ziman

Kurmancî

Bilêvkirin

IPA^(kilîd): /zɪˈmɑːn/
Deng (Qamişlo)
Kîtekirin: zi·man

Navdêr

Zayenda nêr a binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	ziman	ziman
Îzafe	zimanê	zimanên
Çemandî	zimanî, zimên	zimanan
Nîşandera çemandî	wî zimanî	wan zimanan
Bangkirin	zimano	zimanino
Zayenda nêr a nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	zimanek	zimanin
Îzafe	zimanekî	zimanine
Çemandî	zimanekî	zimaninan

Di Wîkîpediyaya kurmancî de gotarek li ser ziman (endam) heye.

ziman nêr

organekî nerm e di devî de,
beşek ji leşê mirov û heywanan yê di devî de ku bo tamkirin, alîstin, daûrandinê û (ji aliyê mirovan ve) bo axiftinê tê bikaranîn
- (Nimûneyekê bide) (biguhêre)
axiftina miletekî,
axiftina komekê, miletekî, herêmekê yan welatekî ya ku ji alî pergala xwe ve yek e û ji alî hemû kesên pê diaxivin ve tê fehmkirin
zimanê kurdî, zimanê îngilîzî, zimanê erebî.
pergala danûstandinê,
sîstema hemî dengên mirov bi kar tînin daku peyamên xwe bi hev bidin famkirin
- (Nimûneyekê bide) (biguhêre)
danûstandina bêgotin,
jest û mîmîkên mirov bi hev re bi kar tînin daku pê peyama xwe bigihînin hev
- (Nimûneyekê bide) (biguhêre)
danûstandina lawiran,
dengên heywan bi kar tînin daku peyamên xwe bigihînin hev yan kesekî / tiştekî
- (Nimûneyekê bide) (biguhêre)
biwêjên taybet,
pergala ragihandinê ya hin aliyên taybet
zimanê wêjeyê, zimanê kompûteriyê, zimanê leşkeriyê, zimanê gundiyan.
şêwazên bikaranîna peyvan
zimanê dîplomasiyê.
hinêra axiftinê,
karîna anku şiyana peyivînê
Ew bêziman e.
şêweyê axiftinê
zimanxweş; zimandirêj
- Sofî bi goriya zimanê te be. Ew zimanê hungivîn û xweşik... — (Çiyayê Agirî, Yaşar Kemal, Weşanxana Çanda Kurdî)
(devokî) Kilîl, kilît, mifte, enextar, amûrê ku derî pê tê vekirin
- (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

Bi alfabeyên din

kurdî-erebî: زمان‎
kurdî-krîlî: зьман

Herwiha

ezman (1)
zman

Hevmane

(axiftin an nivîsîn) lîsan, luxet

Çemandî

(kurmanciya rojhilatî) zimanî
(kurmanciya navendî û rojavayî) zimên

Têkilî

Jê

Etîmolojî

Herwiha ezman, ji *izwan, ji proto-hindûewropî *dn̥ǵʰwéh₂s. Hevreha soranî زمان‎‎ (ziman), kurdiya başûrî ziwan, zwan, goranî/hewramî ziwan, zwan, zazakî ziwan, zon, zûn, belûçî زوان‎‎ (zewan) û زبان‎‎ (ziban, zuban), farisî زبان‎‎ (zeban), tacikî забон (zabon), peştûyî ژبه‎‎ (žəba), partî 𐫙𐫉𐫁𐫀𐫗‎ (izban), farisiya navîn 𐫙𐫉𐫇𐫀𐫗‎ (izwan), osetî avestayî 𐬵𐬌𐬰𐬎𐬎𐬁‎ (hizuuā), sanskrîtî जिह्वा (jihvā́) û जुहू (juhū́), hindî जीभ (jībh), almanî Zunge, danmarkî/norwecî tunge, swêdî/îzlendî tunga, holendî tong, îngilîzî tongue, îrlendî teanga, bretonî teod, latînî lingua (guherîna D bi L din bin tesîra L ya peyva lingo anku alîstin de), îtalî lingua, portugalî língua, spanî lengua, fransî langue, ermenî լեզու (lezu) (L-ya destpêkê di bin tesîra լիզեմ /lizêm/ anku alîstin de), latviyayî insuwis, lîtwanî liežùvis (L-ya destpêkê di bin tesîra liežti anku alîstin de), slaviya kevn *ęzỳkъ, rusî/ukraynî/belarusî язы́к (yazýk), çekî/slovakî jazyk, polonî język.

