Նորվեկիա
Նորվեկիա (նորվեկերէն՝ Norge (խորհրդարարութիւն) կամ Noreg , պաշտօնական անուանում՝ Նորվեկիայի Թագաւորութիւն (նորվ.՝ Kongeriket Norge), ինքնիշխան եւ միատարր միապետութիւն, որ կը գրաւէ Սկանտինավեան թերակղզիի արեւմտեան բաժինը, Եան Մայէն կղզին եւ Շպիցբերգէն կղզիի խումբը (արշիպեղագոս)[5]։ Անդարքդիքայի մէջ գտնուող Պետրոս I-ի կղզին եւ ցեղային Բուվէ կղզին կախեալ տարածքներ են, ուստի թագաւորութեան կազմին մէջ չեն մտներ։ Նորվեկիան կը յաւակնի նաեւ Անդարքդիքայի մաս կազմող Մոդ թագուհիի երկրին։ Մինչեւ 1814, Թագաւորութեան կազմին մէջ կը մտնէին Ֆարերեան կղզիները (1035-էն), Կրենլանտիան (1261-էն) եւ Իսլանտան (1262-էն), իսկ մինչեւ 1468՝ նաեւ Շետլանդեան եւ Օրկնեան կղզիները։
Նորվեկիան ունի 385,252 քմ² տարածք եւ Մայիս 2016-ի տուեալներով՝ 5,550,203 բնակչութիւն[6]։ Ամէնաերկարը Շուէտի հետ սահմանն է՝ 1,619 քմ։ Հիւսիս-արեւելքէն կը սահմանակցի Ֆինլանտային եւ Ռուսաստանին, հարաւէն՝ Սկագերակ նեղուցին եւ Դանիային։ Նորվեկիան երկարաձիգ գետափ ունի Ատլանտեան ովկիանոսով եւ Բարենցի ծովով։
Հարալտ V-ը՝ Կլիւքսպուրկներու գերմանա-դանիական հարստութեան մէջ, Նորվեկիայի ներկայիս միապետն է։ 2013-ին վարչապետ դարձաւ Էռնա Սօլպերկ, որ փոխարինեց Յենս Ստոլտենպերկին։ Սահմանադրական միապետութիւն համարուող Նորվեկիայի մէջ՝ 1814-ի Սահմանադրութեան համաձայն, պետական իշխանութիւնը բաժնուած է խորհրդարանի, կառավարութեան եւ գերագոյն դատարանի միջեւ։ Նորվեկիայի Թագաւորութիւնը ստեղծուած է քանի մը փոքր թագաւորութիւններու միաձուլման պատճառով։ Աւանդական ժամանակագրութեան համաձայն՝ Թագաւորութիւնը շարունակաբար գոյութիւն ունեցած է սկսած 872-էն, այսինքն՝ արդէն 1144 տարի է։ Այս երկիրը յաջորդաբար ղեկավարուած է աւելի քան 60 թագաւորներու եւ կոմսերու կողմէ։
Նորվեկիայի տարածքը ենթարկուած է թէ՛ վարչական եւ թէ՛ քաղաքական բաժանումի: Այս մէկուն համաձայն, վարչական ու քաղաքական բաժանումի միաւորները 2 մակարդակով են՝ կոմսութիւններ (շրջաններ) եւ թաղապետութիւններ (տեղական ինքնակառավարման մարմիններ)։ Սաամի ժողովուրդը որոշակի ինքնորոշում (self-determination) եւ ազդեցութիւն ունի իր բնակութեան աւանդական տարածքներուն մէջ՝ Սաամի խորհրդարանի եւ Ֆինմարկի համաձայնագիրի միջոցով։ Նորվեկիան սերտ կապեր ունի Եւրամիութեան եւ Միացեալ Նահանգներու հետ։ ՄԱԿ-ի, ՆԱԹՕ-ի, Եւրախորհուրդի, Անդարքդիքայի պայմանագիրի եւ Հիւսիսային Խորհուրդի հիմնադիր անդամ է, Եւրոպական տնտեսական գօտիի, Առեւտուրի համաշխարհային կազմակերպութեան եւ Տնտեսական համագործակցութեան եւ զարգացման կազմակերպութեան անդամ է, ինչպէս նաեւ Շենկենեան գօտիի մաս կը կազմէ։
