Vasco da Gama

Vasco da Gama

Vasco da Gama o Vasco de Gama (Sines, 1460 o 1469 — Cochin, Índia, lo 24 de decembre de 1524) foguèt un navegador e explorador portugués. Dins l'Èra de las Grandas Descobèrtas, foguèt comandant de las primièras naus a navegar dirèctament d'Euròpa fins a Índia, dins lo pus long viatge oceanic fins a ara realizat, superior a un torn complet del monde per l'eqüator. A la fin de sa vida foguèt, per un cort periòde, governador de l'Índia Portuguesa amb lo títol de vicerei.

Jovença

Vasco da Gama nasquèt benlèu en 1460 o en 1469, a Sines, dins la còsta sud èst de Portugal, benlèu dins un ostal prèp de la glèisa de Nòstra Dama das Salas. Sines, un dels pichons pòrts de la còsta del Alentejo.

Vasco da Gama èra lo filh d'Estêvão da Gama, que foguèt en 1460 cavalièr de l'ostal de D. Fernando de Portugal, Duque de Viseu. D. Fernando lo nomenèt alcaide-mor (Cònsol Major) de Sines e li permetèt de recebre una pichona recepta dels impòstes sus la fabricacion de sabon a Estremoz. Estêvão da Gama foguèt maridat amb Dona Isabel Sodré, filha de João Sodré (tanben conegut coma João de Resende). Sodré, qu'èra d'ascendéncia anglesa, ligat amb l'Ostal del prince Diogo, Duc de Viseu, filh del rei D. Duarte I de Portugal e governador de l'Ordem Militar de Cristo (Ordre Militar del Crist).

Se sap pas gaire del començament de la vida de Vasco da Gama. L'istorian portugués Teixeira de Aragão mostrèt qu'estudièt a Évora, ont auriá aprés las matematicas e la navegacion. Es evident que Vasco da Gama coneissiá ben l'astronomia, e es possible qu'estudièt amb l'astronòm Abraão Zacuto.

En 1492, lo rei D. João II de Portugal envièt Vasco Gama al pòrt de Setúbal, al sud de Lisbona e dins l'Algarve per capturar de naus francesas en represalhas de las depredacions faitas en temps de patz contra la navegacion portuguesa - una tasca que Vasco da Gama efectuèt lèu e eficaçament.

Descobèrta de rotas maritimas cap a Índia (1497-1499)

Precedents

Viatge de Vasco da Gama (en negre) e los viatges anteriors de Pêro da Covilhã (irange) e Afonso de Paiva (blau), amb las rotas percorregudas abans que se separen en verd.

Dempuèi lo començament del sègle XV, jos l'impulsion de l'Infante D. Henrique, los portugueses aprigondiguèron la coneissença del litoral african. Dempuèi los ans 1460, l'objectiu èra de capitar a contornar l'extremitat sud del continent african per accedir atal a las riquesas d'Índia – pebre, argent e d'autras especialitats – en establissent una rota maritima de fisança. La Republica de Venècia dominèt una granda partida de las rotas comercialas entre Euròpa e Asia, e dempuèi 1453 la casuda de Constantinòple limitèt lo comèrci e argumentèt los còstes. Portugal pretendiá d'utilizar la rota iniciada per Bartolomeu Dias per bresar lo monopòli del comèrci mediterranèu.

Quand Vasco da Gama aguèt prèp de dètz ans, los plans de grandas traversadas foguèron a mand d'èsser concretats: Bartolomeu Dias tornèt de doblar lo Cap de Bona Esperança , aprèp qu'explorèt "Rio do Infante" (Great Fish River, dins actuala Africa del Sud) e aprèp que verifiquèt que la còsta desconeguda se espandiá al nòrd èst.

