Vejatz lo contengut

Fam

Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.
Francisco Goya, Los desastres de la guèrra (pl. 57).

La fam designe lo talent, apareissent après un cert temps sens manjar, que mena un èsser vivant a cercar de noiridura. Metaforicament, lo talent o la fam pòdon s'aplicar a la recerca d'un autre objècte, coma dins l'expression: aver fam o talent de cultura.

Descripcion

[modificar | Modificar lo còdi]

La fam respond pas sonque a de critèris fisiologics (besonhs energetics en calorias). Lo talent es en efièch un fach complèxe somés a d'influéncias d'origina intèrna (taus de glucids e d'ormonas dins lo sang, coma aquel de la ghrelina, taus de lipids e massa adiposa etc.) mas tanben extèrnes (signals sensorials coma la vision, l'odorat) e a una cèrta forma de condicionament (estat depressiu, influéncia emocionala).

Lo talent es una sensacion que se revèla per exemple quand lo nivèl de glicogèn dins lo fetge cai jos un cert nivèl, precedant abitualament lo desir de manjar. Aquela sensacion ven de cellulas sensiblas a una plan fèbla casuda de la glicemia (una bassa de 5% del taus de glucòsi dins lo sang provòca una ipoglicemia), localizada dins l'ipotalam[1], puèi es liberada per de receptors dins lo fetge. Un mecanisme alternatiu prepausat es que quand l'organisme detècta la reduccion dels lipids dins los adipocits, l'ipotalam desencadena de sensacions de fam (reson ancestral de la tendéncia adaptativa de l'òme, en temps de famina ciclica, a servar de la matèra grassa)[2].

Pasmens se un èsser uman poiriá subreviure de setmanas sens manjar[3], la sensacion de talent comença mai sovent après unas oras sens manjar.

Fam dolorosa

[modificar | Modificar lo còdi]

Quand las contraccions ligadas a la fam començan dins l'estomac, lo subjècte sentís a vegada de dolors dins lo cròs de l'estomac, fenomèn nomenat « fam dolorosa »[4], que comença pas abant 12 a 24 oras seguent la darrièra absorpcion de noiridura. Una contraccion deguda a la fam dura gaireben 30 segondas, e las dolors contunhan pendent 30 a 45 minutas, puèi la fam demoran pendent 30 a 150 minutas[5]. Las contraccions individualas son d'en primièr clarament separadas, mas venon gaireben de contunh après un cèrt temps. L'estat emocional de la persona pòt far variar o prevenir las contraccions. L'intensitat de la fam depend tanben de la glicemia e ven mau fòrta pels diabetics. La fam atenh son intensitat mai granda après tres a quatre jorns mas pòt diminuir los jorns seguents[6], sens pasmens desapreisser[7]. Las contraccions son mai intenses pels subjèctes joves, en bona santat e amb un fòrt taus de tonús gastrointestinal. Los intervals entre las contraccions aumentant amb l'edat.

Sacietat

[modificar | Modificar lo còdi]
Drolleta amb lo culhièr, pintura de Carl von Bergen (1904).

La sacietat es una sensacion que se sentís quand temèm pas mai fam, après manjar; es tanben condicionada per l'ipotalam.

Aquela sensacion es entre autre comandada per una ormona: la colecistoquinina, identificada pel primèr còp en 2002 per una equipa britanica de l'Imperial College de Londres, e confirmada per d'equipas de recerca als EUA (dins l'Oregon) e en Austràlia.

L'ormona est secretada per las cellulas intestinalas. Lo taus de l'ormona poja dins lo sang après aver manjar e demora naut entre los repais, çò que redusís l'enveja de manjar del subjècte. Quand lo taus de l'ormona diminuís, lo cervèl l'interprèta coma un senhal de començament de fam. La leptina aumenta tanben amb la sacietat, alara que la ghrelina aumenta quand l'estomac es vuèg.

D'autres factors son tanben responsables de la sacietat. Los influses venent de l'estomac via lo nèrvi vague permetent a l'encefal d'evaluar la quantitat d'aliments ingerits. L'intensitat e la frequéncia dels influses determinent tanben la natura dels nutriments. Per exemple, per una meteissa quantitat, la responsa nerviosa es de 30 a 40 % mai fòrta per de proteïnas que per de glucòsi. Aquò ensenha l'encefal sus la quantitat d'unes nutriments especifics ingerits[8].

