Karbon: Paggiddiatan a nagbaetan dagiti rebision

	boro ← karbon → nitroheno
Langa
	nalitnaw a (diamante) ken nangisit a (grapito); ; ; Diamante (kanigid) ken grapito (kanawan), dagiti kalatakan a naam-ammuan nga alotropos iti karbon
Sapasap a tagikua
Nagan, simbolo, numero	karbon, C, 6
Pannakabalikas	/ˈkɑːrbən/
Kategoria ti elemento	saan a metal
Grupo, puntos, leppad	14, 2, p
Pagalagadan ti atomiko a kadagsen	12.0107(8)
Langa ti elektron	1s2 2s2 2p2 wenno [He] 2s2 2p2
Dagiti elektron tunggal maysa a kontsa	2,4 (Imahen)
Bagbagi a tagikua
Paset	Natangken
Densidad ti (asideg r.t.)	amorpo: 1.8–2.1 g·cm−3
Densidad ti (asideg r.t.)	grapito: 2.267 g·cm−3
Densidad ti (asideg r.t.)	diamante: 3.515 g·cm−3
Sublimasion a punto	3915 K, 3642 °C, 6588 °F
Tinallo a punto	4600 K (4327°C), 10800 kPa
Kapudot iti panaglunag	117 (grapito) kJ·mol−1
Malaon a kapudot	8.517(grapito),; 6.155(diamante) J·mol−1·K−1
Dagiti atomiko a tagikua
Dagiti oksihenasion a kasasaad	4, 3 , 2, 1 , 0, -1, -2, -3, -4
Elektronegatibidad	2.55 (Pauling a panagrukod)
Dagiti ionisasion nga enerhia; (adu pay)	Umuna: 1086.5 kJ·mol−1
	Maika-2: 2352.6 kJ·mol−1
	Maika-3: 4620.5 kJ·mol−1
Kobalente a rayus	77(sp³), 73(sp²), 69(sp) pm
Van der Waals a rayus	170 pm
Sabsabali pay
Nabatombalani a panagurnos	diamagnetiko
Kapudot a pannakaisaknap	119-165 (grapito); 900-2300 (diamante) W·m−1·K−1
Panagdakkel no mapudotan	(25 °C) 0.8 (diamante) µm·m−1·K−1
Kapardas iti uni (naingpis nga ungkay)	(20 °C) 18350 (diamante) m·s−1
Modulo ni Young	1050 (diamante) GPa
Pannakaputed a modulo	478 (diamante) GPa
Kaaduan a modulo	442 (diamante) GPa
Poisson a pannakaibagi	0.1 (diamante)
Mohs a katangken	1-2 (Grapito); 10 (Diamante)
CAS a rehistro a numero	7440-44-0
Dagiti katalnaan nga isotopo
	Kangrunaan nga artikulo: Dagiti isotopo iti karbon
	k; t; u; · p

Inter-aktibo nga agbasabasa iti pakasaritaan

← Nadadaan nga urnos

Content deleted Content added

VisualWikitext

Inline

Kinaudi a rebision manipud idi 06:22, 12 Enero 2023

Ti karbon /ˈkɑːrbən/ (manipud ti Latin: carbo "beggang") ket isu ti kimiko nga elemento nga addaan ti simbolo iti C ken atomiko a numero iti 6. A kas kameng iti grupo a 14 idiay periodiko a lamisaan, daytoy ket saan a metal ken tetrabalente—nga agar-aramid ti uppat nga elektron a magun-od tapno agporma iti kobalente dagiti kimiko a piansa. Adda dagiti masna a rumrumsua nga isotopo, nga addaan ti ¹²C ken ti ¹³C a dagitoy ket natalna, a ti ¹⁴C ket radioaktibo, nga agrungrungsot nga addaan iti kagudua a biag iti agarup a 5,730 a tawtawen.^[9] Ti Karbon ket maysa kadagiti bassit a naam-ammuan nga elemento manipud iti taga-ugma.^[10]^[11]

Adda dagiti dadduma nga alotropo iti karbon a dagiti kalatakan a naam-ammuan a kas ti grapito, diamante, ken amorpo a karbon.^[12] Dagiti maipapan ti bagi a tagikua iti karbon ket kaaduan a nadumaduma nga addan ti alotropiko a porma. Kas pagarigan, ti diamante ket masarsarang unay, ngem ti grapito ket saragasag ken nangisit. Ti diamante ket maysa kadagiti naam-ammuan a katangkenan a materiales, ngem ti grapito ket nalukneng ken makaporma ti garit iti papel (kasta iti nagan, manipud ti Griego a balikas ti "agsurat"). Ti diamante ket addaan iti nababa unay nga elektriko a konduktibidad, ngem ti grapito ket nasayaat a konduktor. Babaen ti kadawyan a kasasaad, ti diamante ket addaan iti kangatuan a kapudot ti konduktibidad kadagiti amin a naam-ammuan a materiales.