Երկիրը կը պահպանէ շուկայական տնտեսութեան եւ Սքանտինաւեան բարեկեցութեան ձեւի համադրումը համընդհանուր առողջապահական եւ սոցիալական ապահովութեան համակարգի հետ։ Ունի նաւթի, բնական կազի, հանածոներու, անտառանիւթի, ծովամթերքի եւ քաղցրահամ ջուրի մեծ պաշարներ։ Նաւթի արդիւնահանումը կը կազմէ երկիրի ՀՆԱ-ի մօտ քառորդ մասը[7]։ Մերձաւոր Արեւելքէն դուրս նաւթի եւ բնական կազի ամէնամեծ արդիւնահանողն է[8][9]։
Նորվեկիան Համաշխարհային դրամատան եւ Արժոյթի միջազգային հիմնադրամի ցանկին մէջ 4-րդը կը հանդիսանայ, որպէս ամէնաբարձր եկամուտ ունեցող երկիր[10]։ Կեդրոնական հետախուզական վարչութեան ՀՆԱ-ի ցանկին մէջ (2015-ի տուեալներ), ուր բացի ինքնիշխան պետութիւններէն, ներառուած են նաեւ որոշ տարածքներ եւ տարածաշրջաններ, Նորվեկիան կը գրաւէ 11-րդ հորիզոնականը[11]։ 2001-2006 թուականներուն[12], իսկ ապա՝ 2009-2015-ններուն, Նորվեկիան աշխարհի մէջ մարդկային զարգացման ամէնաբարձր գործակիցը ունեցած է[13][14][15][16]։ 7 տարի շարունակ՝ մինչեւ 2015, Legatum բարեկեցութեան ամէնաբարձր գործակիցը ունեցած է[17]։ Երկրին մէջ կայ նաեւ Տնտեսական համագործակցութեան եւ զարգացման կազմակերպութեան «Աւելի լաւ կեանք» գործակիցի, Համաշխարհային ամբողջականութեան եւ Ժողովրդավարութեան ամէնաբարձր գործակիցը[18]։
Ծագում
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Նորվեկիան ունի երկու պաշտօնական անուանում՝ Noreg Նիւ Նորսկի մէջ (հին նորվեկերէն՝ Noregr) եւ Norge Պոքմալի մէջ (հին նորվեկերէն՝Noregi, Noregr-ի տրական հոլով)։
Նորվեկիա անուանումը ծագած է հին անգլերէն Norðrveg(r) բառէն, որ առաջին անգամ յիշուած է 880-ին եւ «հիւսիսային ճանապարհ» կամ «դէպի հիւսիս տանող» կը նշանակէ, ըստ որուն անգլոսաքսերը անուանած են Նորվեկիայի ատլանտեան ափեզերքը[19][20]։ Նոյն ձեւով կառուցուած են նաեւ suðrvegar «հարաւային ճանապարհ»-ը՝ Գերմանիոյ եւ austrvegr «արեւելեան ճանապարհ»-ը՝ Պալքանեան ծովու համար։ Անգլիոյ հոգեւոր միջնորդները Նորվեկիայի թագաւորութիւնը 880-ին անուանած են նաեւ Norðmanna land[19][20]։
Լեզուաբան Միքայէլ Շուլթեն կը նշէ, որ հին նորվեկերէն Nuruiak, Nuriki (Nur- :նեղուց, -riki :թագաւորութիւն) անուանումները եւ աւելի ուշ՝ Noregr (Nore- :նեղուց -gr :ուղի) անուանումը, որ Նորվեկիայի բնակիչներու ինքնանուանումն էր, ներարշիպելագեան հարաւարեւմտեան Նորվեկիայի նաւագնացութեան ուղիին կը վերաբերէր[19][20]։ Այս մէկը Նորվեկիայի առաջին թագաւոր՝ Հարալդ Շիկահերի կառավարման տարածքն էր, որուն պատճառով ալ անուանումը տարածուեցաւ ամբողջ երկրի վրայ։ Աւելի նոր մեկնաբանութեան համաձայն՝ Norvegr բառին մէջ, nor(ve), կը նշանակէ նեղ եւ -(ve)gr կը նշանակէ նաւարկման ուղի[19][20]։ Բառի ամէնահին նշանակութիւնը կը մեկնաբանուի «նեղուցով նեղ ուղի»[19][20]։ Nore բառը տակաւին տեղանուններու մէջ կ'օգտագործուի եւ ունի նոյն նշանակութիւնը[19][20]։
