Dobczyce

Dobczyce
	miasto w gminie miejsko-wiejskiej
	; Widok na miasto z Dobczyckiego Zamku.
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	myślenicki
Gmina	Dobczyce
Aglomeracja	krakowska
Prawa miejskie	1340
Burmistrz	Tomasz Suś
Powierzchnia	12,97 km²
Populacja (01.01.2024); • liczba ludności; • gęstość	; 6163; 475,2 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 12
Kod pocztowy	32-410
Tablice rejestracyjne	KMY
	Położenie na mapie gminy Dobczyce Dobczyce
	Położenie na mapie Polski Dobczyce
	Położenie na mapie województwa małopolskiego Dobczyce
	Położenie na mapie powiatu myślenickiego Dobczyce
	49°52′45″N 20°05′29″E/49,879167 20,091389
TERC (TERYT)	1209014
SIMC	0951505
	Urząd miejskiRynek 26; 32-410 Dobczyce
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Hasło w Wikisłowniku
	Strona internetowa

Dobczyce – miasto w województwie małopolskim, w powiecie myślenickim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Dobczyce, położone w dolinie rzeki Raby, między Pogórzem Wiśnickim a Pogórzem Wielickim. Jeden z ośrodków miejskich aglomeracji krakowskiej.

Według danych GUS z 1 stycznia 2024 r. miasto liczyło 6163 mieszkańców^[1]. Powierzchnia miasta wynosi 12,97 km² (1 stycznia 2024)^[1].

Dobczyce uzyskały lokację miejską w 1340 roku^[2]. Dobczyce były miastem królewskim położonym w końcu XVI wieku w tenucie dobczyckiej w powiecie szczyrzyckim województwa krakowskiego^[3].

Nazwa

Miejscowość ma metrykę średniowieczną i istnieje co najmniej od XIII wieku. Wymieniona po raz pierwszy w 1266 w języku łacińskim Dobsiche, 1310 Dopzcicz, 1321 Dobschicz, 1326 Dobssicz, 1340 Dopschicze, 1347 Dobshicz, 1362 Dobszycz, 1367 Dobsicze, 1391 Dobeschicz, 1392 Dobszycze, 1396 Dobszce, 1398 Dobsicz, 1477 Dobstzicz, 1478 Dopsicze, 1481 Dobschitcz, 1523 Dopschycze, 1528 Dopszicze^[4].

Historia

Początkowo miejscowość była wsią odnotowaną po raz pierwszy w 1266 roku. Prawa miejskie zostały nadane Dobczycom około roku 1310. Miejscowość należała do króla polskiego w tenucie szlacheckiej. W 1340 król polski Kazimierz Wielki uwolnił mieszczan dobczyckich od opłat celnych, aby podnieść stan materialny miasta. W 1359 roku wydzierżawił on na okres 2 lat cło dobczyckie mieszczaninowi krakowskiemu Janowi zwanemu Bork^[4].

Na zamku dobczyckim wychowywał się święty Kazimierz, a Jan Długosz pisał część swych kronik i wychowywał synów królewskich. W 1450 r. w Dobczycach urodził się Leonard Vitreatoris – polski astronom i matematyk, dziekan Akademii Krakowskiej (obecnie Uniwersytet Jagielloński). Mieszkańcy miasta cieszyli się przywilejami królewskimi, pozwalającymi np. na zakup soli z żup wielickich. W handlu duże znaczenie odgrywały w XVI i XVII wieku suszone śliwy, a także wełna i sukno. Po potopie szwedzkim koniunktura w Dobczycach załamała się. Kolejny okres wzmożonego rozwoju przypada dopiero na wiek XIX. 1 kwietnia 1864 roku zostaje założony urząd pocztowy^[5]. Rozwój został jednak zahamowany pod koniec tego stulecia przez nieurodzaj i epidemię cholery^[6].

