Bangkok

Bangkok กรุงเทพมหานคร
Krung Thep Maha Nakhon
Agpakanawan manipud iti ngato: Si Lom – Sathon a distrito ti komersio, Wat Arun, Higante nga Indayon, VMonumento ti Panagbaligi, ken Wat Phra Kaew
Wagayway Selio
Bangkok Lokasion
Nagsasabtan: 13°45′N 100°28′E
Pagilian	Tailandia
Nataengan	Ayutthaya a Paset ti Panawen
Nabangon a kas kapitolio	21 Abril 1782
Gobierno
• Kita	Espesial nga administratibo a lugar
• Gobernador	M.R. Sukhumbhand Paribatra
Kalawa
• Siudad	1,568.737 km2 (605.693 sq mi)
• Metro	7,761.50 km2 (2,996.73 sq mi)
Kangato	9 m (30 ft)
Populasion  (2005 (Senso))
• Siudad	5,658,953
• Densidad	4,051/km2 (10,490/sq mi)
• Metro	9,785,136
• Densidad  (metro)	1,260/km2 (3,300/sq mi)
• Nagan dagiti umili	BangkokianBangkoker Tga-Bangkok
Pagsurotan ti Panagrangrang-ay ti Nagtagitaoan
• HDI	0.933 (nangato unay) (Umuna)
Sona ti oras	UTC+7 (Tailandia)
Kodigo ti lugar	02
Panagrehistro ti karro	กรุงเทพมหานคร
ISO 3166-2	TH-10
Eropuerto ti Suvarnabhumi	IATA: BKK – ICAO: VTBS
Eropuerto ti Don Muang	IATA: DMK – ICAO: VTBD
Website	http://www.bangkok.go.th

Ti Bangkok ket isu ti kapitolio a siudad ken kadakkelan nga urbano a lugar idiay Tailandia. Daytoy ket naamammoan ti Thai a kas ti Krung Thep Maha Nakhon (กรุงเทพมหานคร, naibalikas a kas ti [krūŋ tʰêːp máhǎː nákʰɔ̄ːn] (dengngen)) wenno Krung Thep (listen), a kayatn a sawen ket "siudad dagiti anghel". Ti Bangkok ket isu ti kapusekan ti populasion a siudad idiay Tailandia nga adda dagiti agarup a 12 riwriw nga agtataeng a tattao. Ti Bangkok ket maysa idi a bassit pagkomersion idi aasideg ti sabangan ti Karayan Chao Phraya idi las-ud ti Ayutthaya a Pagarian idi maika-15 a siglo. Dayto yket dimmakkel ken nagbalina a lugar ti dua a kapitolio a siudad: ti Thonburi idi 1768 ken ti Rattanakosin idi 1782.

Gapu ti estratihiko a lokasionna idi Abagatan nga Asia, ti Siam (ken kalpasan daytoy ti Tailandia) ket nagbalin a paglapppedan nga estado a nagbaetan dagiti Pranses ken Britaniko a puersa ti kolonia. Ti Bangkok ket nakagun-od ti pakaidiayawan a kas maysa a nawaya, dinamiko, ken makainpluesia a siudad. Tatta nga aldaw, ti Bangkok ket saan laeng a politika, sosial, ken ekonomiko a sentro ti Tailandia, ngem adda pay tipanagidaulo a papel iti panagggatang, komersio, kultura, dagiti arte, edukasion, panagaywan ti salun-at ken pagluganan ti Indotsina a rehion.

Ti panagrang-ay ti puona ti Asia idi panawen ti 1980 ken 1990 ket nangiturong kadagiti adu a multinasional a koporasion a mangpatakder kadagiti rehional a kuartelda idiay Bangkok. Ti siudad tattan ket maysa a nangruna a rehional a puersa itipinansia ken negosio. Ti dumakdakkel nga inpluensian akadagiti politika, kultura, moda ken liwliwa ket mangipakita ti kasasaadna a kas maysa nga Alpha a sangalubongan a siudad. Idi 2009, isu daytoy ti maikadua a kanginaan a siudad idiay Abagatan-Daya nga Asia iti likudan ti Singapura. Dagiti adu a dulon ti ken mabisbisita iti siudad ken no maipatinayon dagiti agdidinnamag ti kinadakesna a distrito ti nalabbaga a silaw ket nakaaramid daytoy a sininimo ti eksotisismo. Ti naipakasaritaan a Nalatak a Palasio, Wat Arun, ken Templo ti Agsadsadag a Buda, ken ti panakinayon ti Khaosan a kalsada ken Soi Cowboy, ket nangruna a papanan dagiti turista idiay kapitolio. Iti panakaitipon nga isu ti ruangan a papanan idiay Laos, Burma, ken Cambodia, daytoy ketmaikadua laeng iti Londres itibilang dagiti tinawen a panagbisbisita.

Pakasaritaan

Nangruna nga artikulo: Pakasaritaan ti Bangkok

Ti lugar ti Bangkok ket napetsaan manipud idi maikasangapulo ket lima a siglo, idi daytoy ket maysa apurok idiay laud nga igid ti Karayan Chao Phraya, babaen ti panatugray ti Ayutthaya.Gapu ti estratihiko a lokasionna idiay asideg ti sabangan ti karayan, ti ili ket nagin-inut iti kinapangrunana. Ti Bangkok ket immununa a nagserbi a kas maysa a lugar ti aduana nga adda dagiti pagsammakedan kadagiti dua a bangir ti karayan, ken nagbalin a ti lugar ti maysa a sillong idi1688 nga idiay ti naikapatalawan dagiti Pranses manipud idiay Siam. Kalpasan ti pannakatnag ti Ayutthaya iti Burmes a Pagarian idi 1767, ti kabarbaro a nairangarang nga Ari a ni Taksin ket nangbangon ti kapitoliona idiay ili, a daytoy ti nagbalin a kuartel ti Thonburi a Pagarian.Ni Ari Phutthayotfa Chulalok (Rama I), a simmaruno kenni Taksin, ket inyakarna ti kapitolio idiay daya nga igid ken nangbangon ti Rattanakosin a Pagarian idi 1782. Ti Adigi ti Siudad ket naipatakder idi 21 Abril, a naipanpanunotan a kas ti petsa ti pannakabangon ti agdama a siudad.

