Аптекалық жанжабіл

Аптекалық жанжабіл
	;
Ғылыми топтастыруы
Дүниесі:	Өсімдіктер;
(unranked)	Дара жарнақтылар;
(unranked)	Commelinids;
Сабы:	Zingiberales;
Тұқымдасы:	Zingiberaceae;
Кіші тұқымдасы:	Zingiberoideae;
Тайпасы:	Zingibereae;
Тегі:	Zingiber;
Түрі:	Z. officinale;
Екі-есімді атауы
	Zingiber officinale; Roscoe 1807

Аптекалық жанжабіл немесе Апетекалық зімбір немесе Кәдімгі жанжабіл (лат. Zingiber officinale) – жанжабілдер тұқымдасының жанжабіл тегінің көпжылдық шөптес өсімдігі.

Таралуы

Аптекалық жанжабіл Оңтүстік Азия елдерінен шыққан. Қазіргі таңда жабайы түрінде кездеспейді. Қытай, Үндістан, Индонезия, Аустралия, Батыс Африкада, Ямайкада және Барбадоста өсіріледі. Зімбір Азия, Австралия, Жапония, Үндістанның тропикалық аймақтарында, Оңтүстік Америка мен Батыс Африкада өседі.

Орта ғасырларда Еуропаға көпестермен бірге келіп, содан бері татымдылық ретінде және дәрі-дәрмек ретінде қолданылады.

XVI ғ-дың басында Америка елдеріне еніп, ол жақта да кең таралған.

Сипаттамасы

Сабағы тік, 1 м-ге дейін, тамыр сабағы ет-женді, құрамында эфир майы болғандықтан сүйкімді хош иісті, бірақ гингерол терпенінің әсерінен дәмі ащы.

Жапырақтары кезек орналасқан, қарапайым, үшкір. Жапырақ табаны жүректәрізді.

Гүлдері - масақ гүлшоғырына жиналған, 3 жеке сары-қызғылт немесе қоңыр-күлгін жапырақтан құралған.

Жемісі — үшжармалы қауашақ.

Химиялық құрамы

Аптекалық жанжабілдің негізгі компоненті - Эфир майлары (құрғақ тамыр сабақтарында 1,5—3 % болады), олардың 70 %-ын цингиберен (зингиберен) — сесквитерпені. Қалғаны 30 %-ы - басқа терпендер (камфен, цинеол, бисаболен, борнеол, цитраль, линалоол).

Жанжабіл тамырында көптеген витаминдер: С, B₁ , B₂ және аминқышқылдар бар.

Синонимдері

Amomum angustifolium Salisb. nom. illeg.
Amomum zingiber L.
Amomum zinziba Hill Spell. var.
Curcuma longifolia Wall.
Zingiber aromaticum Noronha nom. inval.
Zingiber cholmondeleyi (F.M.Bailey) K.Schum.
Zingiber majus Rumph.
Zingiber missionis Wall.
Zingiber sichuanense Z.Y.Zhu, S.L.Zhang & S.X.Chen
Zingiber zingiber (L.) H.Karst. nom. inval.

Пайдалануы

Аптекалық жанжабілдің тамыр сабағын аспаздықта дәм-татымдылық ретінде кең қолданады.

Толық мақаласы: Жанжабіл (дәмдеуіш)

Медицинада жанжабіл тамыр сабағының тұнбасы және тұндырмасы түрлерінде асқазанның ойық жарасы, тұмау, атеросклероз, қан тамырларының ауруларында дәрі-дәрмек ретінде қолданылады. Бас ауруы, ревматизм т.б. кеселдерде сылау, уқалау және компресс түрінде пайдаланады.