2 lutego 1907 roku z inicjatywy ks. Władysława Kwiczały i ks. Wojciecha Górnego.w Dobczycach powstała Spółka Oszczędności i Pożyczek. Nazwę zmieniono przed II wojną światową na Kasa Spółdzielcza w Dobczycach. Po II wojnie światowej bank nosił nazwę: Bank Spółdzielczy w Dobczycach^[7].

W czasie okupacji niemieckiej mieszkająca w Dobczycach rodzina Strzeleckich udzieliła pomocy Heni Rosen. W 1983 roku Instytut Jad Waszem podjął decyzję o przyznaniu Annie, Alinie Marii, Barbarze i Krystynowi Strzeleckim tytułu Sprawiedliwych wśród Narodów Świata^[8].

W latach 1975–1998 miasto należało do woj. krakowskiego.

Wzgórze zamkowe w Dobczycach

Zabytki

Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego^[9].

Zespół urbanistyczno-krajobrazowy miasta, ślady szachownicowego planu miasta, plac zw. Majdaniec, fragment murów obronnych, ruiny zamku, kościół pw. św. Jana Chrzciciela, pozostałość zabudowy regionalnej;
kościół pw. św. Jana Chrzciciela, otoczenie, starodrzew;
ruiny zamku, otoczenie z drzewostanem.

Burmistrzowie Dobczyc

Burmistrzowie Dobczyc od 1990^[10]

Marcin Pawlak (1990–1998)
Leszek Soboń (1998–2002)
Marcin Pawlak (2002–2015)
Paweł Machnicki (2015–2018)^[11]
Tomasz Suś (od 2018)

Turystyka

Znajduje się tu Jezioro Dobczyckie – sztuczny zbiornik wodny na Rabie (woda dla Krakowa i okolic), hotel, a także Muzeum Regionalne PTTK. 1 czerwca 2014 r. zdecydowano się na otwarcie zapory na Jeziorze Dobczyckim dla ruchu turystycznego^[12]. W latach 2014–2020 planuje się stopniowe zagospodarowywanie terenów wokół jeziora, głównie do celów edukacyjnych, turystycznych oraz na potrzeby sportów i rekreacji wodnej^[13].

Sport

W mieście działa klub piłkarski Raba Dobczyce utworzony w 1922 r. Barwami klubowymi „Raby” są niebieski i biały.

Od 1993 r. w Dobczycach organizowany jest coroczny Międzynarodowy Festiwal Szachowy pamięci Józefa Dominika, urodzonego w tym mieście polskiego szachisty.

Od 2010 r. swoją działalność rozpoczął klub siatkarski „Feniks”. Barwami klubowymi „Feniksa” są czerń i czerwień.

W 2013 r. powstało Stowarzyszenie Dobczycki Klub Biegacza. Z inicjatywy stowarzyszenia powstała siłownia plenerowa. Stowarzyszenie organizuje również corocznie Bieg Dobczycki.

Demografia

Piramida wieku mieszkańców Dobczyc w 2014 roku^[14].

Wspólnoty wyznaniowe

Kościół rzymskokatolicki:
- kościół pw. Matki Bożej Wspomożenia Wiernych
Świadkowie Jehowy:
- zbór Dobczyce (Sala Królestwa Myślenice)^[15].

Współpraca międzynarodowa

Miasta partnerskie^[16]:

Galeria

Zapora wodna
Rynek
Pozostałości bramy miejskiej
Ulica Kilińskiego

Ludzie związani z Dobczycami

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Dobczycami.