849-ի լատիներէն ձեռագիրի մը մէջ նշուած է Northuagia անուանումը, այս պարագային, երբ մօտ 900-ականներուն թուագրուող ֆրանսերէն ժամանակագրութեան մէջ օգտագործուած են Northwegia եւ Norwegia անուանումները[21]։ Օտտար Հալոգալանցին 9-րդ դարու վերջը, Անգլիոյ մէջ կ'այցելէ Ալֆրետ Մեծին, երկիրը Norðwegr եւ norðmanna land կ'անուանուէր[21]։
Հին նորվեկերէն norðmaðr 9-րդ դարուն լատինականացուած է Nortmannus եւ նշանակած է որպէս նորվեկիացի, այնպէս ալ վիքինկ՝ ծնունդ տալով նորմաններու անուանմանը[22]։ Նորվեկիայի քրիստոնէութիւնը ընդունելէ ետք, Noregr եւ Noregi բառերը դարձան ամէնատարածուածները, բայց 15-րդ դարու ընթացքին, երկու նոր ձեւ Noreg(h) եւ Norg(h)e տարածուեցաւ միջնադարեան Իրլանտայի ձեռագիրներուն մէջ՝ պահպանուելով մինչեւ մեր օրերը։
Պատմութիւն
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]Նախնադար
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Առաջին բնակիչները պատկանած են Արենսպուրկեան մշակոյթին (մ․թ․ա․ 11-10-րդ հազարամեակ), որ վաղ Դրիասի (Վաքսելեան սառէ շրջանի վերջին փուլ) վերի հին քարէդարեան մշակոյթ էր։ Մշակոյթը կոչուած է Արենսպուրկ գիւղի անունով, որ Գերմանիոյ Համպուրկ քաղաքէն 25 քմ հիւսիս-արեւելք կը գտնուի, ուր պեղուած են նետերու փայտէ ձողեր եւ սայրեր[23]։ Նորվեկիայի մէջ մարդկութեան բնակութեան առաջին հետքերը յայտնաբերուած են ափամերձ շրջաններու մէջ, ուր մ․թ․ա․ 11000 - 8000-ականներուն հալած է վերջին սառէ դարաշրջանի հսկայական ծանծաղուտային սառցադաշտը։ Ամէնահին գտածոները թուագրուած մ․թ․ա․ 9500-6000-ններուն եւ յայտնաբերուած են հիւսիսի մէջ՝ Ֆինմարկի (Կոմսայ մշակոյթ) եւ հարաւ-արեւմուտքի մէջ՝ Ռոգալանտի (Ֆոսնա մշակոյթ)։ Երկու տարբեր մշակոյթներու մասին տեսութիւնները 1970-ականներուն մերժուեցան։
Ափամերձ շրջանին մէջ հնագէտներու յայտնաբերած վերջին գտածոներու հիման վրայ կ'ենթադրուի, որ տարբերութիւնները կրնան ծագիլ տարբեր գործիքներ օգտագործելու պատճառով եւ ո՛չ թէ այն պատճառով, որ անոնք տարբեր մշակոյթներու կը պատկանին։ Ծովային կենդանական աշխարհը հնարաւոր դարձուցած է ձկնորսներու եւ որսորդներու բնակութիւնը, որոնք ենթադրաբար ապրած են տակաւին մ․թ․ա․ 10,000-ին, երբ ցամաքը տակաւին սառոյցով պատուած էր։
