Sparta

Peta wewengkon kakuwasané Sparta.

Sparta ya iku kutha ing jaman Yunani Kuna kang dadi kutha krajan Laconia lan kutha paling wigati Peloponesus ing pinggir Kali Eurotas. Sparta diadegaké déning wong-wong Doria kang ngalahaké Laconia lan Messenia ing perkembangané dadi kuwat lan kuwasa. Ing abad 7 SM, Sparta dadi pusat kesusastraan nanging sawisé taun 600 SM, ngèlmu kemiliteran kang luwéh ditonjolaké .

Bocah-bocah saka golongan kang kuwasa (Spartiate) dilatih dadi militèr. Ing ngisor golongan militèr ya iku golongan perioeci (tukang lan pedagang) lan helot (budak-budak). Mung golongan Spartiate kang duwé hak hukum lan hak sipil.

Sajarah

Prasajarah

Mangsa Prasajarah Sparta angèl direkonstruksi, amarga ora akèh bukti tulisan saka mangsa mau lan uga distorsi saka tradisi oral. Nanging, bukti paling dhisik babagan perumahan manungsa ing wewengkon Sparta ya iku saka tembikar kang asalé saka pertengahan jaman Neolitikum, tinemu ing kiwa-tengené Kouphovouno, sakiwa-tengené rong kilomèter kidul-kulon Sparta. Iki tiplak awalé peradaban Sparta Mikene, kaya kang digambaraké ing Illiad déning Homer.

Peradaban iki kayané ngalami rusak banget ing pungkasan jaman perunggu. Miturut Herodotus, suku-suku Makedonia saka lor obah tumuju Peloponesia, lan dewèké mau bangsa Doria, dewèké ngalahake suku-suku ing papan kunu lan netep ing papan panggonan kui mau. Bangsa Doria kayane wes lekas ngembangaké bates wewengkon Sparta meh sadurungé dhèwèké ngadegaké nagarané dhéwé. Sparta perang nglawan Doria Argive ing etan lan etan kidul, uga Arkadia Achaea ing pérangan kulon lor. Bukti nuduhaké manawa laladan Sparta ora bisa diliwati amarga topografi dataran Taygete saingga Sparta wes aman saka awal.

Miturut Herodotus lan Thucydides, antarané abad 8 lan 7 SM Sparta ngalami periode ora ana hukum lan padudon. Akibaté, dewèke nglakoni warna-warna reformasi pulitik lan sosial ing masarakat kang sabanjuré dewèké sangkutaké karo kang wenehi hukum, Lykourgos Ewah-éwahan iki nuduhaké wiwité sajarah klasik Sparta.