Żółtosocza strzałkowata

Żółtosocza strzałkowata
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	żabieńcowce
Rodzina	obrazkowate
Podrodzina	Aroideae
Rodzaj	żółtosocza
Gatunek	Żółtosocza strzałkowata
	Nazwa systematyczna
	Xanthosoma sagittifolium Schott; Melet. Bot. 19. (1832).
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Żółtosocza strzałkowata^[4] (Xanthosoma sagittifolium) – gatunek roślin pochodzący z północnej części Ameryki Południowej i rejonu karaibskiego. Rośliny te uprawiane są dla jadalnych bulw oraz jako rośliny ozdobne. Gatunek jest typowym dla rodzaju żółtosocza^[5] z rodziny obrazkowatych.

Morfologia

Roślina zielna o dużych strzałkowatych liściach, mocno wciętych u nasady, o długości 60–120 cm. Gatunek podobny: kolokazja jadalna (ma mniej wcięte liście).

Zastosowanie

Rośliny jadalne: Gatunek jest uprawiany przemysłowo z uwagi na bogate w skrobię bulwy o długości około 20 cm. Pędy te w stanie surowym są cierpkie, a spożyte na surowo powodują zapalenie przewodu pokarmowego. Spożywa się je po ugotowaniu lub smażeniu w głębokim oleju (jak frytki). Na Kubie osoby z łagodnymi wrzodami przewodu pokarmowego stosują dietę z gotowanych bulw tej rośliny. Na Wyspach Karaibskich oraz w Azji gatunek ten uprawia się również z uwagi na jadalne liście, które są spożywane jako jarzyna sałatkowa^[6].; Bulwy zawierają od 15 do 39% węglowodanów, 2 do 3% białka i 70 do 77% wody^[7].; Uprawa żółtosoczy strzałkowatej była szeroko rozpowszechniona w Ameryce już w czasach odkrycia tych ziem przez Krzysztofa Kolumba. Obecnie gatunek ten uprawiany jest nie tylko w Ameryce, ale również w Afryce, Azji, Australazji i Europie. Nazwa zwyczajowa bulw tego gatunku to cocoyam (ang.), malanga, tannia lub yautia (hiszp.)^[7].

Rośliny ozdobne: Gatunek z uwagi na ozdobne i efektownie unerwione liście, uprawiany jest również jako roślina ozdobna, szczególnie w paludariach, a w krajach o ciepłym klimacie także jako roślina ogrodowa.

Uprawa

Wymagania^[8]: Rośliny z tego gatunku wymagają miejsc ciepłych i nasłonecznionych, a także wysokiej wilgotności powietrza. Podłoże powinno być lekkie, żyzne, stale wilgotne; najlepsza jest mieszanka torfu, ziemi inspektowej i piasku. Temperatura w lecie powinna wynosić od 18 do 30 °C, a w zimie od 12 do 15 °C. Rozmnażanie polega na wysiewie nasion, podziale kłącza lub wysadzaniu bulw przybyszowych.

Produkcja na świecie^[7]: Przemysłowo gatunek uprawiany jest jako roślina roczna. Sadzonki z nasion, podzielone bulwy lub bulwy przybyszowe wysadzane są w ziemnych kopcach, na głębokości powyżej 5 cm, aby ograniczyć tworzenie przypowierzchniowych bulw przybyszowych, ograniczających wydajność produkcji. Na hektarze sadzi się od 10000 do 30000 roślin. Szeroko rozpowszechnione jest chemiczne i organiczne nawożenie upraw, osiągające ponad pół tony nawozu na hektar. Zbiór następuje po 8–12 miesiącach i osiąga od 7 do 30 ton z hektara. Przed wprowadzeniem do obrotu bulwy są myte, suszone i dezynfekowane, a następnie chłodzone. W małych plantacjach zbiera się wyłącznie bulwy przybyszowe.

Produkcja światowa w roku 2008 wyniosła 393 134 ton. Głównymi producentami są: Kuba (240 000 ton), Wenezuela (79 101 ton), Peru (30 444 ton) i Dominikana (21 801 ton)^[9].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2012-02-22] (ang.).
↑ Xanthosoma sagittifolium. The Plant List. [dostęp 2012-02-22].
↑ Jens Rohwer: Atlas roślin tropikalnych. Wyd. 1. Warszawa: Horyzont, 2002. ISBN 83-7311-378-9.
↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2010-05-24]. (ang.).
↑ Stephen K. O'Hair: Tropical Root and Tuber Crops. [dostęp 2010-05-26].
↑ ^a ^b ^c J.E. Hernándo Bermejo i J. León (red.). Neglected Crops: 1492 from a Different Perspective. „Plant Production and Protection Series”. 26, s. 253-258, 1994. Rzym: FAO. [dostęp 2010-05-26].
↑ Jiří Haager: Mieszkanie w kwiatach: moje hobby. Warszawa: Polska Oficyna Wydawnicza "BGW", 1992. ISBN 83-7066-343-5.
↑ FAOSTAT. Crops Yautia (cocoyam). Food and Agriculture Organisation of the United Nations.

Bibliografia

Jens Rohwer: Atlas roślin tropikalnych. Warszawa: Horyzont, 2002. ISBN 83-7311-378-9.
Kirsten Albrecht Llamas: Tropical Flowering Plants. A Guide to Identification and Cultivation. Portland: Timber Press, 2003. ISBN 0-88192-585-3. (ang.).

Linki zewnętrzne

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2012-02-22] (ang.).

[3] Xanthosoma sagittifolium. The Plant List. [dostęp 2012-02-22].

[4] Jens Rohwer: Atlas roślin tropikalnych. Wyd. 1. Warszawa: Horyzont, 2002. ISBN 83-7311-378-9.

[5] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2010-05-24]. (ang.).

[hair-6] Stephen K. O'Hair: Tropical Root and Tuber Crops. [dostęp 2010-05-26].

[tannia-7] J.E. Hernándo Bermejo i J. León (red.). Neglected Crops: 1492 from a Different Perspective. „Plant Production and Protection Series”. 26, s. 253-258, 1994. Rzym: FAO. [dostęp 2010-05-26].

[Haager-8] Jiří Haager: Mieszkanie w kwiatach: moje hobby. Warszawa: Polska Oficyna Wydawnicza "BGW", 1992. ISBN 83-7066-343-5.

[9] FAOSTAT. Crops Yautia (cocoyam). Food and Agriculture Organisation of the United Nations.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]