Ширин Эбади
| Ширин Эбади | |
| شیرین عبادی | |
.jpg) | |
| Туған күні | |
|---|---|
| Туған жері |
Хамадан, Иранның Шаханшах мемлекеті |
| Мансабы |
құқық қорғаушы, адвокат |
| Сыйлықтары | |
| Қолтаңбасы |
|
Ширин Эбади, сондай-ақ Ширин Абади (парс. شیرین عبادی - Širin Ebâdi; туылған күні 21 маусым 1947 жыл, Хамадан) — ирандық құқық қорғаушы және заңгер, профессор Торолф Рафтоны еске алу сыйлығының лауреаты (2001), «Ирандағы демократияны дамытуға және адам құқықтары, әсіресе әйелдер мен балалар үшін күреске қосқан үлесі үшін» еңбегі үшін Нобель сыйлығының лауреаты (2003).[1][2][3][4]
Өмірбаяны
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Ширин Эбади Хамадан қаласында, бұрыңғы бас нотариус болған, коммерциялық құқық профессоры Мұхаммед Әли Эбадидің отбасында дүниеге келген. Британдықтардың айтуынша, ол иран тектес. Нобель дәрісінде өзінің мәдени ерекшелігін сипаттай отырып, ол: «Меy ирандықпын. Мен Ұлы Кирдің ұрпағымын».
Ол Тегеран университетінің құқық факультетін тәмәмдаған және жарты жылдық тәжірибеден кейін сот төрағасы болды. 1971 жылы ол диссертация қорғады, ал 1975 жылы Иранда жергілікті сотты (Тегеран қалалық соты) басқарған алғашқы әйел болды. Алайда, Ирандағы Ислам революциясынан кейін, ол сот жүйесіндегі басқа әйелдер сияқты сот хатшысы лауазымына ауыстырылды. Өйткені, билікке келген исламшылдардың пікірінше, әйел ер адамдар үшін міндетті шешімдер қабылдамауы керек. Эбади отставкаға кетті және 10 жылдан астам уақыт бойы заң мамандығы бойынша жұмыс істей алмады. 1993 жылы ол ақыры заң кеңесін ашуға рұқсат алды. 1980 жылдары Эбади негізінен кітаптар мен мақалалар жазды. Бұл оған Иранда үлкен атақ әкелді.[5]
Құқық қорғау қызметі
[өңдеу | қайнарын өңдеу]1990 жылдары Эбади Теһран университетінде сабақ беру мүмкіндігіне ие болды. Ол 1990-шы жылдардың аяғында Иран қоғамындағы орташа либералды тенденцияларды күшейтуде маңызды рөл атқарды. Оның Иранның қоғамдық өміріндегі әйелдердің рөлін арттыру жөніндегі үгіт-насихат жұмыстары Мохаммад Хатамидің 1997 жылғы президенттік сайлауда жеңіске жетуінің маңызды факторы болды.
Адвокат ретінде Эбади 1990 жылдары Ирандағы бірқатар маңызды сот істеріне қатысқан. Атап айтқанда, ол оппозициялық көзқарасты ұстанған Иран зиялыларының өкілдерін өлтіруге қатысты бірнеше істерде қаза тапқандардың отбасыларының мүдделерін қорғады. 2000 жылы осы процестердің бірінде Эбади Иранның консервативті діни жетекшілерінен Хатами президентінің айналасындағы саясаткерлерді өлтіруге тапсырыс алғанын куәландыратын Амир Фархад Ибрахимидің айғақтарының бейнежазбасын жариялады. Осы айғақтарды жариялағаны үшін Эбади 5 жылға бас бостандығынан айырылды. Дегенмен, кейінірек үкім жойылды. Сонымен қатар, Эбади Иран газеттеріне тыйым салуға қатысты бірқатар істерді жүргізді. Иранда әрдайым қудаланған Бахаи дінін ұстанушыларды қорғады.
Библиография
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Эбадидің келесі кітаптары ағылшын тілінде жарық көрді:
- «Баланың құқықтары. Ирандағы балалар құқықтарының құқықтық аспектілерін зерттеу» (ағылш. The Rights of Child. Study of Legal aspekt of Iran children's children; Tehran, 1994),
- «Ирандағы адам құқықтарының тарихы мен құжаттары» (ағылш. History and Documation of Human Rights in Iran; New York, 2000),
- «Иранның оянуы: революция және үміт туралы естелік» (ағылш. Iran Awakening: A Memoir of Revolution and Hope; Нью-Йорк, 2006).
Марапаттар
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Эбади - көптеген батыстық университеттердің PHD докторы, соның ішінде Торонто, Британ Колумбиясы, Йорк, Австралия католиктері және т.б.
2003 жылы Ширин Эбади Нобель сыйлығына ие болды.
Дереккөздер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- ↑ IRANIANS CELEBRATED WITH JOY EBADI’S NOBEL PEACE PRIZE Мұрағатталған 28 ақпанның 2019 жылы.
- ↑ Shirin Ebadi – Nobel Lecture
- ↑ Nobels With a Message
- ↑ Sunnis fear US missteps will bolster Tehran's influence
- ↑ Иран протестует: у Ширин Эбади не отняли Нобелевскую премию, а лишь временно "заморозили Подробнее: https://www.newsru.com/world/27nov2009/ebadi.html