61 Cygni
 Ruch gwiazd: sekwencja zdjęć w rocznych odstępach | |||||||||||||||||||||
| Dane obserwacyjne (J2000) | |||||||||||||||||||||
| Gwiazdozbiór | |||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Rektascensja |
21h 06m 53,940s[1] | ||||||||||||||||||||
| Deklinacja |
+38° 44′ 57,90″[1] | ||||||||||||||||||||
| Paralaksa (π) | |||||||||||||||||||||
| Odległość | |||||||||||||||||||||
| Wielkość obserwowana (pasmo V) |
|||||||||||||||||||||
| Ruch własny (RA) | |||||||||||||||||||||
| Ruch własny (DEC) |
3249,99 ± 0,25 mas/rok[1] | ||||||||||||||||||||
| Prędkość radialna |
−65,82 ± 0,06 km/s[1] | ||||||||||||||||||||
| Charakterystyka fizyczna | |||||||||||||||||||||
| Rodzaj gwiazdy |
karzeł | ||||||||||||||||||||
| Typ widmowy |
K5 V[1] | ||||||||||||||||||||
| Masa | |||||||||||||||||||||
| Promień | |||||||||||||||||||||
| Wielkość absolutna | |||||||||||||||||||||
| Jasność | |||||||||||||||||||||
| Temperatura |
4450 K[2] | ||||||||||||||||||||
| Charakterystyka orbitalna | |||||||||||||||||||||
| Krąży wokół | |||||||||||||||||||||
| Półoś wielka |
6160[3] pc | ||||||||||||||||||||
| Mimośród |
0,4638[3] | ||||||||||||||||||||
| Alternatywne oznaczenia | |||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||
| Dane obserwacyjne (J2000) | |||||||||||||||
| Gwiazdozbiór |
Łabędź | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Rektascensja |
21h 06m 55,264s[4] | ||||||||||||||
| Deklinacja |
+38° 44′ 31,36″[4] | ||||||||||||||
| Paralaksa (π) | |||||||||||||||
| Odległość | |||||||||||||||
| Wielkość obserwowana (pasmo V) |
|||||||||||||||
| Ruch własny (RA) | |||||||||||||||
| Ruch własny (DEC) |
3155,759 ± 0,098 mas/rok[4] | ||||||||||||||
| Prędkość radialna |
−64,248 ± 0,0009 km/s[4] | ||||||||||||||
| Charakterystyka fizyczna | |||||||||||||||
| Rodzaj gwiazdy |
karzeł | ||||||||||||||
| Typ widmowy |
K7 V[4] | ||||||||||||||
| Masa | |||||||||||||||
| Promień | |||||||||||||||
| Wielkość absolutna | |||||||||||||||
| Jasność | |||||||||||||||
| Temperatura |
4120 K[2] | ||||||||||||||
| Charakterystyka orbitalna | |||||||||||||||
| Krąży wokół |
61 Cygni A | ||||||||||||||
| Półoś wielka | |||||||||||||||
| Okres orbitalny | |||||||||||||||
| Alternatywne oznaczenia | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
61 Cygni – gwiazda w gwiazdozbiorze Łabędzia, znajdująca się w odległości ok. 11,4 lat świetlnych od Słońca. Jest to jedna z najbliższych gwiazd podwójnych.
Charakterystyka obserwacyjna
[edytuj | edytuj kod]
61 Cygni jest słabo widoczna gołym okiem, jako obiekt o wielkości ok. 4,8m[2]. Jej podwójność odkrył w 1659 gdański astronom Jan Heweliusz[6]. Lepiej udokumentowane obserwacje poczynił w 1753 roku James Bradley, a w 1792 Giuseppe Piazzi zwrócił uwagę na jej duży ruch własny, sugerujący niewielką odległość od Słońca, w związku z czym przezwał ją „Latającą gwiazdą” (wł. Stella Volante)[7][8]. W 1838 roku Friedrich Wilhelm Bessel zmierzył jej paralaksę roczną, co było historycznie pierwszym przypadkiem przeprowadzenia takiego pomiaru[2][7][9].