Dagiti nagibasaran

^ Lide, D. R., ed. (2005). CRC a Libro iti Kimiko ken Pisika (Maika-86 nga ed.). Boca Raton (FL): CRC Press. ISBN 0-8493-0486-5.
^ Haaland, D (1976). "Grapito-likido-sengngaw tallo a puntos ti presion ken ti densidad iti likido a karbon". Karbón. 14 (6): 357. doi:10.1016/0008-6223(76)90010-5.
^ Savvatimskiy, A (2005). "Dagiti rukod iti panaglunag a puntos iti grapito ken dagiti tagikua ti likido a karbon (maysa a repaso para iti 1963–2003)". Karbón. 43 (6): 1115. doi:10.1016/j.carbon.2004.12.027.
^ "Fourier Transform Spectroscopy of the System of CP" (PDF). Naala idi 2007-12-06.
^ "Fourier Transform Spectroscopy of the Electronic Transition of the Jet-Cooled CCI Free Radical" (PDF). Naala idi 2007-12-06.
^ "Karbón: Dagiti binario a kompuesto". Naala idi 2007-12-06.
^ Magnetiko a susseptibilidad dagiti elemento ken inorganiko a kompuesto, iti Libro iti Kimiko ken Pisika maika-81 nga edision, CRC press.
^ ^a ^b ^c ^d ^e Dagiti tagikua ti diamante, Ioffe Institute Database
^ "Carbon – Dagiti masna a rumrumsua nga isotopo". WebElements Periodiko a Lamisaan. Naala idi 2008-10-09.
^ "Periodiko a Lamisaan: Petsa ti Panakaduktalan". Chemical Elements.com. Naala idi 2007-03-13.
^ "Linia ti tiempo ti Panakaduktalan ti Elemento". Naala idi 2007-03-13.^{[permanente a natay a silpo]}
^ "Lubong iti Karbón – Interaaktibo a Nano a panagkita iti Siensia ken Inhenniero nga Edukasion (IN-VSEE)". Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2008-10-05. Naala idi 2008-10-09.

Daytoy nga artikulo dagiti nangruna nga artikulo ket pungol. Makatulongka iti Wikipedia babaen ti panagnayon iti daytoy.

[CRC-1] Lide, D. R., ed. (2005). CRC a Libro iti Kimiko ken Pisika (Maika-86 nga ed.). Boca Raton (FL): CRC Press. ISBN 0-8493-0486-5.

[triple2-2] Haaland, D (1976). "Grapito-likido-sengngaw tallo a puntos ti presion ken ti densidad iti likido a karbon". Karbón. 14 (6): 357. doi:10.1016/0008-6223(76)90010-5.

[triple3-3] Savvatimskiy, A (2005). "Dagiti rukod iti panaglunag a puntos iti grapito ken dagiti tagikua ti likido a karbon (maysa a repaso para iti 1963–2003)". Karbón. 43 (6): 1115. doi:10.1016/j.carbon.2004.12.027.

[4] "Fourier Transform Spectroscopy of the System of CP" (PDF). Naala idi 2007-12-06.

[5] "Fourier Transform Spectroscopy of the Electronic Transition of the Jet-Cooled CCI Free Radical" (PDF). Naala idi 2007-12-06.

[6] "Karbón: Dagiti binario a kompuesto". Naala idi 2007-12-06.

[7] Magnetiko a susseptibilidad dagiti elemento ken inorganiko a kompuesto, iti Libro iti Kimiko ken Pisika maika-81 nga edision, CRC press.

[ioffe-8] Dagiti tagikua ti diamante, Ioffe Institute Database

[isotopes-9] "Carbon – Dagiti masna a rumrumsua nga isotopo". WebElements Periodiko a Lamisaan. Naala idi 2008-10-09.

[10] "Periodiko a Lamisaan: Petsa ti Panakaduktalan". Chemical Elements.com. Naala idi 2007-03-13.

