63,5 mm armata Baranowskiego
 Armata Baranowskiego w Muzeum Artylerii Finlandii | |
| Dane podstawowe | |
| Państwo | |
|---|---|
| Producent | |
| Rodzaj |
działo polowe, działo górskie |
| Historia | |
| Prototypy |
1876 |
| Produkcja seryjna |
1878 |
| Wyprodukowano |
ponad 200 |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Kaliber |
63,5 mm (2,5 cala) |
| Nabój | |
| Długość lufy |
1260 mm (19,8 kal.) |
| Donośność |
1,8 km |
| Prędkość pocz. pocisku |
329–372 m/s |
| Kąt ostrzału |
-10° do +20° (w pionie) |
| Szybkostrzelność |
5 strz./min. |
| Obsługa |
4 na okręcie, 16 w roli działa desantowego |
63,5 mm armata desantowa Baranowskiego – rosyjskie działo konstrukcji Władimira Baranowskiego, strzelające amunicją zespoloną, którego można było używać na podstawie okrętowej lub na lawecie polowej. Jedna z pierwszych armat z łożem wyposażonym w oporopowrotnik. Wykorzystywane głównie przez kompanie desantowe okrętów carskiej floty.
Konstrukcja i dane techniczne
[edytuj | edytuj kod]Działo miało zamek śrubowy z mechanizmem uderzeniowym napinającym się samoczynnie przy otwieraniu zamka; w przypadku niewypału bijnik można było napiąć ponownie bez otwierania zamka. Zamek wyposażony był w wyrzutnik łusek oraz bezpiecznik eliminujący możliwość oddania strzału w przypadku niecałkowitego jego zamknięcia. Konstrukcja ta była, jak na swoje czasy, bardzo nowoczesna i miała wiele cech wykorzystywanych przez późniejsze konstrukcje[1].
Działo miało kaliber 63,5 mm (2,5 cala), lufę o długości 1260 mm (19,8 kal.), o długości przewodu lufy 1070 mm, z czego 778 mm było gwintowane. Liczba bruzd gwintu wynosiła 20, a skok 1/30 kalibrów. Masa lufy wynosiła 106 kg, z czego sam zamek 8,4 kg[2]. Lufa była stalowa, otoczona płaszczem z czopami, którą można było łatwo przenieść z podstawy na podstawę. By zdjąć działo z podstawy morskiej i przenieść na lawetę kołową wystarczyło poluzować jeden uchwyt[3].
Lawety kołowe w zależności od wersji różniły się detalami konstrukcji, ale wszystkie wyposażone były w hydrauliczny opornik i sprężynowy powrotnik, oraz śrubowy układ podniesienia[2]. Podstawę morską stanowił cokół przytwierdzany bezpośrednio do pokładu okrętu za pomocą trzech śrub[3]. W cokole umieszczony był pionowy oporopowrotnik, z hydraulicznym opornikiem na dole i zamontowanym nad nim sprężynowym powrotnikiem. Śrubowy mechanizm podniesieniowy pozwalał na prowadzenie ognia w zakresie -10° do +20° podniesienia lufy[4]. Przy montowaniu działa na łodzi, spoczywało ono na lawecie kołowej, przy czym same koła zdejmowano, osie mocowano w specjalnych uchwytach na burtach, a ogon łoża – do dna łodzi[3].
Wysoką szybkostrzelność działo zawdzięczało m.in. użyciu naboi zespolonych. Łuski wykonywano ze zwijanej blachy, z przytwierdzanym stalowym dnem, w którym znajdowało się gniazdo zapłonnika. Ta niedoskonała technologia budziła obawy, co do wytrzymałości nabojów – podczas kampanii w 1877 roku, część łusek uległa uszkodzeniom. W 1879 roku, podczas testowania takiego uszkodzonego naboju, zginął konstruktor działa[4].
Do armaty używano wybuchowych granatów o masie 2,55 kg z 90 gramowym ładunkiem prochu oraz 3-kilogramowych szrapneli z ładunkiem 56 kul i dziesięciosekundowym opóźniaczem. Maksymalny dystans strzału wynosił 1830 m, przy 372 m/s prędkości wylotowej i kącie podniesienia lufy 10° dla granatu, lub odpowiednio 329 m/s i 6° dla szrapnela[2].
Historia konstrukcji i użycia
[edytuj | edytuj kod].jpg)
Działo skonstruował Władimir Baranowski, gdy pracował w zakładach Nobla, gdzie m.in. ulepszył działa systemu Gatlinga[4]. Obejrzawszy 28 grudnia 1876 roku nową armatę Baranowskiego, admirał, książę Konstanty nakazał sporządzić dla niej podstawę okrętową[3]. Pierwsze zamówienie na 10 dział dla marynarki złożono 25 kwietnia 1878 roku, a w 1882 przyjęto ją oficjalnie na wyposażenie. W 1899 na wyposażeniu marynarki było ich 60, w 1901 – 125. Podstawy do dział wytwarzała fabryka braci Baranowskich i zakłady metalowe w Sankt-Petersburgu, a same działa Zakłady Obuchowskie[2]. Wyprodukowano 148 dział dla marynarki[2], 60 w wersji górskiej i 6 – lekkiej artylerii konnej[5].