Divê guherînika dengî bibûya *zivan lê ew nebûye ji ber ku dengên z/s/ş/j li destpêka bêjekê de bibin û hema pişt wan dengên wek /n/ bê, ew dibişive; bide ber nas (< niyas < *jinas < *şinas < *işnas) lê heke /m/ bibe dimîne (bide ber jimartin). Lewma zimanik ew dagerrandiye /m/ ku bişê bi lêv bibe. Carinan /iş/a pêşîn /i/ wek /e/ diguhêre ku konsonant nekeve; guhertoya ezman jê ye, bide ber hewramî ئەژناس‎ (ejnas, “nas”), zazakî eşnawitene. Bi zimaninên kurdî, ev rêzik bi konsonantên din jî pêk tê heke dengik bibe z/s/ş/j, bin hîkariya hewramî di soranî de jî peyda dibe; bide ber zazakî eşkayene, eşkawitene, soranî ئەشکەوت‎ (eşkewt).

Çavkanî:

Cathcart, Chundra Aroor (2015): Iranian Dialectology and Dialectometry, Doctoral dissertation, University of California at Berkeley.
Chyet, Michael L. (2003): Kurdish-English Dictionary, Ferhenga Kurmancî-Inglîzî, Yale University Press.
Horn, Paul. (1893): Grundriss der neupersischen Etymologie [Bingehê etîmolojiya farisî] (bi almanî). Strassburg
MacKenzie, David Neil, The dialect of Awroman (Hawraman-i Luhon) Grammatical sketch, texts, and vocabulary, Kommissionaer: Munksgaard (København), 1966
Novák, Ľubomír (2013) Problem of Archaism and Innovation in the Eastern Iranian Languages (PhD dissertation)‎[[1]], Prague: Univerzita Karlova v Praze, filozofická fakulta.
Tsabolov, R. L., Ferhenga etîmolojî ya zimanê kurdî ["Цаболов, Р. Л.: Эмцмолоƨцческцц̆ словарь курδскоƨо языка"], Moskova, 2001-2010
The Tower of Babel - An Etymological Database Project [Birca Babilê - Projeyeke Danegeha Etîmolojî] (bi îngilîzî û rusî): http://starling.rinet.ru/

Bi zaravayên din

Soranî: زمان‎ (ziman)
Zazakî: ziwan, zon, zûn
Kurdiya başûrî: ziwan, zuwan
Lekî: zuwan
Hewramî: ziwan, zwan

Werger

parçeya goştî di devî de (1)