A la meteissa epòca faguèron fachas d'exploracions dins las tèrras dintre lo reialme de D. João II de Portugal, en avançant la teoria qu'Índia podriá èsser accessibla per mar a partir del Ocean Atlantic. Pêro da Covilhã e Afonso de Paiva foguèron enviats via Barcelona, Nàpols e Ròdes cap a Alexàndria, fins a Adèn, Ormoz e Índia.

Manquèt solament un navegador per verificar lo ligam entre las tròbas de Bartolomeu Dias e las de Pêro da Covilhã e Afonso de Paiva, per inventar una rota de comèrcis potencialament lucrativa per l'Ocean Indian. La tasca foguèt inicializada atribuida per D. João II a Estevão da Gama, paire de Vasco da Gama. Mentretant, moriguèron los dos, en julhet de 1497 lo comandament de l'expedicion foguèt donada pel novèl rei D. Manuel I de Portugal a Vasco da Gama, possiblamente tendent en compte lo seu esplech per aver protegit los interèsses comercials portugueses de depredacion dels franceses lo long de la Còsta d'Aur Africana.

Lo viatge

"São Gabriel", "São Rafael" e "Bérrio" c. de 1558. Ilustracion del "Roteiro da viagem" de Álvaro Velho.

Manuel I de Portugal confisèt a Vasco da Gama la carga de capitani principal de la flòta que, lo dissabte 8 de julhet de 1497, sarpèt de Belém a la descobèrta del camin maritim per Índia.

Foguèt una expedicion especialament exploradoira qu'emportèt las cartas del rei D. Manuel I dins los reialmes a visitar, Padrão (pilar de pèira amb las armas de Portugal) a plaçar, e que foguèt armejada per Bartolomeu Dias amb de produches que trobèt utils dins sos viatges per escambiar amb lo comèrci local. L'unic testimòni del viatge es un jornal de bòrd anonim, atribuit a Álvaro Velho:

I aviá prèp de cent setanta òmes, entre marins, soldats e religioses, repartits dins quatre vaissèls:

• São Gabriel,
• São Rafael
• Bérrio
• São Miguel

L'expedicion partiguèt de Lisbona, acompanhada per Bartolomeu Dias que seguissiá dins una caravèla cap a Mina, seguent la rota ja experimentada pels precedents exploradors lo long de la còsta africana, passant per Tenerife e l'archipèla del Cap Verd. Après qu'aguèron atenh la còsta de l'actuala Sierra Leone, Vasco da Gama se separèt cap al sud en nauta mar, passant linha de l'eqüator, contra los vents venent de l'oèst de l'Atlantic Sud, que Bartolomeu Dias ja identifiquèt en 1487. Aquesta manòbra de "volta do mar" (Torn de mar) capitèt e, lo 4 de novembre de 1497, l'expedicion atenguèt lo litoral african. Aprèp mai de tres meses, las naus naveguèron mai de 6000 quilomètres en nauta mar, lo viatge pus long jamai realizat en nauta mar.

Reproduccion de la crotz de Vasco da Gama al Cap de Bona Esperança.

Lo 16 de decembre, la flòta ja despassèt lo «rio do Infante» ("Great Fish River", dins l'actuala Sud-Africa) e naveguèt dins d'aigas fins alara desconegudas dels europèus. Lo jorn de Nadal, Gama e son equipatge bategèron la còsta ont arribèron del nom de Natal (Nadal) (actuala província KwaZulu-Natal de Sud-Africa).

Lo 2 de març de 1498, acabant l'entorn de la còsta africana, l'armada arribèt a la còsta de Moçambic, aprèp que sofriguèron fòrt mal temps e de Vasco da Gama reprimiguèt amb una man de fèrre una revòlta dels marins. Dins la còsta Èst Africana, los territòris contrarotlats pels musulmans fasián part de la ret del comèrci de l'Ocean Indian. En Moçambic encontrèron los primièrs mercants indians. Inicialament foguèron ben recebuts pel sultan, que los confondèt amb de musulmans e metèt a disposicion dos pilòts. Crenhent que la populacion foguèsse ostila contra los crestians, ensagèron de mantenir l'equivòca mas, aprèp una enséria mal entenduts, foguèron forçats per una multitud ostila a fugir de Moçambic, e sarpèron del pòrt tirant als canons contra la ciutat.