Երկրի հարաւային հատուածին մէջ յայտնաբերուած են մ․թ․ա․ 5,000-ին թուագրուող բնակատեղիներ։ Այս բնակատեղիներէն յայտնաբերուած գտածոները թոյլ կու տան ենթադրել, որ անոնք որսորդութեամբ եւ ձկնորսութեամբ զբաղած են։ Գործիքները կը տարբերին չափերով եւ սովորաբար պատրաստուած են տարբեր տեսակի քարերէ։ Ուշ շրջանի գործիքները աւելի լաւ պատրաստուած են։ Որսորդութեան եւ ձկնորսութեան շրջաններուն մէջ յայտնաբերուած են ժայռապատկերներ, ուր պատկերուած են եղնիկներ, արջեր, թռչուններ, որմզդեղներ, հիւսիսային եղջերուներ, փոկեր, կէտեր եւ ձուկեր (յատկապէս՝ սաղմոն ու վահանձուկ), որոնք բոլորը կարեւոր էին այստեղ բնակող մարդոց կեանքին համար։ Ֆինմարկի Ալտայի փորագրութիւնները, որոնք Սքանտինաւեան երկրներուն մէջ ամէնամեծն են, ստեղծուած են ծովու մակարդակի վրայ, մ․թ․ա․ 4,200-500-ականներուն եւ ցոյց կու տան ջուրի մակարդակի բարձրացումը վերջին սառէ դարաշրջանի աւարտէն ետք։
Պրոնզէ Դար
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]Մ․թ․ա․ 3000-2500-ականներուն Արեւելեան Նորվեկիա թափանցեցին նոր բնակիչներ (ռազմական կացիններու մշակոյթ): Անոնք հնդեւրոպական հողագործներ էին, որոնք հացահատիկ կ'աճեցնէին եւ կովեր ու ոչխարներ կը պահէին։ Արեւմտեան ափի ձկնորս-որսորդներու բոբուլեացիները նոյնպէս հետզհետէ փոխարինուեցան հողագործներու ժողովուրդներով, չնայած այն իրողութեան, որ որսորդութիւնն ու ձկնորսութիւնը որպէս կեանքի պահպանման երկրորդական միջոցներ կը մնային։
Մ․թ․ա․ 15000-ին հետզհետէ պրոնզը յայտնաբերուեցաւ, բայց քարը տակաւին կը շարունակուէր օգտագործուիլ։ Նորվեկիայի տարածքէն քիչ քանակով պրոնզէ իրեր յայտնաբերուած են, եւ գտածոները գլխաւորաբար զէնքեր են եւ ապարանջաններ։ Հսկայ դամբարաններ պատրաստուած են ծովափին՝ հիւսիսի վրայէն ձգուելով մինչեւ Հարստադ, ինչպէս նաեւ հարաւը՝ ցամաքի վրայ։ Ժայռապատկերները կը տարբերուէին քարէդարեան ժայռապատկերներէն։ Արեւի, կենդանիներու, ծառերու, զէնքերու, նաւերու եւ մարդոց պատկերները յատուկ ոճ ունէին։
Այս շրջանի հազարաւոր ժայռապատկերները կը պարունակեն նաւերու պատկերներ, հսկայ քարէ դամբարանային յուշարձաններ, որոնք յայտնի են քարէ նաւեր անուանումով, ցոյց կու տան, որ նաւագնացութիւնն ու նաւերը մեծ դեր խաղցած են այս մշակոյթին մէջ[24]։
Նորվեկիայի տարածքին մարդիկ բնակութիւն հաստատած են հաւանաբար մ․թ․ա․ VI հազարամեակէն սկսեալ։ Յետագային, բնիկները խառնուած են գերմանական ցեղերուն, որոնք եկած են Սքանտինաւիոյ հարաւէն մօտ մ․ թ․ ա․ XVII դարուն։ Բնակիչները զբաղած են որսորդութեամբ ու ձկնորսութեամբ, մ․ թ․ սկիզբը ապրած են նահապետական-տոհմատիրական կարգով, որ քայքայուած է VIII-IX դարերուն: Հիմնական սոցիալական խաւը կազմած են ազատ համայնականները եւ տոհմացեղային աւագանին, ռազմական առաջնորդները՝ կոնաձեւերը, իրենց նշանակութիւնը մեծապէս պահպանած են ժողովրդական ժողովները (թինգի)։ IX-XI դարերուն մեծ չափերու