Монголско писмо

Монголско писмо;
Тип	Азбука
Творец	Татар-Тонга
Период	околу 1204 – денес
Правец на пишување	vertical left-to-right, од лево кон десно
Јазици	монголски; евенкиски
Сродни писма
Матични системи	прахананска азбука Феникиска азбука Арамејска азбука Сириска азбука Согдијанска азбука Ујгурско писмо Монголско писмо; ; ; ; ; ;
Изведени системи	манџурско писмо; чисто писмо; вагинтара
ISO 15924
ISO 15924	Mong, 145 , Mongolian
Уникод
Уникоден назив	Mongolian
Уникоден опсег	U+1800 – U+18AF
	Оваа страница може да содржи фонетски симболи од меѓународната фонетска азбука (МФА).

Класичната вертикална монголска азбука (монголски: Monɣul bičig, кирилица: Монгол бичиг, Mongol bichig') било едно од многуте системи на пишување создадени за монголски јазик и највеќе користена азбука сѐ до воведувањето на кириличната монголска азбука во 1946. Традиционалното писмо со малимодификации се користи денес во Внатрешна Монголија во Народна Република Кина. Истото писмо се користи и во евенкискиот јазик.

Примери

Историски форми

Модерно печатење

Транслитерација на првиот збор:


	v
	i
	k
	i
	p
	e
	d
	i
	y
	a

транслитерација: Vikipediya čilügetü nebterkei toli bičig bolai.
кирилица: Википедиа Чөлөөт Нэвтэрхий Толь Бичиг Болой.
транскрипција: Vikipedia chölööt nevterkhii toli bichig boloi.
превод: Википедија е слободна енциклопедија

Традиционалната монголска азбука

Знаци			Транслитерација		Забелешки
почетна	средна	крајна	Латиница	Кирилица	Забелешки
			a	А	Distinction usually by vowel harmony (see also q/γ and k/g below)
			e	Э
	^[1] ^[2]		i, yi	И,Й, Ы, Ь	At end of word today often absorbed into preceding syllable
			o, u	О, У	Distinction depending on context.
			ö, ü	Ө, Ү	Distinction depending on context.
	^[3] ^[4]		n	Н	Distinction from medial and final a/e by position in syllable sequence.
			ng	Н, НГ	Only at end of word (medial for composites). Transcribes Tibetan ང; Sanskrit ङ.
			b	Б, В
			p	П	Only at the beginning of Mongolian words. Transcribes Tibetan པ;
			q	Х	Only with back vowels
			ɣ	Г	Only with back vowels. Between vowels today pronounced as long vowel.^[5] The "final" version only appears when followed by an a written detached from the word.
			k	Х	Only with front vowels. Word-finally only g, not k. g between vowels today pronounced as long vowel.^[6]
			g	Г
			m	М
			l	Л
			s	С
			š	Ш	Pronunciation of this character hasn't changed.
			t, d	Т, Д	Distinction depending on context.
			č	Ч, Ц	Originally no distinction between /tʃ'/ and /ts'/, today by context.
			ǰ	Ж, З	Distinction by context. Originally often interchanged with y below.
			y	Е, Ё, И, Ю, Я	Part of diphthongs, although technically a consonant.
			r	Р	Not normally at the beginning of words.^[7]
			v	В	Transcribes Sanskrit व.
			f	Ф	Medieval Mongolian didn't use this sound.
			ḳ	К	Transcribes Russian К.
			(c)	(ц)	Transcribes Tibetan /ts'/ ཚ; Sanskrit छ.
			(z)	(з)	Transcribes Tibetan /dz/ ཛ; Sanskrit ज.
			(h)		Transcribes Tibetan /h/ ཧ, ྷ; Sanskrit ह.

Наводи

↑ Following a consonant, latin transliteration is i.
↑ Following a vowel, latin transliteration is yi, with rare exceptions like naim (eight) or Naiman.
↑ Character for front of syllable (n-<vowel>).
↑ Character for back of syllable (<vowel>-n).
↑ Examples: qa-γ-an (khan) is shortened to qaan. Some exceptions like tsa-g-aan (white) exist.
↑ Example: de-g-er is shortened to deer. Some exceptions like ügüi (no) exist.
↑ Transcribed foreign words usually get a vowel prepended. Example: Transcribing Русь (Russia) results in Oros.

[1] Following a consonant, latin transliteration is i.

[2] Following a vowel, latin transliteration is yi, with rare exceptions like naim (eight) or Naiman.

[3] Character for front of syllable (n-<vowel>).

[4] Character for back of syllable (<vowel>-n).

[5] Examples: qa-γ-an (khan) is shortened to qaan. Some exceptions like tsa-g-aan (white) exist.

[6] Example: de-g-er is shortened to deer. Some exceptions like ügüi (no) exist.

[7] Transcribed foreign words usually get a vowel prepended. Example: Transcribing Русь (Russia) results in Oros.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]