Albanî: gjuhë → sq
Almanî: Zunge → de mê
Altayiya başûrî: тил (til)
Aragonî: luenga
Astûrî: llingua → ast
Atîkamekwî: oterini
Aymarayî: lajhra, aru → ay
Azerî: dil → az
Bambarayî: kan
Baskî: mihi, mingain
Başkîrî: тел (tel)
Bayerî: Zung m
Bembayî: ululimi
Bretonî: teod → br nêr
Bulgarî: език → bg (ezik)
Çekî: jazyk → cs
Çînî: 舌头 → zh (shétou), 舌 → zh (shé)
Çolyanî: lussánikh
Çuvaşî: чĕлхе (čĕlhe)
Damariya rojhilat: leˈmaino
Danmarkî: tunge → da giştî
Dohoyî: jola
Endonezyayî: lidah → id
Erebî: لسان‎ (lisan)
Ermenî: լեզու → hy (lezu)
Esperantoyî: lango → eo
Estonî: keel → et
Farisî: زبان‎ → fa (zeban)
Ferî: tunga → fo
Fînî: kieli → fi
Fransî: langue → fr
Friyolî: lenghe m
Frîsî: tonge
Gaelîka skotî: teanga mê
Gagawzî: dil
Galîsî: lingua → gl
Gotî: 𐍄𐌿𐌲𐌲𐍉 (tuggō) mê
Gurcî: ენა → ka (ena)
Haîtî: lang
Hawsayî: harshe → ha
Hmongî: nplaig
Holendî: tong → nl mê
Îdoyî: lango → io
Îngilîzî: tongue → en
Înterlîngua: lingua → ia
Înterlîngue: lingue → ie
Înuîtî: ᐅᖃᖅ (uqaq)
Îstriyotî: lengua
Îtalî: lingua → it mê
Îzlendî: tunga → is mê
Japonî: 舌 → ja (shita), ベロ (bero)
Karaçay-balkarî: тил
Katalanî: llengua → ca
Keçwayî: qallu
Kendemî: lɛ̀nyɛ́mə̀, ɛ̀nyɛ́mə̀
Kirgizî: тил → ky (til)
Koreyî: 혀 → ko (hyeo)
Kornî: tavas
Korsîkayî: lingua → co
Kotavayî: yoy
Kreyoliya holendî ya berbiceyî: alala
Kumikî: тил (til)
Latviyayî: mēle → lv
Lingalayî: lolému
Lîtwanî: liežuvis → lt
Makedonî: јазик → mk (jazik)
Malagasî: lela → mg
Maorî: arero
Mecarî: nyelv → hu
Mongolî: хэл → mn (hel)
Nahwatliya navendî: nenepilli
Nganasanî: сиәде
Nlûyî: ǀ’an
Nogayî: тил (til)
Normandî: loceis
Norwecî: tunge → no
Oksîtanî: lenga → oc
Oyratayî: uhulu, uhul
Piedmontîsî: lenga m
Pîrahayî: xiipópai
Polonî: język → pl
Portugalî: língua → pt mê
Qazaxî: тіл → kk (tıl)
Romanî: ćhib
Romanyayî: limbă → ro
Rusî: язык → ru (iazyk) nêr
Samiya bakurî: njuovčča
Sanskrîtî: जिह्वा → sa (jihvā) mê
Sirboxirwatî: jezik → sh
Slovakî: jazyk → sk
Slovenî: jezik → sl
Somalî: carab → so
Spanî: lengua → es mê
Swahîlî: ulimi → sw
Swazî: lú-lwîmi
Swêdî: tunga → sv
Şawî: iles
Şîngazîcayî: ulime, louha
Şorî: тил
Şoşonî: a͟ikon
Tagalogî: dilà → tl
Tamîlî: நாக்கு → ta (nākku)
Teteriya krîmî: til
Teterî: tel → tt
Tirkî: dil → tr
Tirkmenî: dil → tk
Tofalarî: дыл
Tokpisinî: tang
Tuvanî: дыл (dıl)
Urdûyî: زبان‎ → ur (zbān)
Ûkraynî: язик → uk (jazyk)
Vepsî: kelʼ
Viyetnamî: lưỡi → vi
Walonî: linwe → wa m
Weylsî: tafod → cy
Wolofî: làmmiñ wi
Xakasî: тіл (tíl)
Yakutî: тыл (tıl)
Yûnanî: γλώσσα → el (glóssa) mê

pergala axiftin û nivîsînê (2)

