Alkan

For pianovirtuosen og komponisten Alkan, sjå Charles-Valentin Alkan.

Alkan er nemninga på hydrokarbon som er bygd opp av karbon og hydrogen og der det berre er enkeltbindingar mellom desse atoma.

Eigenskapar

Alkan er ikkje løyselege i vatn. Kva eigenskapar alkana har, avgjerast av lengda på molekylkjedeene. Di lenger karbonkjeda er, di høgare er kokepunktet, og her ligg òg skilnaden på kva form alkana har ved romtemperatur (20 °C):

1-4 karbonatom - gass
5-17 karbonatom - væske
> 17 karbonatom - fast form

Nemning og struktur

Alle alkan har endinga an. Alkan har ei lenkjeform med to endar, men finst òg somsykloalkan som har ein ringstruktur. Desse kan vera med eller utan sidegreiner (sjå alkan med sidegreiner nedanfor).

Alkan utan sidegreiner

Eit alkan utgjerast av ei kjede karbonmolekyl der karbonatoma har enkeltbindingar til kvarandre og til maksimalt tal hydrogenatom. Alkan med fire eller færre karbonatom (metan, etan, propan og butan) har usystematiske hevdnamn, medan ein frå fem karbonatom og oppover følgjer gresk teljeform ut frå talet på karbonatom i kjeda (pentan, heksan, heptan, oktan, osb.).

Substituerte alkan

Alkan kan òg ha sidegreiner, såkalla substituentar. Dersom slike substituentar berre har karbon- og hydrogenatom, kallast dei for alkylgrupper. Alkan kan òg ha halogen som substituentar. Alkyl får namn etter talet på karbonatom, med endinga -yl. Hovudkjeda nummererast slik at første substituentgruppe får lågast mogleg nummer. Dei lokaliserast deretter ut frå namnet deira og kva karbonatom dei er festa til.

Ved fleire identiske grupper brukast prefiks (di-, tri-, osb.). Om to eller fleire substituentar er til stades, nemnast dei i alfabetisk rekkefølgje og eventuelle prefiks blir då sett bort i frå. Dersom substituenten er eit halogen nyttast halogenet sitt namn framfor alkannamnet.

Om det både er alkyl- og halogensubstituentar til stades, såkalla halogenert alkan. Då settast namnet på halogenet attom namnet på alkylgruppa.

Sjå òg

Alkan

metan
CH₄

|

etan
C₂H₆

|

propan
C₃H₈

|

butan
C₄H₁₀

|

pentan
C₅H₁₂

|

heksan
C₆H₁₄

heptan
C₇H₁₆

|

oktan
C₈H₁₈

|

nonan
C₉H₂₀

|

dekan
C₁₀H₂₂

|

undekan
C₁₁H₂₄

|

dodekan
C₁₂H₂₆

tridekan
C₁₃H₂₈

|

tetradekan
C₁₄H₃₀

|

pentadekan
C₁₅H₃₂

|

heksadekan
C₁₆H₃₄

|

heptadekan
C₁₇H₃₆

|

oktadekan
C₁₈H₃₈

nonadecane
C₁₉H₄₀

|

eicosan
C₂₀H₄₂

|

heneicosan
C₂₁H₄₄

|

docosan
C₂₂H₄₆

|

tricosan
C₂₃H₄₈

|

tetracosan
C₂₄H₅₀

pentacosan
C₂₅H₅₂

|

heksacosan
C₂₆H₅₄

|

heptacosan
C₂₇H₅₆

|

oktacosan
C₂₈H₅₈

|

nonacosan
C₂₉H₆₀

|

triacontan
C₃₀H₆₂

hentriacontan
C₃₁H₆₄

|

dotriacontan
C₃₂H₆₆

|

tritriacontan
C₃₃H₆₈

|

tetratriacontan
C₃₄H₇₀

|

pentatriacontan
C₃₅H₇₂

|

heksatriacontan
C₃₆H₇₄

Denne kjemiartikkelen er ei spire. Du kan hjelpe Nynorsk Wikipedia gjennom å utvide han.