Vejatz lo contengut

Senta Aralha (Gers)

Aqueth article qu'ei redigit en gascon.
Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.

Vilatge d'Occitània
Senta Aralha
Saint-Arailles
Descobridor o inventaire
Data de descobèrta
Contrari
Color
Simbòl de quantitat
Simbòl d'unitat
Proprietat de
Fondador
Compren
Data de debuta
Data de fin
Precedit per
Seguit per
Coordenadas
La pòrta de l'èst.
Geografia fisica
geolocalizacion
Coordenadas 43° 37′ 38″ N, 0° 21′ 30″ E
Superfícia 13,2 km²
Altituds
 · Maximala
 · Mejana
 · Minimala
 
236 m
150 m
136 m
Geografia politica
País  Gasconha
Parçan Fesensac
Estat Bandièra de França França
Region
76
Occitània
Departament
32
Gers Armas deu Departament de Gers
Arrondiment
321
Aush
Canton
3229
Canton de Fesensac (Vic de Fesensac abans 2015)
Intercom
243200607
Comunautat de comunas d'Artanhan en Fesensac
Cònsol Bernard Lasportes
(2020-2026)
Geografia umana
Populacion
Populacion totala
(2018)
137 ab.
Evolucion de la populacion
Evolucion de la populacion

140 ab.
Densitat 11,29 ab./km²
Autras informacions
Còde postal 32350
Còde INSEE 32360

Senta Aralha[1][2] (Saint-Arailles en francés) qu'ei ua comuna gascoa d'Occitània situada dens lo departament de Gers e la region d'Occitània, ancianament de Mieidia-Pirenèus.

Qu'ei un deus castèthnaus mei conservats de la vath d'Ossa.

Senta Aralha qu'ocupa ua superfícia de 1320 ectaras e que se situa a ua altitud mejana de 186 m. Los sons punts culminants que son a 236 m (castèth d'aiga au dessus de la capèra de Bretons) a l'èst, e 230 m (bòsc de Montpelhièr) a l'oèst. Lo punt mensh elevat de la comuna qu'es a ua altitud de 136 m. Lo vilatge eth medish qu'ei a 173 m d'altitud. Lo castèthnau que susplomba duas vaths, la de l'Ossa e la deu Lizet, qui se rejonhen en amont deu vilatge. Son encadradas per duas linhas de cresta orientadas nòrd-sud.

Comunas a l'entorn.

Senta Aralha se situa just a l'escart de la rota qui mena de Mielan a Vic en Fesensac (a la crosada de la D34 e de la D189). Los vilatges mei pròches que son Rigapeu (a 2,6 km), Miranas (à 2,8 km) e Montesquiu (7 km). Senta Aralha qu'aperten au canton de Vic de Fesensac, vila que n'es alunhada de 16 km. Senta Aralha se tròba a 25 km d'Aush, Caplòc deu departament de Gers.

Lo clima qu'ei de tipe oceanic degradat. Qu'ei caracterizat per estius cauds, sovent auratjós. genèr qu'ei generalament lo més mei fred. La ploja que se desparteish inegalament durant l'annada.

Pluviometria relevada au Castèth, ans 2001-2008

2001 630 mm

2002 791 mm

2003 733 mm

2004 792 mm

2005 747 mm

2006 825 mm

2007 781 mm

2008 984 mm


Fauna e flòra

[modificar | Modificar lo còdi]

La varietat geologica entraina la preséncia de mantun ecosistèmas, rics en fauna e flòra.

Suber los terrens calcaris que creishon nombrosas orquidèas sauvatjas. Un trabalh de recensement e de preservacion qu'estó entreprés dab Natura 2000. Ua passejada annau qu'ei organizada cada 1èr de mai, entà observar las flors. Que se remarcan tanben lavandas, cardoncelles e globulaires. Parpalhòus, criquets, sautarèus o enqüera bernadas, insèctes deus mitans secs, qu'aimon d'i víver.

Las zonas bocagèras que son colonisadas entremiei autras per diferentas varietats de tinhahús com lo rinolòf o le vespertilion de Bechstein.

Ribèras, pesquèrs e pradèras umidas que son pòbladas d'espècias divèrsas, com la sofia, un peish d'aiga doça, o la cistuda, ua tortuga aqüatica. Grapauds, granolhas, tritons e domaisèlas qu'i demoran tanben.

Que passan hèra ausèths per Senta Aralha e s'i atardan a còps com lo corbençon, lo gaje-pube o lo rossinhòu.

Au demiei de la fauna sauvatge, se remarcan singlars, cabiròus, becadas, reinards o enqüera lèbes. Lo passatge de las palomas e deus canards sauvatges trai los amators.

La prononciacion que seré [seŋta'raʎɔ] [3]. La senta onorada dens lo nom de la comuna qu'es Aulària de Barcelona (fòrma dominanta de son nom en occitan), en latin Sancta Eulalia, martirizada a Barcelona en 304. L'aferèsi, supression de la vocala iniciala deu segond mot, remplaçada per la vocala finala deu prumèr, de -a final de senta davant la vocala iniciala E- (Dauzat parla d' elision [4]) [5] que dona, en partent d' Eulàlia, Aulàlia. La seguida que seré Aulària (dissimilacion) > Auràlia (metatèsi) > Aràlia (reduccion deu diftongue) > Aralha (palatalizacion de -l- per lo iòd). Dens l'òrdre de l'evolucion fonetica, donat per Maurici Romieu, citat per Bénédicte Boyrie-Fénié, la plaça de la palatalizacion de -l- qu'es convencionala [6].
Segon Negre, Eulalia, nom de senta, que passèc a *Auralia (dissimilacion), puish *Aralia (atraccion de aralh « araire », puish elision e passatge au masculin (en francés) [7].