Lo pilòt que lo sultan de l'illa de Moçambic ofriguèt per los menar cap a Índia foguèt secretament encargat de liurar las naus portuguesas als moros en Mombasa. L'azard faguèt descobrir la tenda e Vasco da Gama poguèt continuar.

Pilar de Vasco da Gama a Melindi.

Sus las còstas de l'actual Kenya l'expedicion pilhèt naus mercants arabis desarmadas. Los portugueses foguèron los primièrs europèus a visitar lo pòrt de Mombasa, mas foguèron recebuts amb ostilitat e lèu partiguèron.

En febrièr de 1498, Vasco da Gama seguèt pel nòrd, desbarcant dins lo pòrt amistós de Melindi - rivala de Mombasa - ont foguèt ben recebut pel sultan que li procurèt un pilòt arabi, coneissent l'Ocean Indian, que sa coneissença dels vents de monçãos (monson) permetèt de guidar l'expedicion fins a Calicut, sus la còsta sud-oèst d'Índia. Las fonts divergisson sus l'identitat del pilòt, que siá un crestian, un musulman o un gojarat. Una istòria tradicionala descriu lo pilòt coma lo famós navegador arabi Ibn Majid, mas segon de contemporanèus, Majid seriá estat endacòm mai en aquel moment.

Arribada a Calicut

Arribada de Vasco da Gama a Calicut (ilustracion de l'edicion de "Os Lusíadas", 1880).

Lo 20 de mai de 1498, la flòta atenhèt Kappakadavu, prèp de Calicut, dins l'actual estat indian de Kerala, atal foguèt establida la Rota del Cap e abert lo camin maritim dels Europèus cap a Índia.

Lo jorn seguent son arribada, entre la multitud reünida sus la plaja, foguèron saludats per dos moros de Tunis; un d'eles s'adrecèt en castelhan «Al diable que te faguèt; que te portèt per aquí?». E demandèt çò que venián cercar tan luènh; e respondèron: «Venemos cercar crestians e espècia.», contada per Álvaro Velho. En vesent los imatges de las divessas Indós, Gama e sos òmes pensèron de veire sants crestians, per contrast amb los musulmans qu'avián pas d'imatges. La cresença dins los "crestians d'Índia", coma foguèron nomenats, perdurèt qualque temps dempuèi lo retorn.

Pr'amor las negociacions amb lo governador local, Samutiri Manavikraman Rajá, foguèron dificilas. Los esfòrces de Vasco da Gama per obtenir de condicions comercialas favorablas foguèron dificultadas per la diferéncia de culturas e per la paure valor de las merças per cambiar, amb los representants del samorin (mèstres de la region de calicut o Kozhikode) escarnits per aquelas ofèrtas, e los mercants arabis ala installats e determinats a resistir a la concurréncia pas desirada. Las merças presentadas pels portugueses se trobèron insufisentas per impressionar lo samorin, en comparason amb los bens de granda valor ali comercializadas, çò que creèt una certana malfisança. Los portugueses acabèron per vendre sas merças a bas prètz per poder comprar de pichonas quantitats d'espècias e jòias per tornar prene al reialme.

Enfin lo Samorin foguèt satisfach de las cartas de D. Manuel I e Vasco da Gama capitèt a obtenir una carta equivòca de concession de dreits per comerciar, mas acabèt per partir sens avertir lo Samorim e lo seu cap de la Marina Kunjali Marakkar insistiguèron per que daissèsse totes los seus bens coma garantida. Vasco da Gama gardèt los sieus bens, mas daissèt qualques portugueses amb òrdre d'instaurar un establiment de comèrci.

