Entelodontidae

	Entelodontidae
	Lydekker, 1883
	; Entelodon
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Nadrząd	Laurasiatheria
Rząd	parzystokopytne
Podrząd	świniokształtne
Nadrodzina	Entelodontoidea
Rodzina	Entelodontidae
Synonimy
	Elotheridae;
	Elotheridae;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Entelodontidae – wymarła rodzina wszystkożernych ssaków, dalekich krewnych dzisiejszych świniowatych i innych nieprzeżuwających parzystokopytnych. Zamieszkiwały one lasy Europy, Azji i Ameryki Północnej w eocenie, oligocenie i wczesnym miocenie – 45 do 18 milionów lat temu. Największe gatunki z tej rodziny mogły dorastać do około 2 metrów wysokości, około 3 metrów długości i ważyć mniej więcej 2 tony. Posiadały mózg wielkości pięści. Spożywały zarówno mięso upolowanych przez siebie ofiar, jak i padlinę, a swoją dietę wzbogacały roślinnością.

Charakterystyka

Entelodonty przypominały dzisiejsze świniowate, posiadały bycze ciała z krótkimi, lecz smukłymi nogami, miały także długie pyski. Dysponowały one pełnym zestawem zębów: dużymi kłami, ciężkimi siekaczami i prostymi, lecz silnymi trzonowcami. Budowa zębów tego zwierzęcia sugeruje dietę wszystkożercy, podobną do tej, jaką mają dzisiejsze świnie. Jak wiele innych parzystokopytnych, posiadały na nogach racice. Dwa palce dotykały gruntu, podczas gdy dwa pozostałe uległy uwstecznieniu^[1].

Jedną z najbardziej charakterystycznych cech tych wymarłych zwierząt są ciężkie kostne wyrostki po obu stronach głowy. Służyły one prawdopodobnie jako miejsce przyczepu potężnych mięśni używanych podczas spożywania pokarmu^[1]^[2], jednak były one większe u samców niż u samic. Wskazuje to na dymorfizm płciowy u tych zwierząt, więc prawdopodobnie mogły one także odgrywać rolę w doborze płciowym^[3].

Występowanie

Szczątki entelodontów znajdowano w Azji^[4], Ameryce Północnej^[5] i Europie^[6].

Tryb życia

Entelodonty zapewne były wszystkożerne jak obecne dziki^[7]. Mogły polować na wielkie zwierzęta, takie jak Eporeodon major czy Poebrotherium wilsoni. Niektóre skamieniałości wymienionych wyżej stworzeń odnalezione zostały ze śladami ugryzień entelodontów.

Jednak mimo wszystkożerności entelodontów, ich główna dieta skierowana była w bardziej widoczny sposób ku mięsożerności niż roślinożerności. Prawdopodobnie polowały, kiedy potencjalnej zdobyczy było pod dostatkiem, a gdy jej brakowało, zmieniały swoje nawyki żywieniowe, jedząc padlinę, czy też korzenie i bulwy. Niektóre gatunki z rodziny entelodont, jak np. Archaeotherium, są podejrzewane o posiadanie skrytek z żywnością odłożoną na ciężkie dni, aczkolwiek nie jest to udowodnione.

Rodzaje

Klasyfikacja

Entelodonty pomimo świńskiego wyglądu były blisko spokrewnione z dzisiejszymi waleniami i hipopotamami^[14]^[15].

W kulturze

Stworzenia te pojawiły się w serialu „Wędrówki z bestiami”.

