James Prescott Joule

Chest artícol a l'è scricc in Lumbàrt, ortograféa orientàl unificàda.

James Prescott Joule (Salford, Manchester, 24 de dezèmber del 1818 - Salford, 11 de utùer del 1889) l'è stàt en fìzich inglés, giü dei piö 'mportàncc de la sò época. L'è cunusìt sura de töt per le sò ricérche sö l'eletricità e la termodinàmica.

Joule el g'ha stüdiàt el magnetìsmo, e 'l g'ha scuprìt la relasiù che gh'è 'ntrà chèsto e 'l laurà mecànich. Chèsti stüde i l'ha minàt a formulà la teorìa de de l'energìa. L'ünità de mizüra 'nternasiunàla de l'energìa, del calùr e del laurà, la pórta 'l sò nòm.

Joule el g'ha lauràt apò 'nsèma al Lord Kelvin per svilüpà la scàla asolùta de la temperadüra, el g'ha fat dele oservasiù sùra la teorìa de la termodinàmica e 'l g'ha troàt la relasiù che gh'è 'ntra la corènte elètrica che streèrsa 'na rezistènsa e 'l calùr che vé disipàt. Chèsta relasiù l'è ciamàda "lége de Joule".

El g'ha risiìt divèrse unurificènse de üniversità e società scentìfiche de töt el mónt. I sò scrìcc scentìfich (2 volüm) i è stacc püblicàcc endèl 1885 e 1887.

Biografìa

James Prescott Joule l'è nasìt de 'na famìa dedicàda a la prudusiù de la bìra. De caràter tìmit e sèmplice, 'l g'ha frequentàt dei córs individuài a la sò cà de fìzica e matemàtica. El sò profesùr l'ìa 'l chìmich britànich John Dalton; l'alternàa le sò lisiù co la sò atività profesionàla 'n bànda a sò pàder endèla fàbrica de bìra, e de la quàl en dé l'è deentàt apò a cundutùr. Dalton el l'ha 'ncoragiàt 'nvèrs la ricérca scentìfica, al pónt che 'l Joule el g'ha fat i sò prim esperimèncc endèn laboratóre póch delóns de la fabrichèta, e 'ndèl stès tép el nàa 'n nacc co la formasiù a l'Università de Manchester.

Joule el g'ha investigàt söi aspècc relatìf al magnetìsmo, suratöt chèi che riguàrda la magnetizasiù del fèr.

Ma la matéria de ricérca che g'ha dat i rezültàcc piö 'mportàncc l'è stàda chèla de le divèrse fùrme de energìa: coi sò esperimèncc el g'ha stabilìt che quan che 'na corènt elètrica la pàsa per en cundutùr, chèsto 'l söbén 'n incremènto de la temperadüra; a pàrter de chèsta oservasiù l'è riàt a capì che se la fónt de energìa elètrica l'è 'na pìla eletrochìmica, l'energìa 'n zöch la gh'ìa de ègner per fórsa de la trasformasiù cauzàda de le reasiù chìmiche, che i la trasfurmàa 'n energìa elètrica e de chèsta dòpo la se trasfurmàa 'n calùr. Semài che 'ndèl circùito se mitìa dét 'n elemènt nöf, el mutùr elètrich, se trasfùrma l'energìa 'n zöch en energìa macànica.

Chèste esperiènse i la pórta a l'enünciasiù del prensépe de conservasiù de l'energìa, e aisebé che gh'è stat a dei óter fìzich de fàma che i g'ha cuntribüìt a stabeléser chèsto prensépe (compàgn de Meyer, Thomson e Helmholtz), l'è stat el Joule a dà 'l contribùto piö 'mportànt.

Endèl 1840 Joule el g'ha püblicàt "Prudusiù de calùr per mès de eletricità Voltaica", endèl quàl el g'ha determinàt la lége che la pórta 'l sò nòm e che la dis che 'l calùr che se gènera endèn cundutùr per vìa de la corènte che ghe pàsa dét, l'è prupursiunàl al prodót de la rezistènsa del cundutùr multiplicàt per el quadràt de l'intensità de corènte. Endèl 1843, dòpo divèrsi esperimèncc, l'è riàt a determinà 'l valùr nümèrich del equivalènt mecànich del calùr, che 'l gh'ìa calculàt endèl valùr de 0,424 che 'l corespónt a 'na calurìa. Chèsto 'l pirmitìa de fà la conversiù de le ünità mecàniche e tèrmiche; l'è 'n valùr che ghe à derènt a chèl adotàt al dé d'encö che l'è de 0,427. 'N chèsta maniéra vignìa stabilìt la relasiù che gh'è 'n tra 'l calùr e 'l laurà mecànich, zà figüràda del Rumford, che la g'ha ìt 'n importànsa fondamentàl per püdì svilüpà la termodinàmica statìstica. Per chèsti sò stüde 'l Joule e se bazàa sö la lége de la conservasiù de l'energìa, che 'l gh'ìa scuprìt endèl 1842.

Aisebé che 'ndèl 1848 el gh'ìa zabèla püblicàt 'n artìcol che tratàa de la teorìa cinética dei gas, endóche per la prìma ólta se fàa 'na stìma de la velocità de le molécole de gas, el g'ha abandunàt l'investigasiù e 'l g'ha deentà aiutànt del William Thomson (Lord Kelvin), e, a fröt de chèsta colaborasiù, s'è riàt a scopréser l'efèto Joule-Thomson, segónt el quàl l'è pusìbol rafredà en gas che se espànt semài che se rìa a mèter dét endèl sistéma 'l laurà nesesàre per separà le molécole del gas. Chèsto 'l portàt a capéser come che se püdìa fà per rià a la liquefasiù dei gas e 'l g'ha portàt a formulà la lége de l'energìa intèrna de 'n gas pèrfèt, segónt la quàl l'energìa intèrna de 'n gas perfèt la depènt mìa del sò vülüm e 'nvéce la depènt de la sò temperdüra.

Joule el mör ai 11 de utùer del 1889 a Salford, en Inghiltèra.