Modertaal

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Norbiks. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

'n Modertaal (of L1) is 'n taal die in de jeugd, zoonder formeel oonderwies, wert verworve. Kenmerkend väör modertaalsjpraeëkers is dat zie wete wat in de taal waal en neet gezag kan waeëre. Dèk vörmt de modertaal d'r basis vör de sociologische identitèèt van d'r sjpraeëker.

Twieë- en mieërtaligheed

Bie voldoende gelegenhèèd um in d'r keendertied mèt tale in kontakt te kaome, kan 'ne miensj 'n groeët aantal L1's verwerve. Twieë- en mieëtalèghèèd is in groeëte dele van de waelt d'r norm. In Westerse leng tendeert de bevolking, oonder druk van de nationaal officiëel tale, evvel nao èèntalèghèèd.

't Vermoge um 'n taal zoonder oonderrich op 'n hoeëg niveau te verwerve zow, mèt 't aafnaeme van 't vermoge tut global laerning en de wieërgaonde, ooch däör 't oonderwies gesjtimuleerde differentiëring, nao 't tieënde jaor mètstens beginne aaf te naeme. In de modern taalkunde wert 't begin van de pubertèèt aagezieë es de aafsjleting van de zoegeneumde kritische periode, oeë-in modertaalverwerving mäögelek is. 21 februari is d'r UNESCO Internationale Daag van de Modertale.

Ander definitie

Colla Bemelmans makt geen oondersjèèd in verworve modertaal of -tale (L1) en aangelieërde tale (L2) mae laet 't oondersjèèd bie 't perfect kinne kalle, versjtoeë en sjrieve van 'n taal of neet. Vólges de visie van Bemelmans zeunt de mètste Limbugers analfabeten van hun ege taal.
E gèft in 2 Talige Reflectie de vólgende definite van twieëtaligheed. Tweetalig, dat wil zeggen dat men twee talen evengoed kan spreken, verstaan en schrijven. Ik heb Nederlands en Limburgs gekozen omdat ik die twee talen perfect kan spreken, verstaan en zelfs schrijven. Ik kan wel meer talen verstaan of spreken, maar niet perfect.
Twieëtalig en ómdat v’r in ’t Limburgs aeveváöl wuurd of oetdrökkinge höbbe es in ’t Hollesj of Frans, kinne v’r ouch uëver alle óngerwerpe get fatsoendeliks zègke en zelfs get ónfatsoendeliks. En neet allein bie de sjlechter of op sjtraot, meh ouch op ’t gemeintehoes of in de kirk. Neet allein uëver vakwerkhuuskes en blujjende proemebömkes, meh aevegood uëver abortus, de doeëdsjtraof of filosofie. Vier hove ós neet vuur ’t Limburgs te sjame, ouch neet vuur ’t Hollesj, dat is jao ouch ’n taal. Nuts

Twiede taal

'n Taal die me neet op modertaalniveau verworve haat, wert mètstens 'n twiede taal (of L2) geneumd. 't Aa-lieëre van L2's gèèt väöl laestèger es wie van L1's en väör 't op niveau haowe van de kènnis is mètstens 't väöl gebroeke van de taal nuëdèg. Oonder taalkundège is 't gebrukelek bie L1's va taalverwerving en bie L2's va lieëre of aa-lieëre te kalle. Bie L2's die verwaant zeunt mèt de modertaal is de passief kènnis, 't begriepe, mètstens baeëter wie de actief kènnis, 't èèges gebroeke van de taal. Ooch al kan ieëmes 'n L2 perfect en zoonder meute kalle, da nog is an 't vraem accaent te maerke dat 't neet z'n modertaal is.

Vertale van L2 nao L1

't Vertale van tekste van 'ne L2 nao 'ne L1 verlöpt väöl gemekkeleker es 't vertale van de èng modertaal nao de ander. Dit haat d'r mèt te make dat 'ne L2 al vertalend is gelieërd en 'ne L1 is verwórve. Me kènt 'n modertaal dus enerzijds te genuanceerd öm nog gemekkelek te kènne vertale en anderzijds haat me de taal neet al vertalend gelieërd oeëdör zich twieë relatief vanèènsjtaonde taalregisters gevörmd haant. Ieëmes dae van de èng modertaal nao de aander vertaalt mót van de te vertale taal truuk nao 't betekenisniveau öm dao de zjuuste wäöerd of zinsconstructies baove te kènne haole in de de vertaaltaal en dat proces doort langer es d'r waeg van L2 nao L1. De bètste vertalinge zeunt evvel va luuj die de twieë tale óp modertaal niveau beheerse en zich 't vertale van de èng nao de aander, leefs zoe joonk mäögelek, ooch ège haant gemakd.

Taalbad

't Verwerve van L2's op latere laeftied is evvel mäögelek volges de methode van 'n oonderdompeling in 'n taalbad, 'n methode die in d'r mieërtalège Euregio al mènstens 100 jaor bekaand is. In de jaore twintèg van d'r vörrige ieëw gonge Limburgse maedsjes van d'r gegoede boeresjtaand um 't Fraans te lieëre op wissel mèt maedsjes oet 't Luukse. De Luukse maedsjes kieëme da hie in de familie wonne en lieërde 't Plat en 't Nederlands. Later gong me op wissel goeë ooch wal au pair neume. In Spa bevindt zich 'n waeltberoemd taalbadcentrum oeë me väör väöl gaeld volges die methode 'n L2 op modertaalniveau kan verwerve in korte tied.

Taalbad via d'r TV

In de beginjaore van d'r TV - in de jaore 60-70 - waoërt in Limburg mètstens nao de Duutsje zenders gekaeëke. Bie de kènger van toendertied waor de passief auditief kènnis van 't Duutsj groeët. Allewiel is dit TV-taalkontakt bie keender väör 't Ingelsj väöl frekwaenter en nèèt mie väör 't Duutsj.

De Europese Unie

De Europese Unie besjoewt de officieel landstaal es de modertaal van de bevolking van e laand. In Nederland is 98% van de bevolking Nederlandstalig; óp 't Belsj zów 't da wer gèng Duutsjtalige modertaalsjpraeëkers ha.