Przypisy

↑ ^a ^b R.J.G.R.J.G. Savage R.J.G.R.J.G., M.R.M.R. Long M.R.M.R., Mammal Evolution: an illustrated guide, New York: Facts on File, 1986, s. 209–210, ISBN 0-8160-1194-X .
↑ D.D. Palmer D.D. (red.), The Marshall Illustrated Encyclopedia of Dinosaurs and Prehistoric Animals, London: Marshall Editions, 1999, s. 267, ISBN 1-84028-152-9 .
↑ Entelodont General Evidence. BBC Worldwide, 2002. [dostęp 2007-11-21].
↑ YangY. Yu YangY. i inni, A new entelodont (Artiodactyla, Mammalia) from the late Eocene of China and its phylogenetic implications, „Journal of Systematic Palaeontology”, 21 (1), 2023, DOI: 10.1080/14772019.2023.2189436, ISSN 1477-2019 [dostęp 2024-01-28] (ang.).
↑ RachelR. Benton RachelR., The Big Pig Dig: Integrating Paleontological Research and Visitor Education at Badlands National Park, South Dakota, „Journal of Geoscience Education”, 51 (3), 2003, s. 313–316, DOI: 10.5408/1089-9995-51.3.313, ISSN 1089-9995 [dostęp 2024-01-28] (ang.).
↑ ^a ^b M.M. Aymard M.M., Essais de culture des plants d’arbre et des graines/ distribués par la société en 1847 ; rapport par M. Aymard, 4 février 1848., Puy, France: Société d’Agriculture, Sciences, Arts et Commerce, 1848, DOI: 10.5962/bhl.title.45359 .
↑ FlorentF. Rivals FlorentF. i inni, Hogs, hippos or bears? Paleodiet of European Oligocene anthracotheres and entelodonts, „Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology”, 611, 2023, s. 111363, DOI: 10.1016/j.palaeo.2022.111363, ISSN 0031-0182 [dostęp 2024-01-07] .
↑ J.R.J.R. Macdonald J.R.J.R., Additions to the Whitneyan Fauna of South Dakota, „Journal of Paleontology”, 25 (3), 1951, s. 257–265, ISSN 0022-3360, JSTOR: 1299921 [dostęp 2024-06-07] .
↑ Spencer G.S.G. Lucas Spencer G.S.G., Kate E.K.E. Zeigler Kate E.K.E., Peter E.P.E. Kondrashov Peter E.P.E., Paleogene Mammals: Bulletin 26, New Mexico Museum of Natural History and Science, 1 stycznia 2004, s. 97-100 [dostęp 2024-06-07] (ang.).
↑ Donald R.D.R. Prothero Donald R.D.R., Scott E.S.E. Foss Scott E.S.E., The Evolution of Artiodactyls, JHU Press, 17 grudnia 2007, s. 120-129, ISBN 978-0-8018-8735-2 [dostęp 2024-06-07] (ang.).
↑ Spencer G.S.G. Lucas Spencer G.S.G., Robert J. Emry i Scott E.R.J.E.S.E. Foss Robert J. Emry i Scott E.R.J.E.S.E., Taxonomy and distribution of Daeodon, an Oligocene-Miocene entelodont (Mammalia: Artiodactyla) from North America [online], czerwiec 1998 (ang.).
↑ TingyuanT. Yuan TingyuanT. i inni, Eocene mammal tracks from the southeastern Tibetan Plateau, „Historical Biology”, 36 (1), 2024, s. 96–108, DOI: 10.1080/08912963.2022.2148206, ISSN 0891-2963 [dostęp 2024-06-07] (ang.).
↑ Spencer G.S.G. Lucas Spencer G.S.G., Robert J.R.J. Emry Robert J.R.J., Taxonomy and biochronological significance of Paraentelodon , a giant entelodont (Mammalia, Artiodactyla) from the late Oligocene of Eurasia, „Journal of Vertebrate Paleontology”, 19 (1), 1999, s. 160–168, DOI: 10.1080/02724634.1999.10011130, ISSN 0272-4634 [dostęp 2024-06-07] (ang.).
↑ ^a ^b YangY. Yu YangY. i inni, A new entelodont (Artiodactyla, Mammalia) from the late Eocene of China and its phylogenetic implications, „Journal of Systematic Palaeontology”, 21 (1), 2023, DOI: 10.1080/14772019.2023.2189436, ISSN 1477-2019 [dostęp 2024-01-07] (ang.).
↑ ДИНАМИКА АЛЬФА-АКТИВНОСТИ ОБРАЗЦА ²³⁹PU В РАЗЛИЧНЫХ ШКАЛАХ ВРЕМЕНИ, 2017, DOI: 10.18411/a-2017-023 .

Linki zewnętrzne

https://archive.ph/20121209093506/http://www.abc.net.au/beasts/factfiles/factfiles/entelodont.htm Video, zdjęcia & dźwięk

[MamEv-1] R.J.G.R.J.G. Savage R.J.G.R.J.G., M.R.M.R. Long M.R.M.R., Mammal Evolution: an illustrated guide, New York: Facts on File, 1986, s. 209–210, ISBN 0-8160-1194-X .

