Foglerz

Francuski foglerz z XV wieku

Foglerz (foglar, foglarz) (z fr. veuglaire, od aveugler – zaślepiać, zatykać otwór) – lekkie działo odtylcowe używane w końcu XV i w XVI wieku.

Strzelało kulami ołowianymi i używano go przede wszystkim do obrony zamków i murów miejskich. Jego specyficzną cechą było zastosowanie 4-5 prochownic (wymiennych komór z ładunkami prochowymi), które przed odpaleniem kolejno umieszczano w specjalnym wyżłobieniu w tylnej dennej części lufy. Zaletą foglerza była zwiększona szybkostrzelność w porównaniu z innymi ówczesnymi działami. Poważną wadę stanowiło natomiast nieszczelne dopasowanie prochownicy, powodujące uchodzenie gazów prochowych, a w konsekwencji – istotne zmniejszenie siły wyrzutu (prędkości początkowej) pocisku.

Niedostatek ten sprawił, że okres stosowania foglerzy był stosunkowo krótki. Do pomysłu podobnych szybkostrzelających działek odtylcowych usiłowano powrócić w XVIII wieku, jednak bez większego powodzenia. Wiadomo, iż w trakcie powstania kościuszkowskiego w 1794 stosowano przez krótki czas śmigownice o konstrukcji podobnej do foglerza.

Bibliografia

• Włodzimierz Kwaśniewicz: Leksykon dawnej broni palnej. Warszawa: Bellona, 2004, s. 81.
• Mała encyklopedia wojskowa. T. 1 (A-J). Warszawa: Wydawnictwo MON, 1967, s. 407.
• Michał Gradowski, Zdzisław Żygulski: Słownik uzbrojenia historycznego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 109. ISBN 83-01-12390-7.