հասած են նորմաններու (վիքինկներու) առեւտրակողոպտչական արշաւանքները դէպի Իրլանտա եւ այլ երկիրներ։ IX-X դարերու սահմանագիծին մէջ սկսած է Նորվեկիայի քաղաքական միաւորումը (կոնունգ Հարալդ Գեղեցկածամը իր իշխանութեան ենթարկած է շարք մը մարզեր եւ ստեղծած է թագաւորութիւն), որ աւարտած է XI դարուն Օլաֆ II (1016-1028) թագաւորի օրով։ X դարու վերջէն սկսած է Նորվեկիայի քրիստոնէացումը։ Ստեղծուած վաղ աւատական պետութեան պայմաններուն մէջ ուժեղացած է շահագործումը, որուն հետեւանքներն էին գիւղացիական ապստամբութիւններն ու ժողովրդական շարժումները, XII դարու 2-րդ կիսուն եւ XIII դարուն: Նորվեկիայի գիւղացիները յաջողած են անձնապէս ազատ մնալ։ 1262-ին Նորվեկիան իր իշխանութեան տակ առած է Իրլանտան։ 1319-ին կնքուած է Նորվեկիայի անձնական ունիան Շուէտի հետ, 1380-ին՝ Դանիայի, որուն հետեւանքով Նորվեկիան տնտեսապէս եւ քաղաքականապէս ենթարկուած է Դանիային, իսկ 1397-ին կնքուած է Կալմարեան ունիան Դանիայի, Շուէտի եւ Նորվեկիայի (Իրլանտայի հետ) միջեւ։ 1536-ին Նորվեկիայի մէջ բռնի բարեկարգութիւն եղած է՝ Լիւթերականութեան ձեւով, որ նպաստած է դանիական տիրապետութեան ամրապնդման։ Ուժեղացած է դանիական լուծը եւ նորվեկացիներու բարեկարգութեան շահագործումը, որուն իբրեւ հետեւանք գիւղացիական մեծ ապստամբութիւններ տեղի ունեցած են (XV դար կէս-XVI դարու սկիզբ)։ XVII-XVIII դարերուն Նորվեկիան Դանիայի մղած աւերիչ պատերազմներուն մէջ ներքաշուեցաւ։ Նորվեկական քաղքենիքը, որ սկսած էր ձեւաւորուիլ XVII դարու վերջը, կը պայքարէր Դանիայէն Նորվեկիան անջատելու համար։ Դանիան պարտութիւն կրելով Շուէտէն, 1814-ին անոր յանձնեց Նորվեկիան։ Շուէտը հզօրութեամբ Նորվեկիային պարտադրեց շուէտա-նորվեկական ունիա (1814-1905)։ Նորվեկական ժողովուրդը պայքարեցաւ յանուն անկախութեան։ 1887-ին հիմնադրուեցաւ նորվեկական բանուորական կուսակցութիւնը (ՆԲԿ)։ 1905-1907-ի ռուսական յեղափոխութեան ազդեցութեամբ, Եւրոպայի մէջ բանուորական շարժման աշխուժացումը մէկ կողմէն, կայսերական հակասութիւններու աճը՝ միւս կողմէն, Նորվեկիային հնարաւորութիւն տուին 1905-ին խզել Շուէտի հետ ունիան:
Պատմագիտութիւն
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
XII դարու վերջը գրուած է «Նորվեկական թագաւորներու պատմութիւն» (վանական Թեոդրիկ), «Սագա Սուեռիրու մասին» (հին իրլանտերէն), XIII դարու սկիզբը «Նորվեկիայի պատմութիւն» աշխատութիւնները, աւելի ուշ՝ Օլաֆ Սուրբ թագաւորի մասին աոաջին սակաները, XIII դարու վերջը՝ «Քաղուածքներ նորվեկական թագաւորներու մասին սականերէն» անանուն ժամանակագրութիւնը, որ հին նորվեկերէնով Նորվեկիայի պատմութեան առաջին երկն է։ Նորվեկիայի վաղ շրջանի