Zobacz też

Synagoga w Dobczycach

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2024 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 22 lipca 2024 [dostęp 2024-10-23] (pol.).
↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 28–29.
↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 95.
↑ ^a ^b Leszczyńska-Skrętowa 1980 ↓.
↑ Kronika, Czas 1864 nr 1 (1 IV) .
↑ Katarzyna Dominik, Historia rzemiosła dobczyckiego od XV do XX wieku, „Histmag.org”, 24 stycznia 2009.
↑ BS Dobczyce - O Banku [online], www.bsdobczyce.pl [dostęp 2022-02-12] .
↑ Historia pomocy – Rodzina Strzeleckich | Polscy Sprawiedliwi [online], sprawiedliwi.org.pl [dostęp 2021-11-26] .
↑ Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-12-07] .
↑ Historia powiatu myślenickiego. myslenicki.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-01-14)]..
↑ Paweł Machnicki nowym burmistrzem Dobczyc
↑ Otwarcie zapory w Dobczycach dla ruchu turystycznego..
↑ Strategia zrównoważonego rozwoju powiatu myślenickiego na lata 2014–2020. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-15)].
↑ Dobczyce w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-10] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-20] .
↑ Miasta Partnerskie | Serwis Informacyjny Gminy Dobczyce [online], www.dobczyce.pl [dostęp 2021-08-19] .

Bibliografia

Zofia Leszczyńska-Skrętowa: Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, Cz. I, zesz. 3, (Ciecierzyn – Dubie), hasło: „Dobczyce”. Wrocław: Ossolineum, 1980, s. 560–564. ISBN 83-04-00129-2.

Linki zewnętrzne

Dobczyce w Słowniku historyczno-geograficznym województwa krakowskiego w średniowieczu (online)
Dobczyce, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 59 .
Dobczyce – strona internetowa miasta
Katarzyna Dominik, Historia rzemiosła dobczyckiego od XV do XX wieku (histmag.org), 24 stycznia 2009.
Historia Żydów w Dobczycach na portalu Wirtualny Sztetl

[PopulacjaPowierzchnia-1] Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2024 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 22 lipca 2024 [dostęp 2024-10-23] (pol.).

[2] Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 28–29.

[3] Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 95.

[CITEREFLeszczyńska-Skrętowa1980-4] Leszczyńska-Skrętowa 1980 ↓.

[5] Kronika, Czas 1864 nr 1 (1 IV) .

[6] Katarzyna Dominik, Historia rzemiosła dobczyckiego od XV do XX wieku, „Histmag.org”, 24 stycznia 2009.

[7] BS Dobczyce - O Banku [online], www.bsdobczyce.pl [dostęp 2022-02-12] .

[8] Historia pomocy – Rodzina Strzeleckich | Polscy Sprawiedliwi [online], sprawiedliwi.org.pl [dostęp 2021-11-26] .

[:rejestr-9] Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-12-07] .

[10] Historia powiatu myślenickiego. myslenicki.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-01-14)]..

[11] Paweł Machnicki nowym burmistrzem Dobczyc

[12] Otwarcie zapory w Dobczycach dla ruchu turystycznego..

[13] Strategia zrównoważonego rozwoju powiatu myślenickiego na lata 2014–2020. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-15)].

[populacja2016-14] Dobczyce w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-10] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[15] Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-20] .

[16] Miasta Partnerskie | Serwis Informacyjny Gminy Dobczyce [online], www.dobczyce.pl [dostęp 2021-08-19] .

[a-17] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f podczas okupacji 1939–45 włączono do Landkreis Krakau

[b-18] ↑ ^a ^b ^c ^d podczas okupacji 1939–45 włączono do Landkreis Neumarkt

[a-19] Kursywą opisano gminy utworzone przez władze hitlerowskie.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[A]

[B]

[A]

Miasto	Dobczyce
Wsie	Bieńkowice Brzezowa Brzączowice Dziekanowice Kornatka Kędzierzynka Niezdów Nowa Wieś Rudnik Sieraków Skrzynka Stadniki Stojowice
Integralne części wsi	Bór Brzegi Brzeziny Burletka Bystrzyca Dębnik Dulany Dział Działy Dziekanka Dziudża Dziurak Gaik Gaiska (Bieńkowice) Gaiska (Nowa Wieś) Gaj Górk Górkówka Grabowa Granice Kaszówka Kozińce Krzyżówki Osicze Pod Górą Pod Granicą Podlas Podlesie Porabie Przymiarki Rola Sarnulki Siciny Sikorzyniec Targoszyna Węgielnik Wiatrowice Wielka Góra (Bieńkowice) Wielka Góra (Nowa Wieś) Zabawie Zadziele Zalesie Zarabie Zbyszkówka