Afrîkansî: taal → af
Alabamayî: naaɬiilka
Albanî: gjuhë → sq
Almanî: Sprache → de mê
Aragonî: luenga
Astûrî: llingua → ast
Aymarayî: aru → ay
Bambarayî: kan
Baskî: hizkuntza → eu
Bayerî: Sproch m
Bembayî: ululimi
Bretonî: yezh → br mê
Bulgarî: език → bg (ezik)
Çekî: jazyk → cs, řeč → cs
Çînî: 语言 → zh (yǔyán)
Çolyanî: daritsánikh
Danmarkî: sprog → da nêr
Endonezyayî: bahasa → id
Erebî: لغة‎ → ar (luẍe^t) mê, لسان‎ (lisan)
Ermenî: լեզու → hy (lezu)
Esperantoyî: lingvo → eo
Estonî: keel → et
Farisî: زبان‎ → fa (zeban)
Ferî: mál → fo
Fînî: kieli → fi
Flamiya rojava: toale
Fransî: langue → fr
Friyolî: lenghe m
Frîsî: tonge, taal → fy, sprake
Futunî: masau
Gaelîka skotî: cànan nêr
Galîsî: lingua → gl
Galoyî: laungg
Gotî: 𐍂𐌰𐌶𐌳𐌰 (razda) mê
Gujaratî: ભાષા → gu (bhāṣā)
Gurcî: ენა → ka (ena)
Haîtî: lang
Hawsayî: harshe → ha, yare → ha
Hindî: भाषा → hi (bhāṣā)
Holendî: taal → nl mê
Îdoyî: linguo → io
Îngilîziya kevn: spræc
Îngilîzî: language → en, tongue → en
Înterlîngua: lingua → ia
Înuîtî: ᐅᖃᐅᓯᖅ (uqausiq)
Îstriyotî: lengua
Îtalî: lingua → it mê, linguaggio → it nêr
Îzlendî: tunga → is mê
Japonî: 言語 → ja (gengo), 言葉 → ja (kotoba)
Kalalîsûtî: oqaatsit
Katalanî: idioma → ca, llengua → ca
Keçwayî: simi → qu
Komorî: luha
Koreyî: 언어 → ko (eoneo)
Kornî: yeth
Korsîkayî: lingua → co
Kotavayî: ava
Latînî: lingua → la
Latviyayî: valoda → lv
Lîtwanî: kalba → lt
Luksembûrgî: Sprooch → lb m
Makedonî: јазик → mk (jazik)
Maltayî: lingwa → mt
Maorî: reo → mi
Mecarî: nyelv → hu
Mongolî: хэл → mn (hel)
Nahwatlî: tlahtolli → nah
Navajoyî: zaad
Nogayî: тил (til)
Norwecî: språk → no
Oksîtanî: lenga → oc
Piedmontîsî: lenga m
Plodîşî: Sproak
Polonî: język → pl
Portugalî: língua → pt mê, idioma → pt, linguagem → pt
Qazaxî: тіл → kk (tıl)
Romanyayî: limbă → ro m
Rusî: язык → ru (iazyk) nêr
Samiya bakurî: giella
Sanskrîtî: भाषा → sa (bāṣā) mê
Sirboxirwatî: jezik → sh
Slovakî: jazyk → sk
Slovenî: jezik → sl
Somalî: af → so
Spanî: lengua → es mê, idioma → es nêr, lenguaje → es
Swahîlî: lugha → sw, ulimi → sw
Swazî: lú-lwîmi
Swêdî: språk → sv, mål → sv
Şawî: tutlakt, tameslayt
Şîngazîcayî: lugha, luha, ulime
Tacikî: забон → tg (zabon)
Tagalogî: wika → tl, lenggwáhe
Tamîlî: மொழி → ta (moḻi)
Teterî: tel → tt
Tirkî: dil → tr, lisan → tr
Tofalarî: дыл
Tokpisinî: tok, tokples
Urdûyî: زبان‎ → ur (zbān)
Ûbîkî: bzɑ
Ûkraynî: мова → uk (mova)
Vepsî: kelʼ
Viyetnamî: ngôn ngữ → vi, tiếng → vi
Volapûkî: pük → vo
Walîsî: lea
Walonî: lingaedje → wa n, langue → wa m
Weylsî: iaith → cy
Yûnanî: γλώσσα → el (glóssa) mê