Ti ekonomia ti Bangkok ket nagin-inut a dimmakel babaen ti internasional a pagtagilakuan, immuna iti Tsina, ken dagiti nagsubsubli a Lumaud nga agtagtagilako idi nasapa a tengnga ti maikasangapulo ket siam a siglo. A kas ti kapitolio, ti Bangkok ket isu idi ti sentro ti panagpabaro ti Siam idi nakasangsango ti panagtalmeg kadagiti Lumaud a bileg idi naladaw a maikasangapulo ket sian a siglo. Dagiti panagturturay dagiti Ari a ni Mongkut (Rama IV, 1851–68) ken ni Chulalongkorn (Rama V, 1868–1910) ket nakakitkita ti panangiyamaammo ti pison a makina, pagmalditan, perokaril a pagiluganan ken dagiti kammasapulan nga estruktura iti siudad, ken ti pay pormal nga edukasion ken panagaywan ti salun-at. Ti Bangkok nagbalin a sentro ti entabada para kadagiti panasalsalisal ti bileg a nagbaetan ti milisia ket dagiti politikal a napilpili idi ti pagilian ket nagikkat ti patingga a monarkia idi 1932. Daytoy idi ket suheto ti Hapon a panagsakup ken Kimmadduan a panagbomba idi las-ud ti Sangalubongan a Gubat II, ngem napardas a dimmakdakkel kalpasan ti gubat a paset ti panawen a aks ti nagbanagan ti ti tulong ti panagrang-ay ti Estados Unidos ken dagiti ininted ti gobierno a puonan. Ti papael ti Bangkok a aks maysa a papanan dagiti Amerikano a milisia ket nanagirugi ti bukodna nga industri aiti turismo ken ti pay panagtagilako ti sekso. Dagiti di agpapada a panagrang-ay ti urbano ket nangiturongan ti panagdakkel kadagiti di panagpapada ti matgedan ket ti di nakitkita idi panagyakar manipud kadagiti away a lugar idiay Bangkok; ti pupolasionna ket dimmakkel manipud iti 1.8 aginggana iti 3 riwriw idi kaladawan ti 1960 a tawtawen. Kalpasan ti ipapanaw ti Estados Unidos manipud idiay Bietnam, dagiti negosio ti Hapon ket nangisukat a kas dagiti nangidaulo iti puonan, ken ti panagipadakkel ti panagpataud kadagiti maipapan ti panaglako ti ballasiw taaw ket nanagiturong ti pannakaipadakkel ti pinansia a pagtagilakuan idiay Bangkok. Ti napardas nga idadakkel ti siudad ket nagtultuloy kadagiti tawtawen ti 1980 ken dagiti tawtawen ti nasapa 1990, aginggana idi napasardeng babaen ti pinansia a didigra ti Asia ti 1997. Iti dayta a panawenen, adu kadagiti publiko ken sosial a banbanag ti rimrimsua, a mairaman kadagiti pannakasulnot ti inprastruktura a maipakpakita kadagiti nakaro a trapiko ti siudad. Ti papel ti Bangkok a kas ti politikal nga entablado ti pagilian ket agtultuloy a makitkita kadagiti agsasaruno a nadayeg a protesta, manipud kadagiti yaalsa dagiti edtudiante idi 1973 ken ti 1976, ti kontra-milisia a demontrasion idi 1992, ken dagiti nagsasaruno a kontra-gobierno a protesta babaen dagiti "Duyaw a Kamiseta" ken dagiti tignay ti "Nalabbasit a Kamiseta" manipud idi 2008 ket dagiti simmakbay.

Ti administrasion ti siudad ket immuna napormalisado babaen ni Ari Chulalongkorn idi 1906, iti pannakaibangon ti Monthon Krung Thep Phra Maha Nakhon (มณฑลกรุงเทพพระมหานคร) a kas maysa a nailian a pannakabingbingay. Idi 1915 ti monthon ket nagudua kadagiti nadumaduma a probinsia, dagiti administratibo a pagbeddenganna ket adu payen a nabalbaliwan. Ti siudad iti agdama a porma ket napartuat idi 1972 iti pannakaporma ti Metropolitano nga Administrasion ti Bangkok, a naikapasarunuan ti panagtipon ti Probinsia ti Phra Nakhon idiay akin daya nga igid ti Chao Phraya ken ti Probinsia ti Thonburi idiay laud iti las-ud ti napalabas a tawen.

Dagiti akinruar a silpo

Dagiti midia a mainaig iti Bangkok iti Wikimedia Commons
Pakaammo ti panagbiahe idiay Bangkok manipud iti Wikivoyage (iti Ingles)

• Metropolitano nga Administrasio ti Bangkok
• Turista ti Bangkok – Opisial apagsurotan ti panagbanniaga manipud iti Dibision ti Turismo ti Bangkok Naiyarkibo 2017-05-12 iti Wayback Machine