Պարանոյա
 |
Այս հոդվածը կարող է վիքիֆիկացման կարիք ունենալ Վիքիպեդիայի որակի չափանիշներին համապատասխանելու համար։ Դուք կարող եք օգնել հոդվածի բարելավմանը՝ ավելացնելով համապատասխան ներքին հղումներ և շտկելով բաժինների դասավորությունը, ինչպես նաև վիքիչափանիշներին համապատասխան այլ գործողություններ կատարելով։ |
 |
Այս հոդվածն աղբյուրների կարիք ունի։ Դուք կարող եք բարելավել հոդվածը՝ գտնելով բերված տեղեկությունների հաստատումը վստահելի աղբյուրներում և ավելացնելով դրանց հղումները հոդվածին։ Անհիմն հղումները ենթակա են հեռացման։ |
| Պարանոյա | |
|---|---|
| Տեսակ | հոգեկան հիվանդություն |
| Հիվանդության ախտանշաններ | Paranoid Behavior? |
| Հետևանք | paranoial delusion? |
| Բժշկական մասնագիտություն | հոգեբուժություն, հոգեբանություն և հոգեթերապիա |
| ՀՄԴ-9 | 297.1 և 297.2 |
| ՀՄԴ-10 | F22.0 |
 Paranoia Վիքիպահեստում | |
Պարանոյա (հուն․՝ παράνοια — խելագարություն), որի առավել էական ախտանիշը քրոնիկական զառանցանքն է, իսկ օրգանական, աֆեկտիվ կամ շիզոֆրենային բնույթ-ի խանգարումներին բնորոշ ախտանիշները բացակայում են։
Պարանոյա Ժամանակակից դասակարգումներում անվանված (պարանոիդ կամ պարաֆրենիա), տարանջատված է սուր զառանցանքային խանգարումներից, քանի որ քրոնիկական զառանցանքն ավելի հակված է համակարգված լինելուն։ Այս խանգարումը բնորոշվում է միաթեմատիկ կամ էլ համակարգված բազմաթեմատիկ զառանցանքովի որ, սովորաբար, այն ընթանում է հետապնդման, մեծամոլական կամ հիպոխոնդրիկ զառանցանքներով, երբեմն նաև՝ խանդի, բողոքամոլության, մետամորֆոզի զառանցանքներով։ Բացի զառանցանքով պայմանավորված վարքագծից և անձի դիրքորոշումից հիվանդների խոսքը, վարքը, հույզերը նորմայից չեն տարբերվում։ Արտաքինից հիվանդները բավականին խնամված են և կոկիկ, ամենօրյա գործունեության կամ անձնային որևէ շեղում չի դիտվում։ Հաճախ նաև կասկածամիտ են, թշնամաբար տրամադրված։ Զառանցանքը կարող է նաև հնարավոր լինել իրական կյանքում, բայց՝ քիչ հավանական։
1838 թ. ֆրանսիացի հոգեբույժ Էսքիրոլը առաջարկել էր «մոնոմանիա» հասկացությունը, քանի որ ցանկանում էր նկարագրրել զառանցական խանգարումները։ 1863 թվականին Կալբաումը օգտագործել է «պարանոյա» հասկացությունը նույն վիճակները բնութագրելու համար։ 1921 թվականին Կրեպելինը նկարագրել է պարաֆրենիան՝ որպես աստիճանական սկիզբ և քրոնիկական ընթացք ունեցեղ հիվանդություն, որը իրեն տարբերում էր շիզոֆրենիայից ցնորքների և այլ փսիխոտիկ խանգարումների բացակայությամբ։
Պարանոյայի պատճառներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Պարանոյայի զառանցանքային խանգարումների պատճառը դեռ պարզված չէ։ Հնարավոր է, որ դրանք շիզոֆրենիկ կամ աֆեկտիվ հիվանդությունների ենթատեսակներ են։ Սակայն կատամնեստիկ հետազոտությունները չեն հաստատում այդ վարկածը։ Իսկ հիվանդների հարազատների շրջանում դիտվում է զառանցանքների և անձնային խանգարումների կուտակում։ Տարիների ընթացքում դրանք հազվադեպ են վերածվում շիզոֆրենիայի կամ աֆեկտիվ խանգարման։ Իսկ զառանցանքային խանգարումները ավելի ուշ սկիզբ ունեն, քան շիզոֆրենիան և աֆեկտիվ հիվանդությունները։ Որոշ հետազոտություններ վկայում են, որ զառանցանքային խանգարումները նյարդային համակարգի որոշ ախտաբանական վիճակների և պրոցեսների ախտանիշներ են, մասնավորապես՝ լիմբիկ համակարգի և հիմային գանգլիաների։
Ընթացք և կանխատեսում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Քրոնիկական զառանցանքի սկզբնական փուլերում հնարավոր է արձանագրել կարևոր սոցիալական և հոգեբանական դրդապատճառներ, որոնց հիման վրա աստիճանաբար (հաճախ նաև սուր ձևով) զարգանում և աճում է կասկածամտությունը, որը հետագայում վերածվում է զառանցանքի։ Դիտարկումները վկայում են, որ հիվանդների 50%-ը առողջանում է, 20%-ի մոտ դիտվում է լավացում իսկ 30%-ը որևէ զարգացում չի ցուցաբերում։Ժամանակակից մոտեցումները դիտարկում են պարանոյան, հիմնականում, հետևյալ տեսակետներից.
- որպես ինքնուրույն նոզոլոգիական միավոր
- որպես տարածին փսիխոզների խումբ
- որպես նոզոլոգիական առումով չբացահայտված քրոնիկական հիվանդություն
Գրականություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Arnold, K.; Vakhrusheva, J. (2015). «Resist the negation reflex: Minimizing reactance in psychotherapy of delusions». Psychosis. doi:10.1080/17522439.2015.1095229. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2020 թ․ փետրվարի 23-ին. Վերցված է 2016 թ․ նոյեմբերի 6-ին.
{{cite journal}}: Invalid|name-list-style=yes(օգնություն) - Canneti, Elias (1962). Crowds and Power. Translated from the German by Carol Stewart. Gollancz, London. 1962.
- Deutsch, Albert(ed); Fishman, Helen(ed) (1963). «Paranoia». The encyclopedia of mental health, Vol IV. The Encyclopedia of Mental Health. Vol. IV. New York, NY, US: Franklin Watts. էջեր 1407–1420. doi:10.1037/11547-024. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 4-ին.
{{cite encyclopedia}}:|first=has generic name (օգնություն) - Farrell, John (2006). Paranoia and Modernity: Cervantes to Rousseau. Cornell University Press.
- Freeman, D. & Garety, P. A. (2004). Paranoia: The Psychology of Persecutory Delusions. Hove: Psychology Press. ISBN 1-84169-522-X
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Պարանոյա» հոդվածին։ |
| ||||||||||||||||