Mas, la concentracion de glucagon e d'insulina presents dins lo sang jòga tanben un ròtle important tot coma la leptina venent dels adipocits (cellulas adiposas).

De factors psicologics e las abitudas influisson tanben sus la sacietat. Cal notar entre aqueles l'enforçament e la punicion que pòdon èsser atribuits als gosts dels aliments per exemple.

Mai, una diminucion de temperatura pòt donar la fam que 60 % de l'energia convertida pendent la transformacion dels nutriments es liberada jos forma de calor, çò que permet d'aumentar la temperatura corporala.

D'autres factors dintran en compte mas encara a l'ora d'ara la sacietat es pas totalament compresa.

Malnutricion, famina, inanicion

[modificar | Modificar lo còdi]
  • la malnutricion es une patologia podent èsser causada per un manque d'unes nutriments, mas tanben per de trèbles psicologics e/o un regim alimentari inadaptat. Las mancas pòdon menar fòrça simptòmas, coma lo kwashiorkor en cas de mancas en proteïnas.
  • la sosnutricion ten mai del domèni quantitatiu e descriu un apòrt alimentari insufisent, de contunh. La sosnutricion pòt menar a de greus consequéncias tant fisiologics que psicologics veire economics.
  • una famina descriu una situacion ont la sosnutricion es espandida a la populacion d'una zona geografica donada. Las faminas pòdon aver de causas climaticas (catastròfas naturalas), a una guèrra, o a de problèmas conjoncturals e per exemple economics.
  • Fin finala, l’inanicion descriu un « estat d'agotament de l'organisme causat per la manca de noiritura »[9]; aquel estat pòt precedir la mòrt.

Fam dins lo mond

[modificar | Modificar lo còdi]

La FAO estimava en 2006 que 854 milions de personas patissián de la fam dins lo mond[10]. Per comparason, aquel chifre èra gaireben doble en 1950[11].

Segon Jean Ziegler (raportaire especial pel drech a l'alimentacion del Conselh dels dreches de l’òme de l’Organizacion de las Nacions unidas de 2000 a març de 2008), la mortalitat deguda a la sosalimentacion representava 58 % de la mortalitat totala en 2006: "Dins lo mond, gaireben 62 milions de personas, totas causas de decès confondudas, morissont cada annada. En 2006, mai de 36 milions son mòrtas de fam o de malautiás dugudas a las mancas en micronutriments"[12].

La luta contre la fam dins lo mond es l'un dels 8 Objectius del Millenari pel Desvelopament defintis en 2000 per l'ONU. S'agís d'un objectiu dificil a aténher, en rason de la auça del prètz de las matèrias primièras e agricòlas, de las subvencions a las agriculturas dels país desvolopats, de l'utilizacion de las pèças de tèrra per la produccion d'agrocarburants mas demora pasmens realisable quand se sap que cada annada l'òme produch en valor calorica de que noirir 12 miliards d'individús[13]. D'entre la causas principalas de la fam dins lo mond, se pòt citar:

  • l'expropriacion de las tèrras dels bordièrs per de grands expleitants (per exemple al Brasil dins le Mato Grosso) que se pòt classificar a una mai granda escala semantica e geografica amb d'inegalitats dins las reparticions de las riquesas.
  • las subvencions dels païses desvelopats qu'atenhon fins a 380 miliards d'èuros per an en 2007 çò qu'a per consequéncia la diminucion del pretz de las matèrias primièras (milh, blat,...) donc la necessitat d'aumentar las pèças de tèrra dels agricultors per contunhar a ganhar de l'argent. Pasmens la consomacion de cerealas na pas aumentat dins las meteissas proporcions que las ajudas en Euròpas o als EUA e los demai son revenduts dins los païses en via de desvelopament avent per consequéncia de crear una concurréncia desleial al vejaire de l'agricultura locala. Aquò s'illustrava en 2006 al mercat de Sandaga a Dakar al Senegal per un prètz del blat europèu tres còps mens car qu'aquel produch localament.
  • los cambiaments climatics creant de secadas importantas, la desertificacion o de monsons tròp fòrtas.
  • lo degalhatge que dins los païses desvolopats poiriá permetre d'arrestar de faminas. Se sap par exemple que la quantitat de pan jetada cada jorn en Soïssa poirriá permetre de noirir la populacion de la vila de Basilèa.

