,5 tys. m³/s; cechują go jednak duże wahania – od 250 m³/s w okresach suszy do 30 tys. m³/s w czasie powodzi. Ta zmienność stanów wody w połączeniu z niedużą głębokością i ogromnym zamuleniem koryta powoduje, że znaczenie gospodarcze tej rzeki jest znacznie mniejsze niż Jangcy. Zamulenie wynika z przepływania rzeki przez największy na świecie obszar lessowy: Wyżynę Lessową. W ciągu roku rzeka odprowadza do morza ok. 1,4 mld ton nanosów.
Szybkie odkładanie naniesionego materiału powoduje częste powodzie i katastrofalne dla gospodarki człowieka zmiany biegu rzeki. W okresie historycznym naliczono 26 zmian biegu Huang He. Pomiędzy VI a XIX w. ujście jej przemieszczało się na obszarze od okolic Tiencinu na północy aż po wspólne ujście z Jangcy na południu – amplituda sięgała zatem 900 km.
Znaczenie Huang He dla żeglugi jest ograniczone, jednak wzdłuż jej biegu wybudowane są liczne tamy, sztuczne zbiorniki i kanały, służące głównie do celów nawadniania. Jedną z tam umyślnie uszkodzono w 1938 roku doprowadzając do śmierci prawie miliona osób.
Nad Huang He narodziła się cywilizacja starożytnych Chin.
-
Zmiany biegu rzeki Żółtej w czasach historycznych -
Zrzut namułów z tamy Sanmenxia -
Delta rzeki widziana z satelity: widoczna różnica koloru wody
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Spotykany jest też zapis Huang-ho[1] (wg transkrypcji Wade’a i Gilesa)[2].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Huang He, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2019-12-17].
- ↑ Yellow River, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2019-12-17] (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Andrzej Maryański, Andrzej Halimarski: Chiny. red. Hanna Krzysztofik. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1980. ISBN 83-01-00952-7.