Miasta na prawach powiatu	Kraków Nowy Sącz Tarnów
Miasta powiatowe	Bochnia Brzesko Chrzanów Dąbrowa Tarnowska Gorlice Limanowa Miechów Myślenice Nowy Targ Olkusz Oświęcim Proszowice Sucha Beskidzka Wadowice Wieliczka Zakopane
Miasta gminne	Alwernia Andrychów Biecz Bobowa Brzeszcze Bukowno Chełmek Ciężkowice Czarny Dunajec Czchów Dobczyce Grybów Jordanów Kalwaria Zebrzydowska Kęty Koszyce Krynica-Zdrój Krzeszowice Książ Wielki Libiąż Maków Podhalański Mszana Dolna Muszyna Niepołomice Nowe Brzesko Nowy Wiśnicz Piwniczna-Zdrój Rabka-Zdrój Radłów Ryglice Skała Skawina Słomniki Stary Sącz Sułkowice Szczawnica Szczucin Świątniki Górne Trzebinia Tuchów Wojnicz Wolbrom Zakliczyn Zator Żabno

Miasta	Dobczyce Myślenice Sułkowice
Gminy miejsko-wiejskie	Dobczyce Myślenice Sułkowice
Gminy wiejskie	Lubień Pcim Raciechowice Siepraw Tokarnia Wiśniowa

Przynależność wojewódzka	woj. krakowskie (1920–39) woj. krakowskie (1945–75)
Miasta / Prawa miejskie (1920–34 →)	Dobczyce (← od 1929) Jordanów (do 1923 → i ← od 1932) Myślenice
Miasteczka (1920–34)	Maków (do 1923 →)
Gminy miejskie (1920–39 i 1945–75)	Dobczyce^[A] (← od 1929) Jordanów^[B] (do 1923 → i ← 1932–55 →) Maków (do 1923 →) Myślenice^[A] Sułkowice (od 1969)
Osiedla (1954–72)	Sułkowice (1959–68)
Gminy wiejskie zbiorowe (1934–39, 1945–54 i 1973–75)	Bystra^[B] (do 1954) Dobczyce (od 1973) Gdów^[A] Lubień (od 1973) Łętownia^[B] (do 1954) Myślenice^[A] Pcim^[A] Raciechowice^[A] Siepraw (do 1939 i od 1945) Skawa^[B] (do 1954) Sułkowice (do 1939 i od 1945) Tokarnia (od 1973) Wiśniowa (do 1939 i od 1945)
Gromady (1954–72)	Borzęta (1954–60) Brzezowa (1954–61) Bysina (1954–68) Bystra (1954–55 →) Droginia (1954–72) Dobczyce (1961–72) Dziekanowice (1954–61) Gdów (1954–72) Głogoczów (1954–72) Gorzków (1954–57 →) Gruszów (1954–61) Harbutowice (← 1956–68) Jawornik (1954–60) Kojszówka (1954–55 →) Krzczonów (1954–61) Krzyszkowice (1954–61) Krzywaczka (1954–60) Kunice (1954–60) Lipnik (1954–61) Lubień (1954–72) Łętownia (1954–55 →) Myślenice (1960–72) Naprawa (1954–55 →) Osielec (1954–55 →) Pcim (1954–72) Polanka (1954–60) Raciechowice (1954–72) Rudnik (1954–68) Sidzina (1954–55 →) Siepraw (1954–72) Skawa (1954–72) Skomielna Biała (1954–68) Skomielna Czarna (1954–61) Spytkowice (1954–55 →) Stadniki (1954–61) Stróża (1954–72) Sułkowice (1954–59) Sułkowice (1969–72) Tenczyn (1954–61) Tokarnia (1954–72) Toporzysko (1954–55 →) Trzebunia (1954–61) Trzemeśnia (1954–72) Węglówka (1954–60) Wiśniowa (1954–72) Wola Radziszowska (1954–68 (→)) Zakliczyn (1954–61) Zegartowice (1954–72) Zręczyce (1954–61)