Retorn en Portugal

Vasco da Gama comencèt lo viatge de retorn lo 29 d'agost de 1498. Dins l'enveja de partir lèu, aviá pas cap de coneissença de donadas sus la monson que li aurián permés de velejar. Dins l'Illa de Angediva foguèron abordats per un òme qu'afirmèt d'èsser crestian mas que fenguèt d'èsser musulman al servici de Hidalcão, lo sultan de Bijapur. Sospeitant qu'èra un espion, lo flagelèron fins que confessèt èsser un aventurièr josieu polonés en Orient. Vasco da Gama lo pairenèt, del nom de Gaspar da Gama.

Dins lo viatge d'anada, passèt Indus fins a Índia amb l'ajuda dels vents de la monson que demorèt a pena 23 jorns. Al retorn, navegant contra lo vent, pendent 132 jorns, las embarcacions abordèron a Melinde lo 7 de genièr de 1499. Pendent son viatge prèp del mièg de l'equipatge subrevivent defuntèt, e fòrça dels restants foguèron grèvament atacats per l'escorbut, cossí entre los 148 òmes que integrèron l'armada, solament 55 tornèron en Portugal. A pena doas de las naus que partiguèron de Tage capitèron a tornar en Portugal, arribant, en julhet e agost de 1499.

Vasco da Gama tornèt en Portugal en setembre de 1499, un mes dempuèi sos companhons, aprèp que septuplèt son fraire ainat Paulo da Gama, que tombèt malaut e acabèt per defuntar dins l'illa Terceira dels Açòres. A son retorn, foguèt recompensat coma l'òme qu'acabèt un plan que prenguèt oitanta ans per capitar. Recebèt lo titre de "almirante-mor dos Mares das Índia" («amiral principal de las Mars de las Índias»), amb una renda annala de tres cents mil réis, ereditària. Recebèt en mai, amb sos fraires, lo títol perpetual de Dom e doas vilas, Sines e Vila Nova de Milfontes.

Segond viatge en Índia (1502)

Lo 12 de febrièr de 1502, Vasco da Gama comandèt una novèla expedicion amb una flòta de vint naus de guèrra, amb per objectiu de satisfar los interèsses portugueses en l'Orient. Foguèt envitat aprèp lo refús de Pedro Álvares Cabral, que se disputèt amb lo monarca, acceptèt lo comandament da l'expedicion. Aquel viatge se faguèt depuèi de la segonda armada en Índia, comandada per Pedro Álvares Cabral en 1500, que se desvièt de la rota cap o Brasil. Quand arribèt en Índia, Cabral aprenguèt que los portugueses que foguèron ala daissats per Vasco da Gama a la fin del primièr viatge per establir una pòsta comerciala moriguèron. Aprèp que bombardèt Calicut, se dirigiguèt cap al sud fins a Kochi, un pichon reialme rival, ont foguèt calorosament recebut pel Rajá, tornant en Euròpa amb seda e aur.

Gama demandèt e exigiguèt un tribut a l'illa de Kilwa Kisiwani (Quiloa) en Africa Orientala, un dels pòrts del domeni arabi que combatèron los portugueses. Amb aur provenent de 500 monedas tornadas per Vasco da Gama do tribut de Quíloa (actual Kilwa Kisiwani, Tanzania), coma vassal del rei de Portugal, foguèt comandada, pel rei D. Manuel I de bastir lo Monastèri dels Jeronims, a Belém.

Dins aquel viatge se produguèt lo primièr registre europèu conegut de localizacion da las illas Seichèlas, que Vasco da Gama nomenèt Ilhas Amirante («illas de l'Amiral») en son pròpri onor.

Vasco da Gama partiguèt amb l'objectiu d'installar un centre portugués e un establiment comercial a Cochin, après d'esfòrces successius de Pedro Álvares Cabral e João da Nova. Bombardèt Calicut e destruiguèt pòstes de comèrcis arabis.