պատմութեան վերաբերեալ շարք մը գործեր գրուած են Իրլանտայի կամ Նորվեկիայի մէջ՝ իրլանտացիներու կողմէ։ XVI-XVIII դարէն Դանիայէն Նորվեկիայի քաղաքական լարուածութեան պայմաններուն մէջ, նորվեկական պատմագիտութիւնը սերտօրէն կապուած էր դանիականի պատմագիտութեան հետ։ Նոր ժամանակի նորվեկական առաջին մեծ պատմաբանը լուսաւորականութեան ներկայացուցիչ Դ․ Շենինգն էր։ Նորվեկիայի պատմագիտութիւնը զգալիօրէն զարգացած է XIX դարուն, երբ հետաքրքրութեան առարկայ դարձած են ազգային հարցերը, երկրի ազգային-ազատագրական խնդիրները եւ այլն։ XIX դարու առաջին կիսուն, մեծ պատմաբաններն էին ազատամիտ-ռոմանթիք ուղղութեան ներկայացուցիչներ Ռ․ Կէյսերը եւ Պ․ Ա․ Մունկը։ XIX դարու վերջը եւ XX դարու սկիզբը ձեւաւորուած է նոր, դրապաշտ, ազգային-ժողովրդավարական ուղղութիւնը, որուն առաջացումը կապուած է Է․ Սարսի անուան հետ։ Սարսը իտէալական հիմքի վրայ ստեղծած է Նորվեկիոյ պատմութեան կապուած աշխարհայեացք մը, ընդգծած Նորվեկիոյ ժողովուրդի պատմական ճակատագիրի բացառիկութիւնը եւ անոր բնորոշ գիւղացիական ժողովրդապետութեան, պատմական ընթացքը դիտած է իբրեւ ներդաշնակ յեղափոխութեան երեւոյթ։ Սարսի ոգիով կազմուած է «Նորվեկիայի պատմութիւն նորվեկական ժողովուրդի համար» (1907-1917) 13 հատորանոց աշխատութիւնը (բացի Է․ Սարսէն, հեղինակներ են Ս․ Բուգգէն, է․ Հերցբերգը եւ ուրիշներ)։ Պատմութեան խուզարկութեան ձեւերու կատարելագործումը, նոր նիւթերու կուտակումը, հասարակական-տնտեսական խնդիրներու առաջին ծրագիրի քաշուիլը (1905-ին շուետա-նորվեկական ունիայի կազմալուծումէն ետք)՝ XX դարու 10-20-ական թուականներուն նպաստեցին Նորվեկիայի պատմութեան շարք մը կարեւոր հարցերու վերաբերեալ հին տեսակէտներու վերանայման։ Այդ գործին մէջ էական դեր խաղացին սոցիալ-դեմոկրատ պատմաբաններ Հ․ Կուտը եւ Է․ Բուլը, որոնք զգալիօրէն մարքսիզմի ազդեցութիւնը կը կրէին։ Անոնք հանդէս եկան Նորվեկիայի բացառիկութեան տեսակէտին դէմ եւ ցոյց տուին անոր պատմական զարգացման նմանութիւնը համաեւրոպականին, փորձելով դասակարգային պայքարի սկզբունքէն նոր հարցեր մեկնաբանել։ Նոր տեսակէտներու ազդեցութեամբ «Նորվեկական ժողովուրդի կեանքը եւ պատմութիւնը դարերու ընթացքին» (1930-1938) ընդարձակ աշխատութիւնը (Է․ Բուլ, Ս․ Ստեն եւ ուրիշներ) կազմուեցաւ։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի եւ յետպատերազմեան տարիներուն ազգայնական միտումներու աշխուժացում նկատուեցաւ, հետաքրքրութիւնը թուլացաւ հասարակական-տնտեսական պատմութեան եւ դասակարգային պայքարի նկատմամբ։ Մեծ տեղ գրաւեց երկրորդ համաշխարհային պատերազմի պատմութեան եւ ժամանակակից արտաքին քաղաքականութեան ակունքներու ուսումնասիրութիւնը (Մ․ Սկոդվին, Ն․ Էրվիկ եւ ուրիշներ)։ 1962-էն սկսած է լոյս տեսնել նորվեկական պատմաբաններու նոր հաւաքական աշխատանքը «Մեր ժողովուրդի պատմութիւնը»: XX դարու Նորվեկիոյ պատմաբանները զգալի աւանդ ներդրած են նաեւ համաշխարհային պատմութեան մշակման մէջ, մասնաւորապէս տարբեր ժողովուրդներու մշակութային զարգացման համեմատական ուսումնասիրութեան եւ ազգագրութեան, երկրորդ համաշխարհային պատերազմէն ետք միջազգային յարաբերութիւններու պատմութեան, Ֆրանսական մեծ յեղափոխութեան շրջանին զանգուածային շարժումներու ուսումնասիրութեան մէջ։ Պատմութեան հարցերը լուսաբանող հիմնական հրատարակութիւնն է «Historisk Tidsskrift-ը (1870-էն)։
Աշխարհագրութիւն
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]Կաղապար:Նորվեկիոյ Աշխարհագրութիւն
Տարածքը 385,2 հզ. քմ² է, հարաւ-արեւմուտքէն հիւսիս-արեւելք 1750 քմ երկարութեամբ եւ 7430 քմ լայնութեամբ։
Նորվեկիոյ ափերը կ'ողողեն Պարենցեան ծովը՝ հիւսիս-արեւելքէն, Նորվեկեան ծովը արեւմուտքէն եւ Հիւսիսային ծովը հարաւ-արեւմուտքէն[25]: Անոր մաս կը համարուի նաեւ Արքիպելագ Շպիցբերգենը (Սուալբարտ) եւ Եան-Մայէն կղզին, որ կը գտնուի Հիւսիսային Սառուցեալ ովկիանոսին մէջ։ Նորվեկիային մաս կը համարուի նաեւ Աթլանթեան ովկիանոսի հարաւը գտնուող Բուվէ կղզին:
Լեռնային երկիր է։ Տարածքի մեծ մասը կը կազմեն Սկանտինաւեան լեռները, հիւսիսէն Ֆինմարկէն սարահարթն է։ Ծովամերձ նեղ (40–50 քմ) շերտը դաշտավայրերն են։ Հիւսիսային եւ Նորվեկիայի ծովերու ափերը մասնատուած են ֆիորդներով։
Արտաքին Յղումներ
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]- Norway.no, Norway's official portal
- Statistics Norway
- State of the Environment Norway
- Norway entry at Encyclopædia Britannica
- Norway Archived 2016-01-26 at the Wayback Machine. from UCB Libraries GovPubs
- Norway profile from the BBC News
- Norway.info, official foreign portal of the Norwegian Ministry of Foreign Affairs
- Official facts about Norway
- VisitNorway.com, official travel guide to Norway.
- vifanord – a digital library that provides scientific information on the Nordic and Baltic countries as well as the Baltic region as a whole.
- National Anthem of Norway Եություպի վրայ
- Key Development Forecasts for Norway from International Futures
- World Bank Summary Trade Statistics Norway
- Նորվեկիայի պաշտոնական կայքը Ռուսաստանում
- Նորվեկիայի զբոսաշրջիկների պաշտոնական պորտալ
- Բոլորը Նորվեկիայի մասին Ռուսերէն
- Ռուսական պորտալ Նորվեկիայի մասին
- Культурологические статьи о Норвегии Archived 2010-06-18 at the Wayback Machine.
