Աղբիւր

Աղբիւր

Աղբիւր, ստորերկրեայ ջուրի բնական ելքը Երկրի մակերեւոյթ՝ պայմանաւորուած տեղանքի երկրաբանական կառուցուածքով, կտրտուածութեամբ, ջրատար շերտերու դասաւորութեամբ։

Բնութագիր

Աղբիւր կը յառաջանայ, երբ ռելիէֆի բացասական ձեւերը կը հատեն ջրատար հորիզոնները։ Աղբիւրը կը սնուի տարբեր եեսակներու ստորերկրեայ ջուրերէմ եւ կը կոչուի անոնց անունով (օրինակ, արտեզեան ջուրեր, գետնաջրեր, եւ այլն)։ Կարստային շրջաններու մէջ կ'ըլլան մեծ ելք ունեցող աղբիւրներ (վոկլիւզներ), երիտասարդ հրաբխականութեան շրջաններուն մէջ՝ տաք աղբիւրներ եւ կեյզերներ։

Աղբիւրները կը ստորաբաժանուին ըստ՝

• ջուրի ելքի բնոյթի (վերընթաց, վարընթաց),
• ջերմաստիճանի (պաղ, գոլ, տաք, գերտաք),
• ջուրի քանակի փոփոխականութեան (մշտական, ժամանակաւոր),
• հանքայնացման (քաղցրահամ, հանքային)։

Յաւերժական սառցոյթի շրջաններուն մէջ կը հանդիպինք սեզոնային, տեղաշարժուող սառը աղբիւրներ, երիտասարդ հրաբխականութեան շրջաններու մէջ՝ տաք աղբիւրները եւ կեյզերներ։

Հայաստանի մէջ

Շաքիի ջրվեժ

Աղբիւրներով առաւել հարուստ են ՀՀ լեռնային շրջանները։ Հայկական հրաբխային բարձրավանդակի եւ միջլեռնային գոգաւորութիւններու մէջ բազմաթիւ են մեծ ծախս (0, 1 -2, 5 հզ․ լ/վ) ունեցող աղբիւրները։ Հայաստանի մէջ կը հաշուենք մօտ 10 000 աղբիւր։

Անոնցմէ են Մեծամորի, Աշոցք-Զոյգաղբիւրի, Ապարանի, Նազրեւան-Բազմաղբիւրի, Արզնու, Ակունքի, Արգելի, Արզականի, Սոլակի, Մաքրականի, Սարուխանի, Հացառատի, Գառնի-Գողթի, Ջերմուկի, Շաքիի եւ այլ աղբիւրներ, որոնց գումարային ծախսը (առանց Մեծամորի աղբիւրախումբի) կը գերազանցէ 45-46 հզ․ լ/վ։

Կ'օգտագործուին կենցաղային, արդիւնաբերական ջրամատակարարման, ոռոգման նպատակներով։ ՀՀ հարուստ է նաեւ հանքային աղբիւրներով։

ՀԽՍՀի մէջ կը հաշուենք շուրջ 10 հազար աղբիւրներ, որոնք կ'օգտագործուին կենցաղային եւ արդիւնաբերական ջրամատակարարման, ինչպէս նաեւ ոռոգման եւ բուժական նպատակներով։

Այս յօդուածի նախնական տարբերակը կամ անկէ մաս մը վերցուած է Հայկական Սովետական Հանրագիտարանէն, որուն նիւթերը հրատարակուած են` Քրիէյթիվ Քամմընզ Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թոյլատրագրի ներքոյ։

Այս յօդուածի նախնական տարբերակը կամ նրա մասը վերցուած է «Հայաստանի բնաշխարհ» հանրագիտարանէն, որի նիւթերը թողարկուած են` Քրիեյթիւ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թոյլատրագրի ներքոյ։