[D2-11] "Linia ti tiempo ti Panakaduktalan ti Elemento". Naala idi 2007-03-13.^{[permanente a natay a silpo]}

[therm_prop-12] "Lubong iti Karbón – Interaaktibo a Nano a panagkita iti Siensia ken Inhenniero nga Edukasion (IN-VSEE)". Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2008-10-05. Naala idi 2008-10-09.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
-{{Infobox karbón}}
+{{Infobox karbon}}
+Ti '''karbon''' {{IPAc-en|ˈ|k|ɑr|b|ən}} (manipud ti {{lang-la|carbo}} "beggang") ket isu ti [[kimiko nga elemento]] nga addaan ti simbolo iti '''C''' ken [[atomiko a numero]] iti 6. A kas kameng iti [[grupo a 14]] idiay [[periodiko a lamisaan]], daytoy ket [[saan a metal]] ken [[tetrabalensia|tetrabalente]]—nga agar-aramid ti uppat nga elektron a magun-od tapno agporma iti [[kobalente a piansa|kobalente]] dagiti kimiko a piansa. Adda dagiti masna a rumrumsua nga [[isotopo]], nga addaan ti [[Karbón-12|<sup>12</sup>C]] ken ti [[Karbon-13|<sup>13</sup>C]] a dagitoy ket natalna, a ti [[Karbon-14|<sup>14</sup>C]] ket [[radioaktibo]], nga agrungrungsot nga addaan iti [[kagudua a biag]] iti agarup a 5,730&nbsp;a tawtawen.<ref name="isotopes">{{cite web|url=http://www.webelements.com/webelements/elements/text/C/isot.html|title=Carbon&nbsp;– Dagiti masna a rumrumsua nga isotopo|publisher=WebElements Periodiko a Lamisaan|accessdate=2008-10-09}}</ref> Ti Karbon ket maysa kadagiti [[Dagiti pannakaduktal kadagiti kimiko nga elemento|bassit a naam-ammuan nga elemento manipud iti taga-ugma]].<ref>{{cite web |url=http://www.chemicalelements.com/show/dateofdiscovery.html |title=Periodiko a Lamisaan: Petsa ti Panakaduktalan|publisher=Chemical Elements.com|accessdate=2007-03-13}}</ref><ref name=D2>{{cite web|url=http://chemistry.about.com/library/das/aa030303a.htm|title=Linia ti tiempo ti Panakaduktalan ti Elemento|accessdate=2007-03-13}}{{Natay a silpo|date=January 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>
+Adda dagiti dadduma nga [[alotropo iti karbon]] a dagiti kalatakan a naam-ammuan a kas ti [[grapito]], [[diamante]], ken [[amorpo a karbon]].<ref name="therm prop">{{cite web|url=http://invsee.asu.edu/nmodules/Carbonmod/point.html|title=Lubong iti Karbón&nbsp;– Interaaktibo a Nano a panagkita iti Siensia ken Inhenniero nga Edukasion (IN-VSEE)|accessdate=2008-10-09|archive-date=2008-10-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20081005162616/http://invsee.asu.edu/nmodules/Carbonmod/point.html|url-status=dead}}</ref> Dagiti [[maipapan ti bagi a tagikua]] iti karbon ket kaaduan a nadumaduma nga addan ti alotropiko a porma. Kas pagarigan, ti diamante ket [[Masarsarang (optiko)|masarsarang]] unay, ngem ti grapito ket [[Agsaragasag (optiko)|saragasag]] ken nangisit. Ti diamante ket maysa kadagiti naam-ammuan a katangkenan a materiales, ngem ti grapito ket