[2] D.D. Palmer D.D. (red.), The Marshall Illustrated Encyclopedia of Dinosaurs and Prehistoric Animals, London: Marshall Editions, 1999, s. 267, ISBN 1-84028-152-9 .

[ABC-3] Entelodont General Evidence. BBC Worldwide, 2002. [dostęp 2007-11-21].

[4] YangY. Yu YangY. i inni, A new entelodont (Artiodactyla, Mammalia) from the late Eocene of China and its phylogenetic implications, „Journal of Systematic Palaeontology”, 21 (1), 2023, DOI: 10.1080/14772019.2023.2189436, ISSN 1477-2019 [dostęp 2024-01-28] (ang.).

[5] RachelR. Benton RachelR., The Big Pig Dig: Integrating Paleontological Research and Visitor Education at Badlands National Park, South Dakota, „Journal of Geoscience Education”, 51 (3), 2003, s. 313–316, DOI: 10.5408/1089-9995-51.3.313, ISSN 1089-9995 [dostęp 2024-01-28] (ang.).

[:1-6] M.M. Aymard M.M., Essais de culture des plants d’arbre et des graines/ distribués par la société en 1847 ; rapport par M. Aymard, 4 février 1848., Puy, France: Société d’Agriculture, Sciences, Arts et Commerce, 1848, DOI: 10.5962/bhl.title.45359 .

[7] FlorentF. Rivals FlorentF. i inni, Hogs, hippos or bears? Paleodiet of European Oligocene anthracotheres and entelodonts, „Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology”, 611, 2023, s. 111363, DOI: 10.1016/j.palaeo.2022.111363, ISSN 0031-0182 [dostęp 2024-01-07] .

[8] J.R.J.R. Macdonald J.R.J.R., Additions to the Whitneyan Fauna of South Dakota, „Journal of Paleontology”, 25 (3), 1951, s. 257–265, ISSN 0022-3360, JSTOR: 1299921 [dostęp 2024-06-07] .

[9] Spencer G.S.G. Lucas Spencer G.S.G., Kate E.K.E. Zeigler Kate E.K.E., Peter E.P.E. Kondrashov Peter E.P.E., Paleogene Mammals: Bulletin 26, New Mexico Museum of Natural History and Science, 1 stycznia 2004, s. 97-100 [dostęp 2024-06-07] (ang.).

[10] Donald R.D.R. Prothero Donald R.D.R., Scott E.S.E. Foss Scott E.S.E., The Evolution of Artiodactyls, JHU Press, 17 grudnia 2007, s. 120-129, ISBN 978-0-8018-8735-2 [dostęp 2024-06-07] (ang.).

[11] Spencer G.S.G. Lucas Spencer G.S.G., Robert J. Emry i Scott E.R.J.E.S.E. Foss Robert J. Emry i Scott E.R.J.E.S.E., Taxonomy and distribution of Daeodon, an Oligocene-Miocene entelodont (Mammalia: Artiodactyla) from North America [online], czerwiec 1998 (ang.).

[12] TingyuanT. Yuan TingyuanT. i inni, Eocene mammal tracks from the southeastern Tibetan Plateau, „Historical Biology”, 36 (1), 2024, s. 96–108, DOI: 10.1080/08912963.2022.2148206, ISSN 0891-2963 [dostęp 2024-06-07] (ang.).

[13] Spencer G.S.G. Lucas Spencer G.S.G., Robert J.R.J. Emry Robert J.R.J., Taxonomy and biochronological significance of Paraentelodon , a giant entelodont (Mammalia, Artiodactyla) from the late Oligocene of Eurasia, „Journal of Vertebrate Paleontology”, 19 (1), 1999, s. 160–168, DOI: 10.1080/02724634.1999.10011130, ISSN 0272-4634 [dostęp 2024-06-07] (ang.).

[:0-14] YangY. Yu YangY. i inni, A new entelodont (Artiodactyla, Mammalia) from the late Eocene of China and its phylogenetic implications, „Journal of Systematic Palaeontology”, 21 (1), 2023, DOI: 10.1080/14772019.2023.2189436, ISSN 1477-2019 [dostęp 2024-01-07] (ang.).

[15] ДИНАМИКА АЛЬФА-АКТИВНОСТИ ОБРАЗЦА ²³⁹PU В РАЗЛИЧНЫХ ШКАЛАХ ВРЕМЕНИ, 2017, DOI: 10.18411/a-2017-023 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]