Causas de la fam dins lo mond

[modificar | Modificar lo còdi]

Las causas de la fam dins lo mond son multiples e interdependantas. De biais pragmatic, se pòdon gropar en dos tipes d’inaccessibilitat a l’alimentacion: l’inaccessibilitat economica, quand la noiritura es disponible mas tròp cara per que la populacion pòsca la crompar e l’inaccessibilitat fisica o geografica, quand la noiritura es simplament pas disponible[14]. Aqueles dos tipes d’inaccessibilitats trapan lors causas dins diferents factors.

Inaccessibilitat economica

[modificar | Modificar lo còdi]

Dins un sistèma de liure mercat, los preses son definits per l’ofèrta e la demanda. Quand los preses de las denadas alimentàrias pojan, las populacions dels païses mai paures, que passan près de 70 % de lor budget dins l'alimenta ion[15], pèrdon l'accès a la noiritura.

Demanda alimentària

[modificar | Modificar lo còdi]

La creissença demografica e la creissença dels nivèls de vida dins los païses en desvelopament fan imancablament pression sus la demanda alimentària. La creissença dels nivèls de vida en China o en Índia permet a aqueles que la vivon d’en primièr de manjar a lor fam puèi de passar a un regime mai carnivòr e l’elevatge es una activitat fòrça consomatritz de cerealas[16]. Segon las fonts, caldriá fins a 17 kg de cerealas per produire un quilograma de vianda de buòu[17]. Dos factors suplementaris participan a la pression sus la demanda alimentària: la demanda en biocombustibles e l'especulacion. Amb l’aument dels preses del petròli, la produccion de biocombustibles ganha en rendabilitat e ven mai atractiva pels investissors. Per se desvolopar, a besonh de matèras primièras vegetalas que tròba tanben sul mercat alimentari[18]. Un darrièr factor se deu de segur considerar quand se tracta de la demanda alimentària. es lo desgalhatge. En efièch, provòca pas un aument de la demanda dins le temps, la fa pasmens pojar e donc fa pression suls preses. Segon lo Programa de las Nacions unias per l'environament[19], la mitat de la produccion alimentària mondiala es pas consomida.

Ofèrta alimentària

[modificar | Modificar lo còdi]

L’evolucion del prètz del petròli influéncia l'ofèrta alimentària. En efièch, dins un sistèma d’agricultura industriala, aquel aument provòca aquel dels còsts de productcon mejans lo còst dels engrais e dels pesticids. Fin finala, dins un sistèma mondializat, a tanben un impacte sul còst del transpòrt[20]. L’ofèrta alimentària e lo liure mercat son tanben falsats per la concurréncia deleiala que se liuran los diferents Estats[21]: Las subvencions, coma aquelas donadas dins l'encastre de la Politica agricòla comuna, ne son un exemple, permeton als agricultors que ne profeiton de practicar lo dumping suls mercats exteriors. D’autres mejans existisson per falsar la concurréncia: quota, drechde doana o règlas sanitàrias…

Inaccessibilitat fisica

[modificar | Modificar lo còdi]

L’inaccessibilitat fisica (o geografica) se deu en partida al fenomèn d’urbanizacion vecut pels païses del Sud fa unas decenniá. La FAO nòta mai que las populacions ruralas patisson globalament mens de la fam quand an encara accès a un terren per produire l’essencial de lor alimentacion[22]. Aquela urbanizacion se deu a la pauretat dels camps mas es tanben a vegada provocada per las politicas d’expropriacion menadas per unes Estats per tòca de tornar vendre las tèrras de grands grops industrials o a des fons especulatius (Hedge funds)[23]. L’inaccessibilitat fisica se deu tanben a la manca de rendement agricòl e a las marridas infrastructuras del Sud. De capacitats de sèrva defalhentas provòcan un degalh de las culhidas. Las vias de transpòrts insuffisantas fan dificils lo provesiment e l'espandiemnt de l’ajuda d’urgéncia en cas de famina. Mai, los retards d’irrigacion dins los païses paures, fan lors produccions agricòlas dependantas a 95 % de las pluèjas[24]. Los espleches rudimentaris de las populacions ruralas pèsa sus lors culhidas al nivèl local mas a tanben un impact sus l’ofèrta agricòla mondiala.