- Ближе к Норвегии, вместе с Norvegus.ru
- Норвегия Вики
Ծանօթագրոթիւներ
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]- ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 http://www.statkart.no/Documents/Standard/SOSI-standarden%20del%201%20og%202/SOSI%20standarden/SOSI%20standarden%204.5/Administrative%20og%20statistiske%20inndelinger-4%205.pdf
- ↑ 2,0 2,1 https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/no.html
- ↑ https://www.ssb.no/befolkning/folketall/statistikk/befolkning
- ↑ Human Development Report — Միավորված ազգերի կազմակերպության զարգացման ծրագիր, 2023.
- ↑ National Research Council (U.S.). Polar Research Board (1986)։ Antarctic treaty system: an assessment։ National Academies Press։ ISBN 978-0-309-03640-5։ արտագրուած է՝ 24 July 2011
- ↑ «Population, 2024-01-01» (անգլերեն)։ Statistics Norway։ 2024-02-21։ արտագրուած է՝ 2024-02-27
- ↑ «UPDATE 1-Statistics Norway raises '07 GDP outlook, cuts '08»։ Ռոյթերս։ 6 September 2007։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 22 September 2020-ին։ արտագրուած է՝ 8 March 2009
- ↑ «Country Comparison :: Crude oil – production»։ CIA – The World Factbook։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2017-03-07-ին։ արտագրուած է՝ 2016-03-16
- ↑ «Country Comparison :: Natural gas – production»։ CIA – The World Factbook։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2016-03-15-ին։ արտագրուած է՝ 2016-03-16
- ↑ «The World's Richest Countries»։ forbes.com։ արտագրուած է՝ 12 December 2014
- ↑ «The World Factbook»։ Central Intelligence Agency Library։ Central Intelligence Agency։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 24 April 2013-ին։ արտագրուած է՝ 23 May 2016
- ↑ «Human development indices 2008»։ Human Development Report։ hdr.undp.org։ 18 December 2008։ արտագրուած է՝ 12 May 2009
- ↑ Մէջբերման սխալ՝ Invalid
<ref>tag; no text was provided for refs namedHDI - ↑ «Human Development Index 2009»։ Human Development Report։ hdr.undp.org։ 5 October 2009։ արտագրուած է՝ 5 October 2009
- ↑ «Human Development Report 2011»։ United Nations։ արտագրուած է՝ 2 November 2011
- ↑ Norway top country in human well-being. United Press International, 15 March 2013. Retrieved 27 August 2013.
- ↑ «This Is the World's Most Prosperous Nation (Hint: It's Not the U.S.)»։ TakePart։ 3 November 2015։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 30 April 2017-ին։ արտագրուած է՝ 5 November 2015
- ↑ «Index of Public Integrity»։ integrity-index.org (en-US)։ արտագրուած է՝ 2016-06-15
- ↑ 19,0 19,1 19,2 19,3 19,4 19,5 Nomino 6:6։ Nomino (Norwegian)։ 4 October 2016։ Իրադարձությունը կատարվել է 22:18։ արտագրուած է՝ 5 October 2016
- ↑ 20,0 20,1 20,2 20,3 20,4 20,5 «Sår tvil om Norges opphav» (Norwegian)։ Forskning.no for Universitetet i Agder։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 22 August 2017-ին։ արտագրուած է՝ 24 July 2017
- ↑ 21,0 21,1 Sigurðsson and Riisøy: Norsk historie 800–1536. Page 24.
- ↑ «Etymologie de Normand» (French)։ Centre National de Ressources Textuelles et Lexicales։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 30 January 2012-ին
- ↑ Passarino G, Cavalleri G. L., Lin A. A., Cavalli-Sforza L. L., Børresen-Dale A. L., Underhill P. A. (2002)։ «Different genetic components in the Norwegian population revealed by the analysis of mtDNA and Y chromosome polymorphisms»։ European Journal of Human Genetics 10 (9): 521–9։ PMID 12173029։ doi:10.1038/sj.ejhg.5200834
- ↑ Ling 2008. Elevated Rock Art. GOTARC Serie B. Gothenburg Archaeological Thesis 49. Department of Archaeology and Ancient History, University of Gothenburg, Goumlteborg, 2008. ISBN 978-91-85245-34-5.
- ↑ "factbook"
| ||||||||||
