Tsofoka

Ny tsofoka dia hasin-teny anisan' ny sokajin' ny tsirinteny izay fanisika ao anatin' ny fototeny na ny hasin-teny hafa ka mizara izany ho roa. Ahitana fampiasana tsofoka ny fiteny aostrôneziana (toy ny fiteny malagasy, indôneziana, maley, tagalôga, sondaney, javaney), ny fiteny semitika (toy ny fiteny arabo), ny fiteny indô-eorôpeana sasany (toy ny fiteny sanskrita, grika taloha, latina), ny fiteny aostrôaziatika (toy ny fiteny kmera)

Tsofoka ao amin' ny fiteny aostrôneziana

Fiteny malagasy

Amin' ny teny malagasy dia ahitana tsofoka, ka anisan' izany ny hoe: -in-, -if-, -amp-, -om-.

Misy ny milaza fotoana (ohatra: -in- ao amin' ny hoe vinidy < v-in-idy, izay milaza fotoana lasa sy fitodika atao, fahita matetika kokoa amin' ny fitenim-paritra malagasy sasany), ny milaza fitodika (ohatra: -if- ao amin' ny hoe mifanahaka < m-if-an-tahaka milaza fitodika mpifanao; -amp- ao amin' ny hoe mampanjaitra < m-amp-an-zaitra milaza fitodika mpampanao).

Ao koa ny tsofoka enti-milaza maro (ohatra: -re- ao amin' ny hoe ireto, avy amin' ny hoe ito; ireny avy amin' ny hoe iny) sy ny tsofoka isan-karazany fahita amin' ny mpamari-toetra sy ny fototeny (ohatra ny hoe -il- ao amin' ny hoe bilitika, avy amin' ny hoe bitika, -or- ao amin' ny hoe tsorapaka, avy amin' ny hoe tsapaka; ngorodona avy amin' ny hoe ngodona).

Fiteny indôneziana sy maley

Ahitana tsofoka koa ny fiteny indôneziana, ka anisan' izany ireto: -el-, -er-, -em-, -in-, -ha-. Efa tsy mamokatra intsony ny sasany amin' ireo tsofoka ireo ka tsy azo anasampanana hahazoana teny vaovao.

Ohatra:

Ny teny hoe gembung (fanovan' ny hoe kembung) dia midika hoe "mibontsina", fa ny hoe gelembung dia midika hoe "tapoaka, bola poaka aty".

Ny teny hoe cerlang dia midika hoe "mamiratra" fa ny hoe cemerlang kosa dia midika hoe "mamirapiratra". Ny teny hoe gigi dia midika hoe "nify", fa ny gerigi kosa midika hoe "nifinifiny".

Fiteny sondaney

Mampiasa tsofoka ihany koa ny fiteny sondaney. Ohatra amin' izany ireto: -ar-, -arar-, -um-, -in-.

Anisan' ireo tsofoka heverina ho mbola mamokatra ny hoe -ar- sy ny -arar- izay manambara ny endrika milaza maron' ny mpamari-toetra, na indraindray koa ny endrika milaza maron' ny anarana sy mpisolo tena manomboka amin' ny renifeo (raha manomboka amin' ny zanapeo dia miova ho tovona ar- ilay tsofoka).

Ankoatr' ireo tsofoka ireo dia ao koa ny tsofoka -um- (famoronana matoanteny) sy ny tsofoka -in- (manambara fitodika atao), ka ireo tsofoka roa ireo dia nampiasaina betsaka tao amin' ny fiteny sondaney taloha, fa ny fiteny sondaney vaovao dia tsy mampiasa azy ireo matetika afa-tsy ao amin' ny asasoratra kanto.

Fiteny tagalôga

Ao amin' ny fiteny tagalôga dia misy endrika sahala amin' ny fitodika mpanao izay azo avy amin' ny fanisiana tsofoka -um- aorian' ny fanombohan' ny matoanteny.

Ny tsofoka fantatra indrindra dia ny -in- izay ahazoana matoanteny manamarika ny fanehoan-javatra efa, toy ny hita amin' ny hoe giniba izay midika hoe "rava" (avy amin' ny hoe giba, mpamari-toetra midika hoe "tonta"); binato midika hoe "toraham-bato" (avy amin' ny hoe bato "vato"); ary ginamit izay midika hoe "ampiasaina". Nindrana ny teny anglisy hoe graduate ny fiteny tagalôga, ka raha hiteny hoe "nahazo diplôma aho" dia ny matoanteny hoe grumaduate no ampiasaina.