La guèrra e los problèmas climatics

[modificar | Modificar lo còdi]

La guèrra e las guèrras civilas coma los problèmas climatics (secadas, aigadas…) an una influéncia sus la sosalimentcion dins fòrça nivèls. Los conflictes provòcan sovent la deportacion de las populacions. Empacha donc la cultura dels camps mas tanben l’utilizacion de las culhidas. Se destruison pas las infrastructuras, l'empachan, fasent dangierosa, lor utilizacion. Ne va del meteis pels problèmas climatics.

Nòtas e referéncias

[modificar | Modificar lo còdi]
  1. ↑ Richard Daniel, et al.
  2. ↑  {{{títol}}}. .
  3. ↑ Kate Ravilious, How long can someone survive without water?, The Guardian, 3 décembre 2005 Modèl:Lire en ligne.
  4. ↑ Encyclopédie Vulgaris Médical : Estomac
  5. ↑ A. J. Carlson (1931) Hunger The Scientific Monthly 33: 77-79.
  6. ↑ http://www.unige.ch/cyberdocuments/theses2000/DeshussesEpellyF/these_body.html
  7. ↑ A. J. Carlson; F. Hoelzel (1952) The Alleged Disappearance of Hunger during Starvation Science 115 : 526-527.
  8. ↑ Anatomie et physiologie humaines, 3e édition, Élaine N. Marieb, ERPI
  9. ↑ Définition du TLFi.
  10. ↑ Rapport annuel de la FAO (30/10/2006) cité dans Alain Faujas, « 854 millions d'affamés dans un monde plus riche » dans Le Monde du 30/10/2006, Modèl:Lire en ligne
  11. ↑ Entre 1950 et 2000, la population mondiale a été multipliée par 2,4 tandis que la production agricole l’a été par 2,6.
  12. ↑ Jean Ziegler, L'Empire de la honte, Fayard, 2005 ISBN: 2-213-62399-6 réedition poche ISBN: 978-2-253-12115-2 p.130.
  13. ↑ rapport FAO de l'Organisation des Nations unies pour l'alimentation et l'agriculture, voir également le documentaire We feed the world
  14. ↑ AllWeWish.org, les causes de la faim dans le monde, consulté le 22/09/2011
  15. ↑ "Price Volatility in agricultural Markets", Policy Brief, FAO, december 2010, disponible en ligne
  16. ↑ "Perspectives du marché de la viande en Chine 2011-2015", Ministère canadien de l'agriculture, Service d'exportation agroalimentaire, Juillet 2010
  17. ↑ "Frères humains, devenez végétariens", Doan Bui, Le Nouvel Observateur, 05/2008
  18. ↑ "Production de biocarburants", Agricultural Outlook, OCDE, consulté le 01/09/2011
  19. ↑ "Une révolution verte pour nourrir le monde", Programme des Nations Unies pour l'Environnement, 17/02/2009
  20. ↑ "La Hausse des Prix Alimentaires, Causes et conséquences", OCDE
  21. ↑ « Les causes de la faim: Examen des crises alimentaires qui secouent l’Afrique », Document d’information Oxfam, Juillet 2006
  22. ↑ Site de la FAO, consulté le 01/09/2011
  23. ↑ "En pleine famine, l’Éthiopie vend ses terres fertiles à des multinationales", PIAB, RTBF, 31/07/2011
  24. ↑ "L’eau pour l’alimentation.

Annèxes

[modificar | Modificar lo còdi]

Articles connèxes

[modificar | Modificar lo còdi]

Ligams extèrnes

[modificar | Modificar lo còdi]
Recuperada de « https://oc.wikipedia.org/w/index.php?title=Fam&oldid=2425472 »