Dwa składniki 61 Cygni okrążają się wzajemnie po orbitach. W 1753 dzieliła je odległość 19,6 sekundy kątowej, a w 2019 roku było to ok. 31,8″[10]. W pobliżu układu jest widocznych wiele innych, niezwiązanych obiektów o innym ruchu własnym[10].
Charakterystyka fizyczna
[edytuj | edytuj kod]
Układ 61 Cygni tworzą dwie bardzo podobne gwiazdy, pomarańczowe karły należące do typu widmowego K[1][4].
Jaśniejszy składnik to 61 Cygni A, gwiazda typu widmowego K5 V[1]. Ma jasność ok. 15% jasności Słońca i temperaturę 4450 K[2]. Jego masa to około 60% masy Słońca, a promień jest równy ok. 65% promienia Słońca[2]. Słabszy składnik 61 Cygni B jest karłem o typie widmowym K7 V, o temperaturze 4120 K i jasności równej ok. 9% jasności Słońca[2]. Masa tej gwiazdy to pół masy Słońca, a jej promień jest równy ok. 60% promienia Słońca[2].
Obydwa składniki układu są gwiazdami zmiennymi – 61 Cygni A jest gwiazdą zmienną typu BY Draconis[1], zaś 61 Cygni B gwiazdą rozbłyskową[4]. Gwiazdy obiegają wspólny środek masy w czasie ok. 650 lat; dystans jaki je dzieli to średnio 85 au[2]. Nie są znane planety krążące wokół żadnej z tych gwiazd, chociaż w połowie XX wieku postulowano istnienie planety okrążającej 61 Cyg A na podstawie astrometrii[11].
61 Cygni jest gwiazdą o jednym z największych ruchów własnych: ponad 5 sekund kątowych na rok[1][4]. Tylko 6 innych gwiazd ma większy ruch własny, żadna z nich nie jest jednak widoczna gołym okiem[12]. Wynika to częściowo z niewielkiej odległości od Układu Słonecznego, ale także z dużej prędkości ruchu gwiazdy względem Słońca – układ 61 Cygni mija je z prędkością względną 108 km/s[2].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i j k l 61 Cyg A w bazie SIMBAD (ang.)
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Jim Kaler: 61 Cygni. STARS, 2009-07-08. [dostęp 2021-09-28]. (ang.).
- ↑ a b c Anderson E., Francis C.: HIP 104214. [w:] Extended Hipparcos Compilation (XHIP) [on-line]. VizieR, 2012. [dostęp 2021-09-28]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k 61 Cyg B w bazie SIMBAD (ang.)
- ↑ Anderson E., Francis C.: HIP 104217. [w:] Extended Hipparcos Compilation (XHIP) [on-line]. VizieR, 2012. [dostęp 2021-09-28]. (ang.).
- ↑ Stanisław Brzostkiewicz, Chronologia dzieła i życia Jana Heweliusza, „Urania”, 1/1961, 1961, s. 14 (pol.).
- ↑ a b Mary Murray Hopkins, The Parallax of 61 Cygni, „Journal of the Royal Astronomical Society of Canada”, 10, 1916, s. 498–504, Bibcode: 1916JRASC..10..498H.
- ↑ Larry Sessions, Shireen Gonzaga, Why 61 Cygni is nicknamed Flying Star [online], EarthSky, 4 sierpnia 2021 (ang.).
- ↑ Praca zbiorowa: Kosmos. Warszawa: Buchmann Sp. z o.o., 2012, s. 364. ISBN 978-83-7670-323-7.
- ↑ a b Mason et al.: WDS J21069+3845AB. [w:] The Washington Double Star Catalog [on-line]. VizieR, 2014.
- ↑ 61 Cygni 2. SolStation. [dostęp 2021-09-29]. (ang.).
- ↑ High Proper Motion Stars: Interesting Areas. [w:] Hipparcos [on-line]. Europejska Agencja Kosmiczna. [dostęp 2021-09-28]. (ang.).