nalukneng ken makaporma ti garit iti papel (kasta iti nagan, manipud ti Griego a balikas ti "agsurat"). Ti diamante ket addaan iti nababa unay nga [[elektriko a konduktibidad]], ngem ti grapito ket nasayaat a [[konduktor ti elektrisidad|konduktor]]. Babaen ti kadawyan a kasasaad, ti diamante ket addaan iti kangatuan a [[kapudot ti konduktibidad]] kadagiti [[Listaan dagiti kapudot a konduktibidad|amin a naam-ammuan a materiales]].
-Ti '''Karbón''' {{IPAc-en|ˈ|k|ɑr|b|ən}} (manipud ti {{lang-la|carbo}} "beggang") ket isu ti [[kimiko nga elemento]] nga addaan ti simbolo iti '''C''' ken [[atomiko a numero]] iti 6. A kas kameng iti [[grupo a 14]] idiay [[periodiko a lamisaan]], daytoy ket [[saan a metal]] ken [[tetrabalensia|tetrabalente]]—nga agararamid ti uppat nga elektron a magun-od tapno agporma iti [[kobalente a piansa|kobalente]] dagiti kimiko a piansa. Adda dagiti masna a rumrumsua nga [[isotopo]], nga addaan ti [[Karbón-12|<sup>12</sup>C]] ken ti [[Karbón-13|<sup>13</sup>C]] a dagitoy ket natalna, a ti [[Karbón-14|<sup>14</sup>C]] ket [[radioaktibo]], nga agrungrungsot nga addaan ti [[kagudua a biag]] iti agarup a 5,730&nbsp;a tawtawen.<ref name="isotopes">{{cite web|url=http://www.webelements.com/webelements/elements/text/C/isot.html|title=Carbon&nbsp;– Dagiti masna a rumrumsua nga isotopo|publisher=WebElements Periodiko a Lamisaan|accessdate=2008-10-09}}</ref> Ti Karbón ket maysa kadagiti [[Dagiti panakaduktalan kadagiti kimiko nga elemento|bassit a namammoan nga elemento manipud iti taga-ugma]].<ref>{{cite web |url=http://www.chemicalelements.com/show/dateofdiscovery.html |title=Periodiko a Lamisaan: Petsa ti Panakaduktalan|publisher=Chemical Elements.com|accessdate=2007-03-13}}</ref><ref name=D2>{{cite web |url=http://chemistry.about.com/library/das/aa030303a.htm |title=Linia ti tiempo ti Panakaduktalan ti Elemento|accessdate=2007-03-13}}</ref>
+== Dagiti nagibasaran ==
-Adda dagiti dadduma nga [[alotropo iti karbón]] a dagiti kalatakan a naamammoan a kas ti [[grapito]], [[diamante]], ken [[amorpo a karbón]].<ref name="therm prop">{{cite web |url=http://invsee.asu.edu/nmodules/Carbonmod/point.html |title=Lubong iti Karbón&nbsp;– Interaaktibo a Nano a panagkita iti Siensia ken Inhenniero nga Edukasion (IN-VSEE)|accessdate=2008-10-09}}</ref> Dagiti [[maipapan ti bagi a tagikua]] iti karbón ket kaaduan a nadumaduma nga addan ti alotropiko a porma. Kas pagarigan, ti diamante ket [[Masarsarang (optiko)|masarsarang]] unay, ngem ti grapito ket [[Agsaragasag (optiko)|saragasag]] ken nagisit. Ti diamante ket maysa kadagiti naamammoan a katangkenan a materiales, ngem ti grapito ket nalukneng ken makaporma ti garit iti papel (a ti kasta iti nagan, manipud ti Griego a balikas nga "agsurat"). Ti diamante ket addaan ti nababa unay nga [[elektriko a konduktibidad]], ngem ti grapito ket nasayaat a [[konduktor ti elektrisidad|konduktor]]. Babaen ti kadawyan a kasasaad, ti diamante ket addan ti kanagatuan a [[kapudot ti konduktibidad]] kadagiti [[Listaan dagiti kapudot a konduktibidad|amina namammoan a materiales]].
