Fałdopłetwe
| Acanthodii | |
| Owen, 1846 | |
 Climatius reticulatus | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadtyp | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada |
fałdopłetwe |
Fałdopłetwe[1], akantody[1] (Acanthodii) – gromada wymarłych ryb słodkowodnych i morskich łączących cechy późniejszych ryb chrzęstnych i kostnych. Z powodu licznych kolców w płetwach i spodniej części ciała nazywane są czasem kolczastymi rekinami (gr. ákantha oznacza kolec).
Do fałdopłetwych należą najstarsze znane szczątki żuchwowców. Fałdowce pojawiły się we wczesnym sylurze, wymarły w dolnym permie. Były to zwierzęta przeważnie niewielkie, większość nie przekraczała 20 cm długości ciała, nieliczne duże osiągały długość 2 metrów[2]. Krótka głowa osłonięta była pancerzem kostnych płytek. Otwór gębowy znajdował się w położeniu dolnym. Łuk gnykowy jeszcze się u nich nie wykształcił. Ogon heterocerkalny, budowa szczęk i uzębienie upodabniały je do rekinów. Pomiędzy płetwami piersiowymi i brzusznymi dodatkowe parzyste płetwy, co sugeruje, że być może płetwy parzyste ryb powstały w wyniku podzielenia się fałdu skórnego na brzuchu. Wśród cech zbliżających fałdopłetwe do późniejszych kostnoszkieletowych wyróżnia się skostnienie czaszki, obecność pokrywy skrzelowej i romboidalnych łusek[2].
Płetwy były inaczej wykształcone niż u ryb współczesnych. Wszystkie, poza ogonową, rozpięte były na masywnych kolcach, będących prawdopodobnie zabezpieczeniem przed innymi, większymi drapieżnikami. Fałdopłetwe najpierw zamieszkiwały morza, później przystosowały się do życia w wodach słodkich.
W gromadzie wyróżnia się rzędy[3]:
Pozycja filogenetyczna fałdopłetwych w obrębie żuchwowców pozostaje niepewna; z różnych analiz filogenetycznych wynika, że mogą one stanowić grad ewolucyjny obejmujący przodków ryb chrzęstnoszkieletowych[4], grad ewolucyjny obejmujący przodków zarówno ryb chrzęstnoszkieletowych, jak i kostnoszkieletowych[5], lub też stanowić monofiletyczną grupę siostrzaną do ryb chrzęstnoszkieletowych[6].
Przykładowym przedstawicielem fałdopłetwych jest kopalny rodzaj Climatius, czy Acanthodes.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Krystyna Kowalska, Jan Maciej Rembiszewski, Halina Rolik Mały słownik zoologiczny, Ryby, Wiedza Powszechna, Warszawa 1973
- ↑ a b Włodzimierz Załachowski: Ryby. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1997. ISBN 83-01-12286-2.
- ↑ Zidek, J. 1993. Acanthodii. W: Benton, M.J. (ed.) 1993. The Fossil Record 2. Chapman & Hall; London, pp. 589-592.
- ↑ Min Zhu, Xiaobo Yu, Per Erik Ahlberg, Brian Choo, Jing Lu, Tuo Qiao, Qingming Qu, Wenjin Zhao, Liantao Jia, Henning Blom i You’an Zhu. A Silurian placoderm with osteichthyan-like marginal jaw bones. „Nature”. 502 (7470), s. 188–193, 2013. DOI: 10.1038/nature12617. (ang.).
- ↑ Samuel P. Davis, John A. Finarelli i Michael I. Coates. Acanthodes and shark-like conditions in the last common ancestor of modern gnathostomes. „Nature”. 486 (7402), s. 247–251, 2012. DOI: 10.1038/nature11080. (ang.).
- ↑ Vincent Dupret, Sophie Sanchez, Daniel Goujet, Paul Tafforeau i Per E. Ahlberg. A primitive placoderm sheds light on the origin of the jawed vertebrate face. „Nature”, 2014. DOI: 10.1038/nature12980. (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Mały słownik zoologiczny: ryby. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1976.
- Włodzimierz Załachowski: Ryby. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1997. ISBN 83-01-12286-2.