Po raz pierwszy armat tych użyto doświadczalnie podczas wojny rosyjsko-tureckiej w latach 1877–1878, gdy sformowano z nich sześciodziałową baterię konną[4]. Łuski nabojów wówczas okazały się wrażliwe na uszkodzenia mechaniczne. Podczas badań zwróconej uszkodzonej amunicji w 1879 roku nastąpił wybuch, w którym zginął Baranowski, co spowodowało zahamowanie rozwoju tego systemu dla wojsk lądowych[4].
Armaty Baranowskiego znajdowały się na wyposażeniu okrętów floty carskiej. Na części z nich mogły być montowane na podstawie morskiej, a na części były przenoszone tylko z lawetami kołowymi do użytku lądowego (np. krążownikach typu Diana)[6]. Przykładowo, krążowniki typu Diana przenosiły dwie armaty z zapasem 1440 nabojów[6], a mniejsze jednostki, jak kanonierka Koriejec – jedną[7]. Załogę działa na okręcie stanowiło czterech ludzi. Każda kompania desantowa wyposażona była w dwie armaty Baranowskiego i jeden wóz amunicyjny. Obsługa na lądzie składała się z 19 ludzi: dowodzącego podoficera, dwóch dowódców armat, ośmiu ludzi do ciągnięcia działa i ośmiu do ciągnięcia wózka amunicyjnego[2][3].
Działa używane były przez oddziały desantowe rosyjskich okrętów podczas powstania bokserów. Dwie takie armaty miał rosyjski kontyngent wchodzący w skład ekspedycji Seymoura[8], kolejne dwa były na wyposażeniu oddziałów, które w czerwcu ruszyły na pomoc oblężonym w Pekinie[9]. Też w trakcie tego powstania oddział z kanonierki „Otważnyj” z armatą Baranowskiego uczestniczył w obronie Yingkou[10].
W czasie wojny rosyjsko japońskiej w działa Baranowskiego wyposażona była m.in. obrona Wysp Komandorskich[3]. Armaty wykorzystywano też w obronie Port Artura – według stanu na 17 czerwca 1904 roku w twierdzy było ich 24[11], a w czasie walk dalsze zdejmowano z okrętów dla wzmocnienia obrony lądowej, np. z pancernika „Siewastopol” (6 dział)[12]. Także oddziały piechoty morskiej we Władywostoku miały 8 dział na stanie[13]. Działania wojenne wykazały jednak nikłą przydatność tych armat i w latach 1907–1908 zostały wycofane z uzbrojenia marynarski i zdane na złom[3].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Андрей Александрович (Andriej Aleksandrowicz) Нилус (Niłus): История материальной части артиллерии (Istorija matierialnoj czasti artiłlerii). П. П. Сойкина (P. P. Sojkina), 1904, s. 287–289.
- ↑ a b c d e f Александр Борисович (Aleksandr Borisowicz) Широкорад (Szyrokorad): Энциклопедия отечественной артиллерии (Encykłopiedija otieczestwiennoj artiłlerii). Mińsk: Charvest, 2000, s. 351–353. ISBN 978-985-433-703-6.
- ↑ a b c d e f g Александр Борисович (Aleksandr Borisowicz) Широкорад (Szyrokorad): Корабельная артиллерия российского флота 1867–1922 г. (Korabielnaja artiłlerija rossijskogo fłota 1867–1922 g.). Чехов (Czechow), 1997, s. 6.
- ↑ a b c d e Барановский, Владимир Степанович (Baranowskij, Władimir Stiepanowicz). W: Военная энциклопедия (Wojennaja encykłopiedija). T. 4: Б (Blanc) порох – Бомба. Иван Дмитриевич Сытин, 1911, s. 388.
- ↑ Барановского, П. В., наследников, механический завод (Baranowskogo, P. W., naslednikow, miechaniczeskij zawod). W: Военная энциклопедия (Wojennaja encykłopiedija). T. 4: Б (Blanc) порох – Бомба. Иван Дмитриевич Сытин, 1911, s. 387–388. [dostęp 2024-11-26].
- ↑ a b Wiktor Nowikow, Aleksandr Siergiejew: Bogini Rossijskogo fłota «Awrora», «Diana», «Pałłada». Moskwa: Jauza / Kollekcyja / EKSMO, 2009, s. 38. ISBN 978-5-699-33382-0. (ros.).
- ↑ Szyrokorad 2003 ↓, s. 116.
- ↑ Szyrokorad 2003 ↓, s. 113.
- ↑ Szyrokorad 2003 ↓, s. 118.
- ↑ Szyrokorad 2003 ↓, s. 134.
- ↑ Szyrokorad 2003 ↓, s. 293.
- ↑ Szyrokorad 2003 ↓, s. 385.
- ↑ Szyrokorad 2003 ↓, s. 428.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Александр Борисович (Aleksandr Borisowicz) Широкорад (Szyrokorad): Падение Порт-Артура (Padienije Port-Artura). Ермак (Jermak), 2003. ISBN 5-9577-0077-0.