Dempuèi son arribada al nòrd del Ocean Indian, Vasco da Gama capturèt una nau que retornava de La Mèca, o Mîrî, com importants mercants musulmans, s'emparèt de totas las merças e l'encendièt. Quand arribèt a Calicut lo 30 d'octòbre de 1502 lo samorin foguèt dispausat a assinar un tractat. un acte de feror que truquèt fins als cronicaires contemporanèus, que considerèron aquel acte coma venjança pels portugueses mòrts a Calicut dins son primièr viatge.

Lo 1^èr de març de 1503 comencèt la guèrra entre lo samorin de Calicut e lo rajá de Cochin. Sas naus prenguèron d'assaut de naus mercants arabis, destruisent tanben una flòta de 29 naus de Calicut. Aprèp aquela batalha, obtenguèt de concessions comercialas del Samorin. Vasco da Gama fondèt la colonia portuguesa de Cochin, en Índia, retornèt en Portugal en setembre de 1503.

Tresen viatge en Índia (1524)

En 1519 foguèt fach primièr Conde da Vidigueira pel rei D. Manuel I, amb coma sèti un terren comprèt a D. Jaime I, Duque de Bragança, foguèt lo primièr Conte portugués sens sang reial.

Aqueriguèt una reputacion de redobtable "solucionador" dels problèmas en Índia, Vasco da Gama foguèt enviat un autre còp al soscontinent indian en 1524. L'objectiu èra de remplaçar lo vicerei Duarte de Meneses, que son govèrn se revelèt desastrós, mas Vasco da Gama atacat per la malària pauc dempuèi son arribada a Goa. Coma governador e segond vicerei actèt amb rigiditat, mas defuntèt dins la vila de Cochin, la velha de Nadal en 1524.

Tomba de Vasco da Gama al Monastèri dels Jeronims, Lisbona

Foguèt enterrat dins la glèisa de São Francisco (Cochin). En 1539 sos rèstas mortals foguèron transportats en Portugal, dins la glèisa d'un convent carmelita, conegut uèi coma Quinta do Carmo (proprietat privada), prèp da la vila de Vidigueira (Alentejo), per que foguèt conte de Vidigueira de juro e ereditària a partir de 1519.

En 1880, se faguèt la translacion al Monastèri dels Jeronims, que foguèt construit logo* après son viatge, amb los primièrs beneficis del comèrci de las espècias, al costat del monument de Luís Vaz de Camões.

Estatua de Vasco da Gama dins sa tèrra natala, Sines, Portugal.

Bibliografia

• Ames,Glenn J. Vasco da Gama: Renaissance Crusader, 2004 Longman ISBN 0-321-09282-1
• Ames, Glenn J. The Globe Encompassed: The Age of European Discovery, 1500–1700, 2007 Prentice Hall, ISBN 978-0-13-193388-0
• Bouchon, Geneviève. Vasco da Gama. Rio de Janeiro: Record, 1998. 338p. ISBN 85-01-05385-6
• Corrêa, Gaspar. The Three Voyages of Vasco da Gama, and His Viceroyalty, 2001 Adamant Media Corporation, ISBN 1-4021-9543-5 - reedição fac-símile de uma edição de 1869 da Sociedade Hakluyt, Londres.
• Disney, Anthony. The Indian Ocean in World History, Emily Booth (eds.), 2000, Universidade de Oxford, Nova Delhi e New York
• Fernández-Armesto, Felipe. Civilizations, 2001, Macmillan Basingstoke and Oxford, U.K. ISBN 0-7432-0248-1
• Subrahmanyam, Sanjay "The Career and Legend of Vasco da Gama", 1997, Cambridge University, ISBN 978-0-521-47072-8

Ligams extèrnes

• Biografia de Vasco da Gama dins lo Centre Virtual Camões - Navegacions Portuguesas