Jan Oort

Jan Oort
	Jan Oort
	;
Fødd	28. april 1900; Franeker i Friesland
Død	5. november 1992 (92 år); Leiden i Sør-Holland
Nasjonalitet	Nederlandsk
Område	Astronomi
Yrke	astronom, fysikar, professor, universitetslærar
Institusjonar	Universitetet i Leiden; Universitetet i Leiden; Universitetet i Leiden
Alma mater	Universitetet i Groningen
Doktorgradsrettleiar	Jacobus Cornelius Kapteyn
Kjend for	Oortskya
Utmerkingar	Vetlesenprisen (1966); Kyotoprisen (1987)
Medlem	Royal Society; Det sovjetiske vitskapsakademiet; Kungliga Vetenskapsakademien; Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen; Det pavelege vitskapsakademiet; American Academy of Arts and Sciences; Det russiske vitskapsakademiet; Deutsche Akademie der Naturforscher Leopoldina; Den internasjonale astronomiske unionen; National Academy of Sciences; Koninklijke Vlaamse Academie van België voor Wetenschappen en Kunsten

Jan Hendrik Oort (28. april 1900–5. november 1992) var ein nederlandsk astronom som gjorde viktige bidrag i å forstå Mjølkevegen og ein pioner innan feltet radioastronomi.^[1] Han er blitt omtalt som ein av dei største astronomane på 1900-talet^[2]^[3] I 1955 var Oort nemnt i magasinet Life si liste over dei 100 mest kjende personane som var i live då.^[4]

Oort fann ut at Mjølkevegen roterer og forkasta ideen om at sola ligg i sentrum. Han oppdaga mystisk, usynleg «mørk materie» i 1932, som ein trur utgjer meir 90 % av universet og gravitansjonstiltrekkjinga skapar «grupper av stjerner i galaksar og galaksar i grupper.»^[2]^[5] Han oppdaga den galaktiske haloen, ei gruppe stjerner som krinsar kring Mjølkevegen, men utafor hovudskiva.^[6] I tillegg er Oort ansvarleg for mange viktige funn om kometar, inkludert forståinga av at banane deira «impliserte at det var mykje meir av solsystemet enn regionen som planetane dekkjer.»^[2]

Oortskya, Oort-konstantar og asteroiden 1691 Oort er alle namnsette etter han.

Han var professor og direktør for observatoriet i Leiden 1945 til 1970 og han var president i International Astronomical Union (IAU) frå 1958 til 1961.

Prisar

Prisar

Brucemedaljen til Astronomical Society of the Pacific i 1942
Royal Astronomical Society sin gullmedalje i 1946
Henry Norris Russell Lectureship hos American Astronomical Society i 1951
Gouden Ganzeveer i 1960
Vetlesen-prisen i 1966
National Radio Astronomi Observatory, Jansky-prisen, 1967
Karl Schwarzschild-medaljen til Astronomische Gesellschaft i 1972
Association pour le Développement International de l’Observatoire de Nice, evt.ION medal, 1978
Balzan-prisen for astrofysikk i 1984
Inamori Foundation, Kyoto-prisen, 1987

Oppkallingar

Asteroiden 1691 Oort
Oortskya
Oortkonstantar for galaktisk struktur.

Då han døydde sa nobelprisvinnaren og astrofysikaren Subrahmanyan Chandrasekhar «Den store astronomi-eika har falle, og me er bortkomne utan skuggen hennar.»^[7]

Kjelder

Denne artikkelen bygger på «Jan Oort» frå Wikipedia på engelsk, den 17. juni 2016.
- Wikipedia på engelsk oppgav desse kjeldene:

↑ Woltjer, Lodewijk (November 1993). «Obituary: Jan H. Oort». Physics Today 46 (11): 104–105. Bibcode:1993PhT....46k.104W. doi:10.1063/1.2809110. Arkivert frå originalen 5. oktober 2013. Henta 17. juni 2016.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 Wilford, John (12. november 1992). «Jan H. Oort, Dutch Astronomer In Forefront of Field, Dies at 92». New York Times. Henta 30. mai 2014.
↑ «Jan Hendrik Oort: Comet Pioneer». Europaan Space Agency. Henta 30. mai 2014.
↑ Katgert-Merkelijn, J. «Jan Oort». Arkivert frå originalen 14. september 2016. Henta 30. mai 2017.
↑ Bertschinger, Edmund. «DARK MATTER, COSMOLOGICAL». Henta 30. mai 2014.
↑ J. H. Oort; Arias, B; Rojo, M; Massa, M (June 1924), «On a Possible Relation between Globular Clusters and Stars of High Velocity», Proc Natl Acad Sci U S A. 10 (6): 256–260, Bibcode:1924PNAS...10..256O, PMC 1085635, PMID 16586938, doi:10.1073/pnas.10.6.256.
↑ van de Hulst, H. C. (1994), «Jan Hendrik Oort (1900–1992)», Quarterly Journal of the Royal Astronomical Society 35 (2): 237–242, Bibcode:1994QJRAS..35..237V.

Bakgrunnsstoff

Jan Hendrik Oort hos Mathematics Genealogy Project

[Bio-1] Woltjer, Lodewijk (November 1993). «Obituary: Jan H. Oort». Physics Today 46 (11): 104–105. Bibcode:1993PhT....46k.104W. doi:10.1063/1.2809110. Arkivert frå originalen 5. oktober 2013. Henta 17. juni 2016.

[NYT-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 Wilford, John (12. november 1992). «Jan H. Oort, Dutch Astronomer In Forefront of Field, Dies at 92». New York Times. Henta 30. mai 2014.

[ESA-3] «Jan Hendrik Oort: Comet Pioneer». Europaan Space Agency. Henta 30. mai 2014.

[JO-4] Katgert-Merkelijn, J. «Jan Oort». Arkivert frå originalen 14. september 2016. Henta 30. mai 2017.

[DM-5] Bertschinger, Edmund. «DARK MATTER, COSMOLOGICAL». Henta 30. mai 2014.

[6] J. H. Oort; Arias, B; Rojo, M; Massa, M (June 1924), «On a Possible Relation between Globular Clusters and Stars of High Velocity», Proc Natl Acad Sci U S A. 10 (6): 256–260, Bibcode:1924PNAS...10..256O, PMC 1085635, PMID 16586938, doi:10.1073/pnas.10.6.256.

[7] van de Hulst, H. C. (1994), «Jan Hendrik Oort (1900–1992)», Quarterly Journal of the Royal Astronomical Society 35 (2): 237–242, Bibcode:1994QJRAS..35..237V.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]