stellen

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  stellen    (hulp, bestand)
• IPA: / ˈstɛlə(n) / (2 lettergrepen)
  • (Noord-Nederland): /ˈstɛ.lə(n)/
  • (Vlaanderen, Brabant): /ˈstɛ.lə(n)/
  • (Limburg): /ˈstɛ.lə(n)/

Woordafbreking

• stel·len

stamtijd
onbepaalde wijs	verleden tijd	voltooid deelwoord
stellen	stelde	gesteld
zwak -d	volledig

naamwoord van handeling
zelfstandig	bijvoeglijk
stellen	stellend
gestel	gesteld
stelling

Woordherkomst en -opbouw

• In de betekenis van ‘plaatsen’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 1260

Werkwoord

stellen

1. overgankelijk doen staan, in een bepaalde positie brengen

   • Hij stelde het mechaniek in werking. 

2. overgankelijk beweren, verklaren

   • In zijn betoog stelde de advocaat dat de verdachte onschuldig was. 

3. als gegeven, vaststaand feit aannemen

   ▸ Stel je ligt al even op het strand te zweten en je wil een verfrissende duik nemen.

4. overgankelijk (scheikunde) de sterkte van een oplossing middels titratie nader bepalen

   • De loogoplossing werd op kaliumwaterstofftalaat gesteld. 

5. wederkerend zich ~ zich beschikbaar maken

   • Hij stelde zich kandidaat voor het presidentschap. 

Hyponiemen

   

aanstellen achteraanstellen achterstellen afstellen belangstellen bestellen bijeenstellen bijstellen blootstellen gelijkstellen geruststellen herstellen instellen kaltstellen nederstellen omstellen onderstellen ontstellen openstellen opstellen overstellen samenstellen schadeloosstellen tegenoverstellen tegenstellen teleurstellen teloorstellen tentoonstellen terechtstellen terugstellen tevredenstellen tewerkstellen uitstellen vaststellen veiligstellen verstellen vooropstellen voorstellen vrijstellen

Afgeleide begrippen

   

Stellendam gestel leerstellig stelbaar stelframe stelhamer stelkunde stelkunst stellage stellenaar steller stelliet stellig stelling stelliniaal stelmonteur stelnet stelplaats stelplicht stelpost stelregel stelring stelschroef stelsel stelster vragensteller

Verwante begrippen

• bestel, gesteld, ongesteld

Uitdrukkingen en gezegden

• Aan de kaak stellen

Bekendmaken wat niet in orde is

• Alles op haren en snaren stellen

Zich buitengewoon beijveren

• Buiten werking stellen

• De wet stellen

Iemand iets opdragen te doen

• Eisen stellen aan

Dwingende verwachtingen opleggen aan

• In de schaduw stellen

Het beter doen dan een ander, iemand overtreffen

• In de waagschaal stellen

Een groot risico nemen

• In staat stellen

De mogelijkheid geven om iets te doen

• In vrijheid stellen

• In werking stellen

• Op de proef stellen

Iemand testen om te zien of die te vertrouwen is of het aan kan

• Op stel en sprong vertrekken/gaan

Onmiddellijk vertrekken/gaan

• Paal en perk stellen

Duidelijke en strikte grenzen ten aanzien van iets aangeven; ergens een eind aan maken

• Stel dat ...

Laten we het (hypothetische) geval in beschouwing nemen dat ...

• Zich beschikbaar stellen

Verklaren dat men bereid is iets te doen

• Zich iets ten doel stellen

Een sterk voornemen hebben iets te bereiken

• Zijn leven in de waagschaal stellen

Actie ondernemen waarbij het eigen leven in gevaar kwam

• Een vraag stellen

Vragen om informatie

•  ‘Wat vindt je vrouw ervan dat je zo lang weg bent?’ Deze vraag werd mij veelvuldig gesteld, zowel van tevoren als bij terugkomst.  

Spreekwoorden

• één gek kan meer vragen stellen dan tien wijzen kunnen beantwoorden

er zijn altijd wel vragen waar niemand het antwoord op weet

Vertalingen

    1. doen staan   

Duits: stellen (de)

Engels: put (en), erect (en)

    2. beweren, verklaren   

Duits: behaupten (de), anführen (de) Engels: state (en) Frans: prétendre (fr) Hongaars: állít (hu), helytáll (hu)

IJslands: staðhæfa (is), kveða (is) Russisch: утверждать (ru) Tsjechisch: tvrdit (cs)

    eisen stellen aan iemand   

Duits: Anforderungen an jemanden stellen

    in staat stellen   

Duits: ermöglichen (de)

    zich beschikbaar stellen   

Duits: sich zur Verfügung stellen

    zich iets ten doel stellen   

Duits: sich etwas zum Ziel setzen

Zelfstandig naamwoord

de stellen mv

1. meervoud van het zelfstandig naamwoord stel

Gangbaarheid

• Het woord stellen staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "stellen" herkend door:

100 %	van de Nederlanders;
97 %	van de Vlamingen.

Duits

Uitspraak

• Geluid:  stellen    (hulp, bestand)
• Geluid:  stellen    (hulp, bestand)
• IPA: /ˈʃtɛlən/

Woordafbreking

• stel·len

Woordherkomst en -opbouw

• Afgeleid van het Middelhoogduitse stellen

stamtijd
infinitief	verleden tijd	voltooid deelwoord
stellen	stellte	gestellt
zwak	volledig	onscheidbaar

Werkwoord

stellen

1. stellen; doen staan

Luxemburgs

Uitspraak

• IPA: /ʃtælən/

Woordherkomst en -opbouw

• Afgeleid van het Middelhoogduitse stellen

Werkwoord

stellen

1. stellen; doen staan

Middelnederduits

Woordherkomst en -opbouw

• Afgeleid van het Oudsaksische stellian

Werkwoord

stellen

1. stellen

Overerving en ontlening

• Nedersaksisch: stell'n

Middelnederlands

Woordherkomst en -opbouw

• Afgeleid van het Oudnederlandse *stellen

Werkwoord

stellen

1. stellen; plaatsen, zetten
2. stellen; verhalen, beschrijven

Schrijfwijzen

• stallen
• stillen

Overerving en ontlening

• Limburgs: stèlle
• Nederlands: stellen

Verwijzingen

• Vroegmiddelnederlands woordenboek - Instituut voor de Nederlandse taal
• Middelnederlands woordenboek - Instituut voor de Nederlandse taal