Fiteny javaney

Ao amin' ny fiteny javaney dia ahitana ireto tsofoka ireto: -in-, -um-, -er- ary -el-. Ny tsofoka -in- dia milaza fitodika atao. Ohatra, ny teny hoe karya dia ahazoana ny hoe kinarya (izay midika hoe "vita"), ny teny hoe carita dia ahazoana ny hoe cinarita (izay midika hoe "tadiavina")

Tsofoka ao amin' ny fiteny aostrôaziatika

Fiteny kmera

Ny fiteny kmera, izay anisan' ny fiteny aostrôaziatika, dia ahitana tsofoka miisa fito. Anisan' izy ireo ny tsofoka manova ho anarana hoe -b-. Ohatra, ny teny hoe lbɨən izay midika hoe "hafainganam-pandeha", dia nisampana avy amin' ny hoe lɨən "haingana"; ny hoe lbɑɑng izay midika hoe "fitsapana", dia avy amin' ny hoe lɔɔng, midika hoe "mitsapa, manenjika".

Ao koa ny tsofoka -m- (famoronana ny anaran' ny mpanao), izay nahazoana ny hoe cmam, midika hoe "mpiambina", avy amin' ny hoe cam izay midika hoe "mijery". Efa tsy mamokatra intsony ireo tsofoka ireo ka tsy hita raha tsy ao amin' ny teny nolovaina tamin' ny fiteny kmera taloha.

Tsofoka ao amin' ny fiteny indô-eorôpeana

Ao amin' ny fiteny prôtô-indô-eorôpeana, ny endrika milaza fotoana ankehitriny, ao amin' ny matoanteny sasantsasany, dia manisy tsofoka -n- na -m- ao amin' ny fototeny. Izany tranga izany dia nolovain' ny fiteny sasany toy ny fiteny sanskrita sy ny fiteny grika taloha ary ny fiteny latina.

Fiteny sanskrita

Ny fiteny sanskrita dia mampiseho indrindra ity endri-javatra ity, ka ny telo amin' ireo sokaji-matoanteny folo no isehoan' izany. Ohatra, ny √yuj-, "mikambana" dia manome ny hoe yu·ná·k·ti "mikambana izy" ↔ yu·ñj·ánti, "mikambana izy ireo".

Fiteny latina

Ny fiteny latina dia ahitana ny tsofoka -n- izay fahita amin' ny matoanteny toy ny hoe vincō ("mandresy aho") (ny endrika amin' ny fanehoan-javatra efa sy amin' ny fitodika atao anefa dia victus ("resy"), avy amin 'ny fototeny hoe vic, izay nahazoana koa ny hoe vincimus. ("mandresy isika", "mandresy izahay"). Ao koa ny fototeny hoe liqu- ("mamela", "mandao"), izay nahazoana ny hoe relinquo (midika hoe "mamela aho") sy ny hoe relictus ("tavela", "avela", "ilaozana").

Fiteny grika taloha

Ahitana tsofoka ny matoanteny lambánō (ahitana ny tsofoka -an- koa) midika hoe "mandray aho", ny ao amin' ny fiteny grika taloha. Ny aôrista anefa dia manana endrika hoe élǎbon "nandray aho".

Endriky ny fiteny espaniôla sasany

Amin' ny fiteny espaniôla tenenina ao Nikaragoa sy Kôsta Rika ary Hôndorasy dia ahitana ny tsofoka -it- izay milaza hakelezana ao amin' ny anarana. Ohatra: ny anarana hoe Óscar dia ahazoana ny hoe Osquítar (fa tsy Oscarito); ny anarana hoe Edgar dia ahazoana ny hoe Edguítar; ny hoe Victor ahazoana ny hoe Victítor.

Tsofoka ao amin' ny fiteny semitika

Fiteny arabo

Mampiasa ny tsofoka ت / -t- ny fiteny arabo ao amin' ny matoanteny voasokajy ao amin' ny endrika VIII, izay ampiasaina hanambaràna ny hevitra tampody mifandraika amin' ny matoanteny ao amin' ny endrika I. Apetraka ao aorian' ny renifeo voalohany ao amin' ny fototeny izany; apetraka eo alohany ny tovona -i- (izay tsy misy heviny manokana) satria tsy afaka manomboka amin' ny renifeo mifanarakara ny teny iray. Ohatra amin' izany ny hoe اجتهد / ijtahada (midika hoe "niasa mafy izy"), izay avy amin' ny hoe جهد / jahada (midika hoe "niezaka izy"). Nisampana avy amin' ireo teny ireo ny hoe اجتهاد / ijtihad (midika hoe "ezaka fandinihana") sy ny hoe جهاد / jihad (midika hoe "ezaka, tolona, ady").

Tsofoka ao amin' ny fiteny manirery sasany

Fiteny sery

Ao amin' ny fiteny sery (fiteny manirery any Meksika), amin' ny matoanteny sasany dia ahazoana fototeny milaza maro ny tsofoka -tóo- apetraka aorian' ny zanapeo voalohany ao amin' ny fototeny milaza tokana; ampitahao ny fototeny milaza tokana hoe ic (midika hoe "mamboly") sy ny fototeny milaza maro hoe itóoc. Ohatra: itíc ("namboleny va ilay izy?") sy ititóoc ("nafafiny va izy ireo?").