+{{Reflist}}
-{{Pungol-kimika}}
-== Pinagibasaran ==
-{{reflist}}
 {{Kompakto a periodiko a lamisaan}}
+{{pungol-nangruna}}
+[[Kategoria:Karbon]]
-[[Category:Dagiti kimiko nga elemento|Karbón]]
+[[Kategoria:Dagiti kimiko nga elemento|Karbon]]
-[[af:Koolstof]]
-[[als:Kohlenstoff]]
-[[am:ካርቦን]]
-[[an:Carbonio]]
-[[ar:كربون]]
-[[arz:كاربون]]
-[[ast:Carbonu]]
-[[az:Karbon]]
-[[bat-smg:Onglis]]
-[[be:Вуглярод]]
-[[be-x-old:Вуглярод]]
-[[bg:Въглерод]]
-[[bn:কার্বন]]
-[[br:Karbon]]
-[[bs:Karbon]]
-[[ca:Carboni]]
-[[chr:ᎤᎦᏔ ᏅᏓᏳᏓᎴᏅ ᏬᏗᎨ]]
-[[co:Carboniu]]
-[[cs:Uhlík]]
-[[cv:Кăмрăк]]
-[[cy:Carbon]]
-[[da:Carbon]]
-[[de:Kohlenstoff]]
-[[el:Άνθρακας]]
-[[en:Carbon]]
-[[eo:Karbono]]
-[[es:Carbono]]
-[[et:Süsinik]]
-[[eu:Karbono]]
-[[fa:کربن]]
-[[fi:Hiili]]
-[[fr:Carbone]]
-[[frr:Koolestuf]]
-[[fur:Carboni]]
-[[fy:Koalstof]]
-[[ga:Carbón]]
-[[gd:Gualan]]
-[[gl:Carbono]]
-[[gu:કાર્બન]]
-[[gv:Carboan]]
-[[hak:Than]]
-[[haw:Kalepona]]
-[[he:פחמן]]
-[[hi:कार्बन]]
-[[hif:Koila]]
-[[hr:Ugljik]]
-[[hsb:Wuhlik]]
-[[ht:Kabòn]]
-[[hu:Szén]]
-[[hy:Ածխածին]]
-[[ia:Carbon]]
-[[id:Karbon]]
-[[io:Karbo]]
-[[is:Kolefni]]
-[[it:Carbonio]]
-[[ja:炭素]]
-[[jbo:tabno]]
-[[jv:Karbon]]
-[[ka:ნახშირბადი]]
-[[kk:Көміртегі]]
-[[kn:ಇಂಗಾಲ]]
-[[ko:탄소]]
-[[koi:Шомувтыр]]
-[[ksh:Kohlenstoff]]
-[[ku:Karbon]]
-[[kv:Шомчужысь]]
-[[la:Carbonium]]
-[[lb:Kuelestoff]]
-[[li:Koolstof]]
-[[lij:Carbonio]]
-[[lmo:Carboni]]
-[[ln:Kaboni]]
-[[lt:Anglis]]
-[[lv:Ogleklis]]
-[[map-bms:Karbon]]
-[[mdf:Седель]]
-[[mg:Karbônina]]
-[[mhr:Шӱйдӱҥ]]
-[[mi:Waro]]
-[[mk:Јаглерод]]
-[[ml:കാർബൺ]]
-[[mn:Нүүрстөрөгч]]
-[[mr:कार्बन]]
-[[mrj:Углерод]]
-[[ms:Karbon]]
-[[mt:Karbonju]]
-[[my:ကာဗွန်]]
-[[myv:Седь]]
-[[nah:Tecolli]]
-[[nds:Kohlenstoff]]
-[[ne:कार्बन]]
-[[nl:Koolstof]]
-[[nn:Karbon]]
-[[no:Karbon]]
-[[nov:Karbo]]
-[[nv:Káábin]]
-[[oc:Carbòni]]
-[[os:Æвзалыгуыр]]
-[[pa:ਕਾਰਬਨ]]
-[[pap:Karbon]]
-[[pl:Węgiel (pierwiastek)]]
-[[pnb:کاربن]]
-[[pt:Carbono]]
-[[qu:K'illimsayaq]]
-[[ro:Carbon]]
-[[ru:Углерод]]
-[[sah:Карбон]]
-[[scn:Carbòniu]]
-[[sh:Ugljenik]]
-[[si:කාබන්]]
-[[simple:Carbon]]
-[[sk:Uhlík]]
-[[sl:Ogljik]]
-[[sq:Karboni]]
-[[sr:Угљеник]]
-[[stq:Koolestof]]
-[[su:Karbon]]
-[[sv:Kol]]
-[[sw:Kaboni]]
-[[ta:கரிமம்]]
-[[te:కార్బన్]]
-[[tg:Карбон]]
-[[th:คาร์บอน]]
-[[tl:Karbon]]
-[[tr:Karbon]]
-[[tt:Күмер (химик элемент)]]
-[[ug:كاربون]]
-[[uk:Вуглець]]
-[[ur:فحم]]
-[[uz:Uglerod]]
-[[vec:Carbonio]]
-[[vep:Hil'nik]]
-[[vi:Cacbon]]
-[[vls:Carbong]]
-[[wa:Carbone]]
-[[war:Carbono]]
-[[wuu:碳]]
-[[xal:Нүртөр]]
-[[yi:קוילנשטאף]]
-[[yo:Carbon]]
-[[zh:碳]]
-[[zh-min-nan:Thoàⁿ-sò͘]]
-[[zh-yue:碳]]