Véser tanben Senta Aulària.

Administracion

[modificar | Modificar lo còdi]

Senta Aralha qu'ei un vilatge de la Comunautat de comunas d'Artanhan en Fesensac.

Lista deus cònsols successius
Periòde Identitat Etiqueta Qualitat
març de 2001 (2026) Bernard Lasportes divèrs esquèrra agricultor
març de 1971 2001 Jean-Louis Lasportes    
març de 1959 1971 Pierre Massartic   poèta gascon
abriu de 1953 1959 Norbert Lasportes    
abriu de 1945 1953 André Massartic    
mai de 1935 1945 Armand Gassiolle    
junh de 1929 1935 Jean-Marie Lasportes    
novembre de 1914 1929 Léon Agut   Marius Berges, mobilizat en 1914, disparegó en Alsàcia.
Léon Agut, prumèr adjunt, qu'aucupè las foncions de cònsol
d'aquí a son eleccion en 1919
mai de 1900 1914 Marius Berges    
genèr de 1881 1900 Frix Berges    
mai de 1876 1881 Louis Lasportes    
mai de 1871 1876 Lucien Bonnet    
agost de 1860 1871 Jules de Barry    
mai de 1858 1860 M. Pellaroque    
  1858      
Totas las donadas non son pas encara conegudas.
  • Abans la refòrma cantonala de 2014, aplicada en 2015, la comuna qu'èra deu canton de Vic de Fesensac; qu'es ara deu canton de Fesensac.
modificar « persona »
 v · d · m 
Evolucion demografica
Populacion comunala actuala (2013): 149, totala:

1793 1800 1806 1821 1831 1836 1841 1846 1851
319 313 293 332 466 454 439 424

1856 1861 1866 1872 1876 1881 1886 1891 1896
408 407 396 373 371 406 364 369 333

1901 1906 1911 1921 1926 1931 1936 1946 1954
310 325 312 234 249 230 235 208 193

1962 1968 1975 1982 1990 1999 2006 2007 2008
150
154
139
136
133
116
123
128
133
136
2009 2010
139
142
144
147
Fonts
Base Cassini de l'EHESS - Nombre retengut a partir de 1962 : Populacion sens comptes dobles - Sit de l'INSEE
Evolucion de la populacion 1962-2008
Evolucion de la populacion 1962-2008


  • en 1821, annexion de Saint-Jean-d'Angles (en francés), benlèu Sent Joan d'Angles
  • En 2018 la populacion qu'èra de 137 abitants e la densitat qu'èra de 10,38 ab/km².

Demografia de Saint-Jean d'Angles (nom francés)

[modificar | Modificar lo còdi]
modificar « persona »
 v · d · m 
Evolucion demografica
Populacion comunala actuala (2013): 149, totala:

1793 1800 1806 1821 1831 1836 1841 1846 1851
104 78 102 89 - -

1962 1968 1975 1982 1990 1999 2006 2007 2008




Cercar
Cercar
125
128
133
136
2009 2010
139
142
144
147
Fonts
Base Cassini de l'EHESS - Nombre retengut a partir de 1962 : Populacion sens comptes dobles - Sit de l'INSEE
Evolucion de la populacion 1962-2008
Evolucion de la populacion 1962-2008


  • Las donadas de la dreta deu grafic que son las de la comuna sancèra de Senta Aralha

Patrimòni religiós

[modificar | Modificar lo còdi]
Capèra de Betons
La glèisa de Senta Aralha

Personalitats ligadas dab la comuna

[modificar | Modificar lo còdi]
  • Pèir Massartic (1918-2002). Il est l'auteur de nombreux poèmes en langue d'oc, dont certains furent rédigés lors de sa captivité en Allemagne pendant la seconde guerre mondiale. Il fait paraître en 1962 son recueil Escapados (Evasions)[8]. Les vers de Massartic ont été récompensés par plusieurs prix dont le Jasmin d'argent. Il a été cònsol de Senta Aralha de 1959 à 1971. Il est décédé le 22 d'abriu 2002. Son nom a été donné à la salle de classe anciana de la Mairie de Senta Aralha[9].

Véser tanben

[modificar | Modificar lo còdi]

Ligams extèrnes

[modificar | Modificar lo còdi]

Nòtas e referéncias

[modificar | Modificar lo còdi]
  1. Sit Toponimia occitana
  2. «grafia d'après la mapa de las comunas de Gers en gascon».
  3. Patrici Pojada, Répertòri toponimic de las Comunas de la Region Miègjorn-Pirenèus, ed. Loubatières, Portèth de Garona, 2009, p. 71
  4. Se tractaré d'elision invèrsa
  5. Albert Dauzat, Charles Rostaing, Dictionnaire étymologique des Noms de Lieux en France, Librairie Guénégaud, reedicion 1984, p. 586
  6. Bénédicte Boyrie-Fénié, Dictionnaire toponymique des communes, Lot-et-Garonne, ed. CAIRN e Institut Occitan, Pau, 2012, p. 296, per Sentralha (Òut e Garona)
  7. Ernest Nègre, Toponymie générale de la France, 1990-98, vol. III, p. 1651, par. 28770
  8. Escapados (Evasions), Pau, Ençà de Yan Marrimpouey, 1962
  9. Informations tirées des pages de présentation de Poesio/Poésie per/par Pey Massartic/Pierre Massartic, Vic en Fesensac, Imprimerie Les Presses de Gasconha, 2003