Adolf Warski

Adolf Warski

Adolf Warski (1928)
Data i miejsce urodzenia	20 kwietnia 1868 Warszawa, Królestwo Polskie
Data i miejsce śmierci	21 sierpnia 1937 Moskwa, RFSRR, ZSRR
Poseł I kadencji Sejmu (II RP)
Okres	od stycznia 1926 do 27 listopada 1927
Przynależność polityczna	Komunistyczna Partia Polski

Adolf Warski, właściwie Adolf Jerzy Warszawski, pseudonim „Jan z Czerniakowskiej”, „Michałkowski”, „Jelski” (ur. 20 kwietnia 1868 w Warszawie, zm. 21 sierpnia 1937 w Moskwie) – polski działacz robotniczy i komunistyczny żydowskiego pochodzenia, dziennikarz i publicysta, poseł na Sejm I kadencji (1922–1927).

Życiorys

Wczesna działalność

Jako uczeń uczestniczył w tajnych kółkach samokształceniowych. W 1886 został członkiem tzw. I Proletariatu, a w 1889 był jednym z założycieli Związku Robotników Polskich. W 1891 został aresztowany i osadzony w X Pawilonie Cytadeli. Po zwolnieniu za kaucją w 1892 udał się na emigrację do Paryża. W Zurychu zbliżył się do socjaldemokratycznego kółka studenckiego, w którym dominowali Róża Luksemburg i Leon Jogiches. W 1893 roku zostaje, obok Juliana Marchlewskiego, redaktorem naczelnym pisma grupy zurychskiej "Sprawa Robotnicza"

W 1893 był jednym z założycieli SDKPiL (członek Zarządu Głównego). Na przełomie XIX i XX wieku działał w Niemczech, współpracując z Różą Luksemburg. Pierwotnie zwolennik jej poglądów na kwestie narodowe. Był delegatem SDKPiL na II Zjazd Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji. Uczestnik rewolucji w latach 1905–1907, redaktor „Robotnika”, „Czerwonego Sztandaru” i „Sprawy Robotniczej”. W listopadzie 1905 roku, na krajowej konferencji partyjnej odbytej w Warszawie jest (obok Leona Jogichesa) autorem programu żądającego pełnej autonomii dla Królestwa Polskiego, które miałoby być republiką parlamentarno - demokratyczną. Więziony przez władze carskie. W latach 1906–1911 będąc członkiem ZG SDKPiL i głównym współpracownikiem dominującego w partii Jogichesa - Tyszki, faktycznie współkieruje partią. Na V Zjeździe SDPRR wybrany na członka Komitetu Centralnego. W tym czasie zwolennik równego dystansu SDKPiL wobec bolszewików i mienszewików w SDPRR. Krótko po wybuchu wojny działał w Sosnowcu wydając pismo partyjne "Głos Robotniczy". Na przełomie 1914 i 1915 roku udał się do Szwajcarii. Na konferencji w Zimmerwaldzie (1915) był jednym z reprezentantów polskiej radykalnej lewicy; nie popierał dążeń bolszewików do rozbicia partii lewicowych i wyłonienia z nich "rewolucyjnego jądra". W "ruchu zimmerwaldzkim" reprezentował niemieckich radykałów - Związek Spartakusa na czele z Różą Luksemburg i Karlem Liebknechtem. W 1916 roku przybył do Warszawy ze Szwajcarii i podjął robotę partyjną ale niedługo potem został aresztowany. Zaocznie wybrany do nowego Zarządu Głównego SdKPiL wybranego w listopadzie tego roku (na kongresie łączącym wszystkie frakcje w partii). 13 grudnia 1918 roku, na dzień przed zjednoczeniem SDKPiL z PPS - Lewicą opublikował artykuł w którym bardzo krytycznie odniósł się wobec bezprogramowości SDKPiL względem nowopowstającego państwa polskiego,oraz skrytykował bezrefleksyjny radykalizm SDKPiL.

Po I wojnie światowej

W 1918 współzałożyciel Komunistycznej Partii Robotniczej Polski (potem - KPP); był m.in. członkiem komitetu składającego się z czołowych działaczy SDKPiL oraz PPS - Lewicy, który przed zjednoczeniem partii miał opracować przyszły jej program. To na jego wniosek dodano w nazwie partii "Robotnicza" by odróżnić się od partii rosyjskich bolszewików. Na zjeździe zjednoczeniowym zagroził wystąpieniem z partii jeżeli program partii będzie przewidywał istnienie Polski tylko jako autonomicznej części sfederalizowanej radzieckiej republiki rosyjskiej. Na zjeździe zjednoczeniowym nie wybrano Warskiego do nowych władz partii, został jedynie członkiem Centralnej Redakcji. Członek KC KPRP (potem KPP) od 1920 r..i Biura Politycznego w latach 1926–1929. Po przybyciu do kraju pracował pierwotnie w Ministerstwie Opieki Społecznej. Przywódca „większości” w KPP. Poseł na Sejm I kadencji (mandat objął w styczniu 1926 po rezygnacji Stefana Królikowskiego). W 1929 podczas VI Plenum KC KPP został oskarżony o „odchylenia prawicowe” i odsunięty od władzy. W 1930 uczestniczył w V Zjeździe KPP, podczas którego został przez Komintern odsunięty od funkcji partyjnych. Członek Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (bolszewików). Przebywał w Moskwie, gdzie podjął pracę w Instytucie Marksa-Engelsa-Lenina, następnie otrzymał rentę specjalną.

Skazanie i rehabilitacja

Grób symboliczny Adolfa Warskiego na Cmentarzu Bródnowskim.

Podczas „wielkiej czystki”, 12 lipca 1937 został aresztowany przez NKWD.

Jak pisał o Warskim w swoich wspomnieniach Wacław Solski "Zwariował przed śmiercią w wiezieniu, wydawało mu się, że go aresztowali hitlerowcy, że jest w Berlinie i na badaniach mówił tylko po niemiecku. Ale nie jestem pewien czy istotnie zwariował. Może to było z jego strony jakąś formą protestu czy demonstracji albo tragiczną drwiną.

21 sierpnia 1937 Kolegium Wojskowe Sądu Najwyższego ZSRR skazało go na karę śmierci za przynależność do organizacji szpiegowsko-terrorystycznej POW. Stracony tego samego dnia. Został skremowany w krematorium na Cmentarzu Dońskim, prochy pochowano anonimowo.

Zrehabilitowany został 29 kwietnia 1955 postanowieniem Kolegium Wojskowego SN ZSRR.

Upamiętnienie

W latach 1959–1990 Warski był patronem Stoczni Szczecińskiej. Jego imieniem został także nazwany statek – drobnicowiec typu B-54/III ze Stoczni Szczecińskiej im. A. Warskiego. Grób symboliczny Adolfa Warskiego znajduje się na cmentarzu Bródnowskim w Warszawie (kwatera 51A-V-26).

Potomkowie

Jego wnukiem był Władysław Krajewski, prawnukiem jest Stanisław Krajewski.

Bibliografia

• Adolf Warski, Wybór pism i przemówień, t. I-II, wyd. Książka i Wiedza, Warszawa 1958.
• Teodora Feder, Adolf Warski, wyd. Książka i Wiedza, Warszawa 1986.

Linki zewnętrzne

• Nazwy do zmiany / ul. Warskiego Adolfa na stronie IPN